Czemu służy akt poświadczenia dziedziczenia? Kiedy notariusz może odmówić jego sporządzenia? Jaki jest jego koszt? Odpowiedź na wszystkie te pytania znajdziesz w poniższym tekście.

Po co jest akt poświadczenia dziedziczenia?

Na wstępie należy zaznaczyć, że do dziedziczenia nie jest potrzebne uzyskanie notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia czy postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku. Dochodzi do niego bowiem z mocy prawa w dacie otwarcia spadku. Następuje ono z chwilą śmierci spadkodawcy. Dziedziczenie następuje zatem niezależnie od tego czy sporządzono w tym przedmiocie jakiekolwiek dokumenty czy uzyskano stosowne orzeczenie sądu. Jednakże ze względów praktycznych celowe jest, aby spadkobierca legitymował się wobec osób trzecich stosownym dokumentem potwierdzającym jego następstwo prawne po spadkodawcy. Temu właśnie służy stwierdzenie nabycia spadku czy notarialne poświadczenie dziedziczenia. W niniejszym artykule skupimy się na ścieżce, która umożliwia nam uniknięcie postępowania przed sądem.

O sądowym stwierdzeniu nabycia spadku pisaliśmy tutaj >>>

Ważne: Notarialny akt poświadczenia dziedziczenia wywołuje takie same skutki jak prawomocne postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku.

Czy uzyskanie aktu poświadczenia dziedziczenia jest obowiązkowe?

Nie, przepisy nie nakładają obowiązku udania się do notariusza w celu sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia czy zainicjowania stosownego postępowania przed sądem. Jednakże jego uzyskanie powinno leżeć w interesie samego spadkobiercy. Zgodnie bowiem z przepisami Kodeksu cywilnego domniemywa się, że osoba która uzyskała takie poświadczenie dziedziczenia jest spadkobiercą.

Jakie to może mieć znaczenie w praktyce? Otóż bez takiego aktu notarialnego lub orzeczenia sądu osoba ta nie będzie mogła wykazać swoich praw do spadku po zmarłym, co może wręcz uniemożliwić jej dochodzenia należności od dłużnika spadkodawcy.

Przykład: X przed śmiercią pożyczył Y 5000 zł. Jedynym spadkobiercą po zmarłym jest jego syn Z. Bez dokumentu potwierdzającego, że jest następcą prawnym po spadkodawcy Z nie będzie mógł dochodzić zwrotu pożyczki od Y.

Akt poświadczenia dziedziczenia może też być przydatny w sytuacji, gdy w skład masy spadkowej wchodzi nieruchomość. Zgodnie bowiem z przepisami ustawy o księgach wieczystych i hipotece właściciel nieruchomości jest obowiązany do niezwłocznego złożenia wniosku o ujawnienie swego prawa w księdze wieczystej (a do tego konieczne jest wykazanie prawa własności za pomocą aktu poświadczenia dziedziczenia lub postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku). Jeżeli tego nie zrobi sąd wieczystoksięgowy może wymierzyć takiemu opieszałemu właścicielowi grzywnę w wysokości od 500 do 10 000 zł. Ponadto taki spadkobierca ponosi też odpowiedzialność za szkodę, którą może ponieść osoba trzecia w wyniku nieujawnienia tego prawa (jednakże w praktyce takie sytuacje zdarzają się niezmiernie rzadko).

Warto zaznaczyć również, że bez takiego notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia (bądź sądowego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku) nie będziemy mogli wykazać, że jesteśmy właścicielami nieruchomości, co uniemożliwi nam jej sprzedaż.

Dziedziczenie ustawowe [KOLEJNOŚĆ, UDZIAŁY, PRZYKŁADY]
Dziedziczenie ustawowe [KOLEJNOŚĆ, UDZIAŁY, PRZYKŁADY]

Zobacz również

Protokół dziedziczenia

Postępowanie przed notariuszem składa się z dwóch zasadniczych czynności:

  • spisania protokołu dziedziczenia;
  • sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia.

Protokół dziedziczenia niemal zawsze poprzedzać będzie sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia. Jedynie, gdy mamy do czynienia ze stwierdzeniem nabycia spadku na podstawie testamentu, który nie został wcześniej otwarty i ogłoszony, to konieczne jest dokonanie tych czynności jeszcze przed przystąpieniem do spisania protokołu dziedziczenia.

Sporządzany on jest przy udziale wszystkich osób zainteresowanych, tj. mogących wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi lub testamentowi, jak również tych osób na rzecz których spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne.

Ważne: Odrzucenie spadku lub zapisu windykacyjnego oraz uznanie za niegodnego powoduje utratę statusu osoby zainteresowanej, a zatem uczestniczącej w czynności poświadczenia dziedziczenia.

Więcej o odrzuceniu spadku pisaliśmy tutaj >>>

Protokół dziedziczenia zawiera dane umożliwiające ustalenie porządku dziedziczenia po spadkodawcy. Przed jego sporządzeniem notariusz poucza wszystkich uczestników czynności o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych oświadczeń. W protokole dziedziczenia zamieszcza się w szczególności:

  • zgodne żądanie poświadczenia dziedziczenia złożone przez osoby zainteresowane (spadkobierców i zapisobiorców);
  • oświadczenia o istnieniu lub nieistnieniu osób, które wyłączałyby znanych spadkobierców od dziedziczenia lub dziedziczyłyby wraz z nimi;
  • oświadczenia o znanych testamentach spadkodawcy lub braku takich testamentów;
  • oświadczenia, że w odniesieniu do spadku nie zostało uprzednio wydane postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku i nie toczy się postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku ani nie został sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia;
  • oświadczenia, czy w skład spadku wchodzi gospodarstwo rolne;
  • oświadczenia o obywatelstwie i miejscu zwykłego pobytu spadkodawcy w chwili śmierci;
  • oświadczenia, czy były składane oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku lub zapisu windykacyjnego, czy zostało wydane orzeczenie dotyczące niegodności spadkobiercy lub osoby, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny, oraz czy były zawierane umowy z przyszłym spadkodawcą w przedmiocie zrzeczenia się dziedziczenia po nim.

Ponadto do protokołu dziedziczenia notariusz załącza:

  • odpis aktu zgonu spadkodawcy;
  • odpisy aktów stanu cywilnego osób powołanych do spadku z ustawy;
Ważne: odpisy aktów stanu cywilnego należy złożyć w oryginale.
  • projekt protokołu dziedziczenia oraz protokoły obejmujące oświadczenia o wyrażeniu zgody na spisanie protokołu dziedziczenia zgodnie z jego projektem, o ile zostały sporządzone lub spisane (nie jest to obligatoryjne. Notariusz może sporządzić taki projekt na wniosek osoby zainteresowanej);
  • inne dokumenty mogące mieć wpływ na ustalenie praw do spadku (np. odpis postanowienia o uznaniu spadkobiercy za niegodnego, oświadczenie o odrzuceniu spadku).

Akt poświadczenia dziedziczenia

Po spisaniu protokołu notariusz sporządza akt poświadczenia dziedziczenia. Jak już zasygnalizowano powyżej, warunkiem sporządzenia tego dokumentu jest zgodne żądanie osób zainteresowanych poświadczenia dziedziczenia przez notariusza. Przy czym zgodne żądanie powinno zawierać w szczególności takie elementy jak:

  • określenie osoby spadkodawcy;
  • tytuł dziedziczenia;
  • krąg spadkobierców;
  • wysokość przypadających spadkobiercom udziałów w spadku.

Notariusz, w przeciwieństwie do sądu, nie jest uprawniony do stwierdzenia dziedziczenia na rzecz innych osób aniżeli wskazane przez stawających. Brak zgody pomiędzy stawającymi uczestnikami poświadczenia dziedziczenia, nawet mimo oczywistego kręgu spadkobierców skutkuje niemożliwością przeprowadzenia notarialnego poświadczenia dziedziczenia. Spadkobiercą pozostaje w takim przypadku jedynie złożenie do sądu wniosku o stwierdzenie nabycia spadku. O tym jak wygląda wniosek oraz ile wynoszą opłaty pisaliśmy tutaj >>>

Spadki a konkubinat [DZIEDZICZENIE PO KONKUBENCIE, ZAPIS MAJĄTKU]
Spadki a konkubinat [DZIEDZICZENIE PO KONKUBENCIE, ZAPIS MAJĄTKU]

Zobacz również

Ponadto postępowaniu przed notariuszem zasadniczo powinni uczestniczyć wszyscy spadkobiercy ustawowi, jak i testamentowi. Jak to już zostało wspomniane protokół dziedziczenia spisuje notariusz przy udziale wszystkich osób zainteresowanych. Ich jednoczesna obecność nie jest jednak konieczna w przypadku sporządzenia projektu protokołu dziedziczenia (jest tworzony na wniosek osoby zainteresowanej), jeżeli w osobnym oświadczeniu zainteresowani wyrazili zgodę na jego treść.

Ważne: Wymóg uczestniczenia wszystkich osób zainteresowanych oznacza, że nawet w przypadku dziedziczenia na podstawie testamentu konieczny będzie udział w postępowaniu również potencjalnych spadkobierców ustawowych.

Kiedy nie można sporządzić aktu poświadczenia dziedziczenia?

Notariusz odmawia sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia jeżeli:

  • w stosunku do spadku został już wcześniej sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia lub wydano postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku;
  • w toku sporządzania protokołu dziedziczenia ujawnią się okoliczności wskazujące, że przy jego sporządzeniu nie były obecne wszystkie osoby, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi lub testamentowi, lub też osoby, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne, albo istnieją lub istniały testamenty, które nie zostały otwarte lub ogłoszone;
  • w sprawie brak jurysdykcji krajowej;
  • osoby zainteresowane nie złożyły zgodnego żądania poświadczenia dziedziczenia.

Koszt

Wysokość opłat maksymalnych za czynności notarialne w zakresie sporządzania protokołu dziedziczenia i aktu poświadczenia dziedziczenia reguluje rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 28 czerwca 2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej. Maksymalna opłata za sporządzenie protokołu dziedziczenia wynosi 100 zł, zaś za sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia 50 zł.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93).

Ustawa z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie (Dz.U. 1991 nr 22 poz. 91).

Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 czerwca 2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej (Dz.U. 2004 nr 148 poz. 1564).





Miliardy euro dla polskich firm