Subskrybuj nas na Youtube
Dzieciom pozamałżeńskim przysługują takie same prawa jak urodzonym w związku małżeńskim. Nie ma żadnego znaczenia, kto je wychowuje: oboje rodzice żyjący w konkubinacie czy tylko samotna matka, która rozstała się z biologicznym ojcem dziecka.
Czy dziecko męża może nie dostać spadku
Jeszcze przed ślubem mąż miał dziecko pozamałżeńskie. Uważam, że to niesprawiedliwe, aby dziedziczyło po nim na takich samych zasadach jak nasze wspólne dzieci, ponieważ w skład spadku wejdzie mieszkanie i inne nieruchomości, których dorobiliśmy się wspólnie. Do powstania tego majątku nie przyczyniła się matka dziecka. Mąż nie utrzymuje z dzieckiem żadnych kontaktów, ogranicza się jedynie do płacenia alimentów, nie chce go jednak wydziedziczyć. Czy można je pozbawić prawa dziedziczenia dlatego, że nie pochodzi z małżeństwa?
NIE
Dzieci pozamałżeńskie z mocy ustawy dziedziczą na takich samych zasadach jak urodzone w związku małżeńskim swoich rodziców. Mają więc prawo do takiej samej części spadku po biologicznym ojcu. Gdy np. w ramach dziedziczenia ustawowego dziedziczy tylko dwoje dzieci ślubnych, jedno nieślubne i wdowa (wdowiec), to na każdego spadkobiercę przypada jedna czwarta spadku. Na takich samych zasadach odbywa się dziedziczenie, gdy małżonek spadkodawcy umarł przed nim, i dlatego do masy spadkowej wchodzi również majątek, który po nim odziedziczył. Aby jednak dziecko pozamałżeńskie mogło dziedziczyć z mocy ustawy, to biologiczny ojciec musi uznać swoje ojcostwo bądź o tym ojcostwie powinien orzec sąd. Ojciec powinien więc zostać wpisany do aktu urodzenia dziecka.
Przepisy nie przewidują przypadków, w których można domagać się, aby dziecko pozamałżeńskie odziedziczyło z mocy ustawy mniejszy udział niż jego przyrodnie rodzeństwo pochodzące z małżeństwa. Spadkodawca ma jednak prawo sporządzić testament i powołać w nim do dziedziczenia tylko niektóre dzieci, na przykład te, które urodziły się w związku małżeńskim, albo podzielić majątek pomiędzy wszystkie, ale w częściach nierównych. Spadkobiercom ustawowym pominiętym w testamencie przysługuje prawo do zachowku.
Podstawa prawna
Art. 931, art. 941 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.).
Czy dzieci konkubentów nie dostaną zachowku
Konkubinat rodziców się rozpadł i biologiczny ojciec grozi, że nie tylko pominie w testamencie wspólne dzieci, ale pozbawi je również prawa do zachowku. Mimo że wcześniej dobrowolnie uznał swoje ojcostwo, to teraz zastanawia się, czy rzeczywiście jest ich ojcem, i właśnie na te wątpliwości chce powołać się w testamencie, uzasadniając decyzję o wydziedziczeniu. Czy można pozbawić dzieci urodzone w konkubinacie prawa do zachowku?
NIE
Każdemu z dzieci pominiętych w testamencie należy się zachowek, czyli połowa wartości udziału spadkowego, który by otrzymało przy dziedziczeniu ustawowym. Gdy jednak dziecko jest małoletnie albo pełnoletnie, lecz trwale niezdolne do pracy, to ma prawo z tytułu zachowku do dwóch trzecich udziału spadkowego. Swoich roszczeń może dochodzić nawet przed sądem.
Sporządzając testament, nie można pozbawić pominiętego w nim dziecka pozamałżeńskiego prawa do zachowku tylko dlatego, że jest nieślubne. Pozbawienie każdego dziecka zachowku jest dopuszczalne tylko w trzech przypadkach wyszczególnionych w ustawie: gdy wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych oraz dopuściło się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci. Jest to wyczerpujące wyliczenie przyczyn wydziedziczenia, więc inne powody nie mogą być brane pod uwagę przy orzekaniu przez sąd o pozbawieniu prawa do zachowku.
Sąd bardzo dokładnie bada wskazane przez spadkodawcę zdarzenia stanowiące podstawę wydziedziczenia, np. ocenia, czy niedopełnianie względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych miało rzeczywiście charakter uporczywy, czy nie było to tylko jednorazowe zdarzenie. Takie zachowanie uprawnionego do zachowku musi być świadome i spowodowane okolicznościami, które leżą po jego stronie, przyczyną nie może być np. choroba spadkobiercy albo jego długotrwały pobyt za granicą. Pozbawienie zachowku z podaniem przyczyny powinno zostać zawarte w testamencie. Spadkodawca nie może jednak wydziedziczyć uprawnionego do zachowku, jeśli mu przebaczył.
Natomiast sam brak wyszczególnienia dziecka w testamencie jako spadkobiercy powoduje, że wprawdzie nie dziedziczy, ale może domagać się wypłaty zachowku.
Podstawa prawna
Art. 1008–1010 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.).
Czy od dopełnienia formalności zależą uprawnienia dzieci
Rodzice nie zawarli małżeństwa. Chcą jednak, aby ich dziecko miało takie same prawa jak dzieci ślubne. Jakich formalności muszą dopełnić w związku z zarejestrowaniem go w urzędzie stanu cywilnego? Czy ojciec powinien złożyć oświadczenie o uznaniu swojego ojcostwa?
TAK
Gdy mężczyzna chce zostać wpisany w dokumentach dziecka pozamałżeńskiego jako jego ojciec, powinien złożyć przed kierownikiem dowolnego urzędu stanu cywilnego (a więc niekoniecznie we właściwym dla miejsca urodzenia dziecka) lub konsulem oświadczenie konieczne do uznania ojcostwa. Zanim to jednak nastąpi, należy zgłosić narodziny potomka w urzędzie stanu cywilnego właściwym ze względu ma miejsce jego urodzenia. Nie musi jednak tego dokonać osobiście ojciec.
W USC prowadzone są rejestry uznań, w których gromadzone są informacje związane z uznaniem ojcostwa dziecka pozamałżeńskiego. Są to m.in.: nazwiska i imiona, daty i miejsca urodzenia oraz numery PESEL matki dziecka i mężczyzny uznającego ojcostwo. Podaje się też datę i miejsce urodzenia oraz płeć dziecka. Uznanie może nastąpić przed narodzinami lub już po sporządzeniu aktu urodzenia.
Podstawa prawna
Art. 13–20 ustawy z 28 listopada 2014 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz.U. z 2014 r. poz. 1741 ze zm.).
Czy konkubinat nie ogranicza praw nieletniego
Mój partner nie uregulował jeszcze spraw rozwodowych, a wkrótce urodzi się nasze wspólne dziecko. Będziemy więc przez pewien czas żyć w konkubinacie. Czy ojciec będzie miał takie same obowiązki jak wobec dziecka urodzonego w małżeństwie?
TAK
Jeżeli biologiczny ojciec uzna swoje ojcostwo albo ustali je sąd, to będą na nim ciążyły w stosunku do dziecka takie same obowiązki, jak gdyby był w związku małżeńskim. Dziecko ma prawo nosić nazwisko ojca biologicznego. Nawet gdyby nie uznał dobrowolnie swojego ojcostwa, to takie nazwisko nada mu sąd w wyroku ustalającym ojcostwo albo sąd opiekuńczy w wydanym później postanowieniu. Dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską rodziców, mimo że są w konkubinacie i każde z nich jest przedstawicielem ustawowym dziecka. Może go więc reprezentować przy czynnościach prawnych, np. przed notariuszem podczas zawierania umowy darowizny, gdy ma zostać obdarowane przez dziadków mieszkaniem własnościowym.
Dziecko urodzone w konkubinacie dziedziczy też z mocy ustawy po swoich biologicznych rodzicach. Przede wszystkim jednak biologiczni rodzice mają obowiązek łożyć na jego utrzymanie, gdy nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie, i w miarę potrzeby dostarczać środków wychowania, a jeśli nie chcą tego robić dobrowolnie, alimenty zasądzi sąd. Nawet wtedy, gdy konkubinat się rozpadnie, a dzieckiem będzie zajmowała się wyłącznie matka, to w jego imieniu ma prawo wystąpić do sądu o alimenty. Dopiero po dojściu dziecka do pełnoletniości biologiczny ojciec może uchylić się od płacenia alimentów, jeśli będzie to połączone z nadmiernym dla niego uszczerbkiem bądź gdy dziecko nie dokłada starań w celu samodzielnego utrzymania się.
Obowiązek alimentacyjny każdego z rodziców będzie zależał od jego możliwości majątkowych i zarobkowych, a także od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego. Może nie być wykonywany wówczas, gdy dziecko jest w stanie się utrzymać, bo czerpie dochody z własnego majątku (np. z czynszu za wynajęte mieszkanie, które podarowali mu dziadkowie).
Podstawa prawna
Art. 88, art. 97, art. 133, art. 135 ustawy z 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tj. Dz.U. z 2015 r. poz. 583 ze zm.).
Art. 931, art. 941 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.).