Subskrybuj nas na Youtube
Wielki szok przeżyła rodzina 91-letniej kobiety z Ostrowa Lubelskiego. Lekarz rodzinny stwierdził zgon starszej kobiety. Tymczasem 11 godzin później 91-latka obudziła się w chłodni zakładu pogrzebowego. W stosunku do lekarza wszczęte zostało postępowanie karne. Problem ma również pochopnie uznana za zmarłą. Sporządzony został jej akt zgonu, a to oznacza, iż nadal nie żyje. W sensie prawnym. Konieczne stało się więc podjęcie odpowiedniej procedury przed sądem. Co robić w tak rzadko spotykanej sytuacji? Na szczęście przewidział to ustawodawca.
Jak wygląda procedura sporządzenia aktu urodzenia? Czy akt zgonu 91-latki nie został sporządzony zbyt szybko? Kiedy i jak unieważnić akt zgonu? Na te wszystkie pytania odpowiedzi należy szukać w ustawie – Prawo o aktach stanu cywilnego.
Jak sporządzić akt zgonu...
Akt zgonu sporządza się na podstawie karty zgonu. Zawierająca stwierdzenie śmierci i jej przyczynę karta powinna być wystawiona przez lekarza, który w okresie 30 dni przed dniem zgonu udzielał choremu świadczeń lekarskich. Przepisy nie wskazują jednak minimalnego czasu, jaki musi upłynąć od śmierci do chwili sporządzenia aktu zgonu. Wystawienie karty zgonu jest już wystarczającą podstawą do niezwłocznego jego sporządzenia. Ustawa określa natomiast okres maksymalny. To 3 dni liczone od dnia zgonu, z wyjątkiem śmierci będącej wynikiem choroby zakaźnej: w takim przypadku termin wynosi 24 godziny.
Kto ma obowiązek zgłoszenia zgonu? Generalnie każdy, kto o nim wie: małżonek, dzieci, krewni, powinowaci zmarłego, osoby zamieszkałe w lokalu, gdzie osoba zmarła, świadkowie zejścia czy administrator domu, w którym to nastąpiło. Osoby te dokonują zgłoszenia ustnie. Jeżeli zgon nastąpił w szpitalu lub innym zakładzie, to fakt ten zgłaszają te jednostki, w formie pisemnej. Zgon, co do zasady, rejestruje się w urzędzie stanu cywilnego miejsca zdarzenia, wyjątkowo w urzędzie ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego lub miejsca jego pochowania.
...a jak go unieważnić?
Sporządzenie aktu zgonu osoby, która w tym momencie żyła, stanowi podstawę do jego unieważnienia. Ustawodawca przewiduje dwa przypadki unieważnienia aktu stanu cywilnego: jeżeli akt stwierdza zdarzenie niezgodne z prawdą (wyrok WSA w Poznaniu z 7 marca 2013 r., IV SA/Po 3/13) albo uchybienia powstałe przy sporządzeniu aktu zmniejszają jego moc dowodową. Zdarzeniem niezgodnym z prawdą jest sporządzenie aktu urodzenia dziecka, które się nie urodziło, aktu małżeństwa, które nie zostało zawarte, albo aktu zgonu osoby, która żyje. Sporządzenie aktu zgonu 91-latki stanowi oczywiste zdarzenie niezgodne z prawdą.
W sprawach tego rodzaju orzeka sąd w postępowaniu nieprocesowym, na wniosek osoby zainteresowanej, prokuratora lub kierownika urzędu stanu cywilnego. Wyjaśnienia wymaga określenie osoby zainteresowanej. Może to być zarówno osoba, dla której sporządzono akt zgonu, jak również jej spadkobiercy.
Wniosek w postępowaniu nieprocesowym powinien zawierać oznaczenie sądu, do którego jest kierowany, osoby, której dotyczy, oznaczenie rodzaju pisma, osnowę wniosku z dokładnie określonym żądaniem, przytoczenie okoliczności faktycznych i dowodów uzasadniających żądanie wniosku, podpis oraz wymienienie załączników. Złożenie takiego wniosku nie jest ograniczone żadnym terminem, jest również wolne od opłat.
Sąd o unieważnieniu orzeka postanowieniem. I dopiero takie unieważnienie aktu zgonu przywraca „zmarłego” do życia w sensie prawnym.
Zgon stwierdzony przez sąd
Uprawnienie do stwierdzenia zgonu przysługuje jednak czasami również sądowi. Dzieje się tak, gdy mimo śmierci osoby nie został sporządzony akt jej zgonu. Procedurę uchylenia takiego postanowienia reguluje kodeks postępowania cywilnego. Wszczęcie postępowania możliwe jest, gdy osoba, której zgon został stwierdzony, pozostaje przy życiu lub też jej śmierć nastąpiła w innej chwili niż oznaczona w orzeczeniu. Sąd wszczyna takie postępowanie na wniosek zainteresowanego lub z urzędu i wzywa do niego uczestników wcześniejszego postępowania – tego w sprawie stwierdzenia zgonu. Uchylenie postanowienia następuje po przeprowadzeniu dowodu, że osoba, której zgon został stwierdzony, pozostaje przy życiu, albo – bez konieczności prowadzenia postępowania – wobec stawienia się takiej osoby w sądzie i wykazania tożsamości. W rezultacie tego postępowania akt zgonu się skreśla.
Podstawa prawna
Ustawa – Prawo o aktach stanu cywilnego (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 212, poz. 1264 ze zm.), ustawa o cmentarzach i chowaniu zmarłych (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 118, poz. 687 ze zm.). Rozporządzenie ministra zdrowia i opieki zdrowotnej w sprawie stwierdzenia zgonu i jego przyczyny (Dz.U. z 1961 r. nr 39, poz. 202).