Subskrybuj nas na Youtube
Czemu służy postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku? Czy jest obowiązkowe? Jakie są opłaty? Kto może złożyć wniosek? Jak powinien on wyglądać? W poniższym artykule opiszemy wszystkie kwestie związane z sądowym stwierdzeniem nabycia spadku.
Po co jest stwierdzenie nabycia spadku?
Na wstępie należy zaznaczyć, że do dziedziczenia nie jest potrzebne uzyskanie postanowienia w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku, bowiem dochodzi do niego z mocy prawa w dacie otwarcia spadku. Następuje ono z chwilą śmierci spadkodawcy. Dziedziczenie następuje zatem niezależnie od tego czy sporządzono w tym przedmiocie jakiekolwiek dokumenty. Jednakże ze względów praktycznych celowe jest, aby spadkobierca legitymował się wobec osób trzecich stosownym dokumentem potwierdzającym jego następstwo prawne po spadkodawcy. Temu właśnie służy stwierdzenie nabycia spadku czy notarialne poświadczenie dziedziczenia. W niniejszym artykule skupimy się natomiast wyłącznie na tym pierwszym, który jest uzyskiwany w wyniku zainicjowania stosownego postępowania przed sądem.
Czy jest ono obowiązkowe?
Nie, przepisy nie nakładają obowiązku przeprowadzenia takiego postępowania. Jednakże uzyskanie postanowienia w przedmiocie nabycia spadku powinno leżeć w interesie samego spadkobiercy. Zgodnie bowiem z przepisami Kodeksu cywilnego domniemywa się, że osoba która uzyskała takie orzeczenie jest spadkobiercą.
Jakie to może mieć znaczenie w praktyce? Otóż bez takiego postanowienia osoba ta nie będzie mogła wykazać swoich praw do spadku po zmarłym, co może wręcz uniemożliwić jej dochodzenia należności od dłużnika spadkodawcy.
Stwierdzenie nabycia spadku może też być przydatne w sytuacji, gdy w skład masy spadkowej wchodzi nieruchomość. Zgodnie bowiem z przepisami ustawy o księgach wieczystych i hipotece właściciel nieruchomości jest obowiązany do niezwłocznego złożenia wniosku o ujawnienie swego prawa w księdze wieczystej (a do tego konieczne jest wykazanie prawa własności za pomocą postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku). Jeżeli tego nie zrobi sąd wieczystoksięgowy może wymierzyć takiemu opieszałemu właścicielowi grzywnę w wysokości od 500 do 10 000 zł. Ponadto taki spadkobierca ponosi też odpowiedzialność za szkodę, którą może ponieść osoba trzecia w wyniku nieujawnienia tego prawa (jednakże w praktyce takie sytuacje zdarzają się niezmiernie rzadko).
Warto zaznaczyć również, że bez takiego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku (bądź notarialnego poświadczenia dziedziczenia) nie będziemy mogli wykazać, że jesteśmy właścicielami nieruchomości, co uniemożliwi nam jej sprzedaż.
Kto może złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku?
Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego sąd na wniosek osoby mającej w tym interes (np. osobisty lub majątkowy) stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę. W praktyce będzie to zatem dość szerokie grono podmiotów. W szczególności należeć będą do nich:
- spadkobiercy
- zapisobiercy,
- wierzyciele spadkodawcy,
- wierzyciele spadkobiercy,
- uprawnieni do zachowku,
- spadkobiercy tych ze spadkobierców zmarłego, którzy zmarli przed stwierdzeniem nabycia spadku.
Kiedy należy złożyć wniosek?
Złożenie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku nie jest ograniczone żadnym terminem. Może być złożony zatem zarówno bezpośrednio po śmierci spadkodawcy (z pewnym zastrzeżeniem opisanym poniżej), jak również kilka lat po tej dacie.
Jednakże, gdy od chwili otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy) nie upłynęło jeszcze 6 miesięcy warunkiem wydania przez sąd orzeczenia będzie złożenie oświadczeń o przyjęciu lub odrzuceniu spadku przez wszystkich znanych spadkobierców (mogą to zrobić zarówno przed sądem, jak i notariuszem). Takie uregulowanie jest uzasadnione tym, że spadkobiercy mają 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedzieli się o tytule swojego powołania, do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku.
Co powinien zawierać wniosek?
Powinien on spełniać warunki formalne takie jak w przypadku pozwu, z tą jednak różnicą, że zamiast pozwanego należy wymienić w nim wszystkich zainteresowanych w sprawie (spadkobierców).
Powinien on zatem zawierać:
- oznaczenie sądu, do którego jest skierowany,
- wskazanie kto jest wnioskodawcą (imię, nazwisko, miejsce zamieszkania, nr PESEL),
- wskazać kto jest spadkobiercą (imię, nazwisko, miejsce zamieszkania),
- określić żądanie, czyli wskazać czego wnioskodawca się domaga – np. stwierdzenia, że spadek po zmarłym nabyły ściśle określone osoby, w określonych częściach, na podstawie ustawy lub testamentu,
- uzasadnić wniosek i przedłożyć dowód śmierci spadkodawcy oraz spokrewnienia z nim. W tym przypadku będzie to oryginalny (nie kserokopia) odpisu (skróconego lub zupełnego) aktu zgonu oraz odpisy (skrócone lub zupełne) aktów urodzenia bądź małżeństwa spadkobierców,
- odpisy wniosku i załączników dla każdego z uczestników postępowania,
- podpis wnioskodawcy lub jego pełnomocnika/przedstawiciela ustawowego.
Ile wynosi opłata od takiego wniosku?
Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku podlega opłacie stałej w wysokości 100 zł. Może być ona uiszczona w znakach sądowych, które można nabyć w kasie sądu, bądź przelewem bankowym (wtedy należy do wniosku załączyć dodatkowo potwierdzenie realizacji takiego przelewu).
Dodatkowo musi być wniesiona również opłata za wpis do rejestru spadkowego w wysokości 5 zł. Nie może być ona uiszczona w znakach sądowych, lecz jedynie w samej kasie sądu bądź w drodze przelewu bankowego.
Dopuszczalne jest połączenie w jednym piśmie wniosków o stwierdzenie nabycia spadku po kilku spadkodawcach, jeżeli tylko właściwy jest ten sam sąd spadku. W takiej sytuacji konieczne jest uiszczenie tylu opłat sądowych, ilu jest spadkodawców.
Gdzie należy złożyć wniosek?
Należy go złożyć do sądu właściwego ze względy na miejsce zwykłego pobytu spadkodawcy (przeważnie będzie to ostatnie miejsce jego zamieszkania, czyli takie w którym przebywał z zamiarem stałego pobytu).
Gdyby jednak nie dało się ustalić takiego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy w Polsce to wtedy właściwy będzie sąd, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część.
W braku powyższych podstaw natomiast sądem spadku będzie sąd rejonowy dla m.st. Warszawy.
Jak wygląda postępowanie?
W pierwszej kolejności sąd będzie badał wniosek pod kątem formalnym, tzn. czy zawiera on wszystkie wymagane elementy (które zostały opisane powyżej). W przypadku dostrzeżenia uchybienia wezwie on wnioskodawcę do uzupełnienia braków formalnych wniosku w terminie tygodniowym bądź miesięcznym (jeżeli wnioskodawca ma miejsce zamieszkania zagranicą) pod rygorem jego zwrotu. Pismo zwrócone nie wywołuje żadnych skutków prawnych i będzie trzeba je składać od nowa.
Jeżeli sąd uzna natomiast, że wniosek spełnia wszystkie wymogi formalne lub zostały one uzupełnione w zakreślonym terminie, to następnym krokiem będzie wyznaczenie rozprawy. Wzywani są na nią wnioskodawca oraz wszyscy spadkobiercy w celu złożenia zapewnienia spadkowego (w którym będą musieli wskazać czy znani im są inni spadkobiercy oraz czy spadkodawca nie zostawił testamentu).
Ponadto sąd spadku z urzędu bada, kto jest spadkobiercą. W szczególności bada, czy spadkodawca pozostawił testament, jak również weryfikuje krąg spadkobierców. W tym celu może się zwrócić do różnych instytucji w celu ustalenia podmiotów spokrewnionych ze spadkodawcą. W przypadku ustalenia takich osób wezwie je do udziału w sprawie w charakterze uczestników.
Jeżeli testament zostanie złożony, sąd dokona jego otwarcia i ogłoszenia.
Postępowanie nie zawsze zakończy się na pierwszej rozprawie. Bowiem jeżeli zapewnienie nie zostało złożone albo zapewnienie lub inne dowody nie będą uznane przez sąd za wystarczające, postanowienie w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku może zapaść dopiero po wezwaniu spadkobierców przez ogłoszenie, które umieszcza się w piśmie poczytnym na całym obszarze kraju i podaje publicznie do wiadomości w ostatnim miejscu zwykłego pobytu spadkodawcy na tym obszarze, w sposób w miejscu tym przyjęty (np. w urzędzie miasta).
W postanowieniu sąd wymienia spadkodawcę oraz wszystkich spadkobierców, którym spadek przypadł, jak również wysokość ich udziałów.
Przykładowy wzór wniosku o stwierdzenie nabycia spadku:
........................................
(miejscowość i data)
do Sądu Rejonowego w ...............................
Wnioskodawca: .........................................................
(imię, nazwisko, dokładny adres, nr PESEL)
Uczestnicy: .......................................................
(imię, nazwisko, dokładny adres)
Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku
Działając w imieniu własnym wnoszę o stwierdzenie, że spadek zmarłym (imię i nazwisko spadkodawcy) na podstawie ustawy/testamentu nabył w całości/części (imię i nazwisko spadkobiercy lub spadkobierców).
Uzasadnienie
Spadkodawca zmarł w dniu ........................................... w ..............................................
(data śmierci spadkodawcy) (miejscowość)
Spadkodawca ostatnio stale zamieszkiwał: ..................................................................................
(dokładny adres)
Spadkodawca pozostawił testament / nie pozostawił(a) testamentu.
W dacie śmierci był(a) .................................................................................................................
(stan cywilny spadkodawcy w dacie śmierci, np. wdowiec, rozwodnik)
Spadkodawca pozostawił po sobie następujących spadkobierców:
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
(należy zwięźle opisać sytuację rodzinną spadkodawcy)
Następujący spadkobiercy złożyli oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku:
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
(kto ze spadkobierców, w jakiej dacie i w jakiej formie złożył oświadczenie)
Miały / nie miały miejsca zdarzenia skutkujące wyłączeniem spadkobiercy od dziedziczenia.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
(czy spadkobiercy zrzekli się dziedziczenia, czy spadkobierca został uznany za niegodnego dziedziczenia)
W skład spadku wchodzi / nie wchodzi gospodarstwo rolne.
Nie toczyło się wcześniej postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku po spadkodawcy. Nie został sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia po spadkodawcy.
