Subskrybuj nas na Youtube
Prokurator bez zgody sądu zdobędzie informacje o transakcjach bankowych i zablokuje konto. Wystarczy, że uzna, iż pieniądze na nim mogą pochodzić z przestępstwa.
Takie możliwości otwierają najnowsze propozycje przepisów o konfiskacie rozszerzonej, które dziś przyjmie Rada Ministrów. Jak tłumaczy Ministerstwo Sprawiedliwości, zawarte w projekcie zmiany w prawie bankowym mają ułatwić prokuraturze i służbom szybkie uzyskiwanie danych objętych tajemnicą bankową, mających znaczenie dla ścigania poważnych przestępstw finansowych.
Szybciej znaczy skuteczniej
O ile obecnie obowiązujące regulacje pozwalają śledczym pozyskiwać bezpośrednio od banku informacje o jego klientach (przy założeniu, że dane te mają związek z toczącym się postępowaniem karnym bądź skarbowym), o tyle sprawa znacznie komplikuje się w przypadku informacji dotyczących osób trzecich, które są tylko stroną transakcji (np. kontrahentów przedsiębiorcy). Wówczas zgodnie z art. 106b prawa bankowego prokurator prowadzący śledztwo może zażądać udostępnienia takich danych jedynie za zgodą właściwego sądu okręgowego. Musi przy tym dokładnie sprecyzować m.in., jakiego przestępstwa dotyczy prowadzone postępowanie i jakie okoliczności przemawiają za przekazaniem poufnych informacji.
Resort sprawiedliwości uważa, że cała ta procedura poważnie utrudnia, a czasem wręcz uniemożliwia prokuraturze i policji gromadzenie materiałów koniecznych do ścigania przestępstw, do których wykorzystywany jest sektor bankowy. Dlatego proponuje, aby w takich sytuacjach śledczy mogli bezpośrednio, a więc z pominięciem drogi sądowej, pozyskiwać prywatne informacje o osobach, które nie są klientami danego banku.
Bez kontroli sądowej
Podobnie wygląda sprawa blokady kont. Zgodnie z obecnymi przepisami uprawniony jest do tego wyłącznie bank, jeśli ma poważne obawy, że zgromadzone środki pochodzą z przestępstw (ściganych z urzędu). Po dokonaniu blokady (trwającej maksymalnie 72 godziny) ma niezwłocznie poinformować o tym prokuratora. Ministerstwo chce z kolei, aby śledczy nie musieli czekać na zawiadomienie ze strony instytucji i sami mieli możliwość zamrożenia środków na rachunku (na czas nie dłuższy niż trzy miesiące) lub wstrzymania danej transakcji, jeśli podejrzewają, że kryminaliści wykorzystują bank do ukrywania swoich majątków lub celów mających związek z przestępstwem. Wszystko ma się przy tym odbywać jeszcze przed formalnym wszczęciem postępowania.
– Takie rozwiązanie jest zapewne podyktowane potrzebą szybkiego działania, a jak wiadomo kontrola sądowa wiąże się z pewnym ryzykiem opieszałości. Jeśli jednak przyznajemy prokuratorom szerokie uprawnienia bez bezpiecznika w postaci wymogu zgody sądu, to zawsze mogą pojawić się zrozumiałe obawy, że będą one nadużywane w praktyce – zauważa prof. Michał Romanowski z UW, specjalista od prawa spółek i prawa instytucji finansowych. I podkreśla, że samo przekonanie śledczego, że jakaś transakcja wygląda na podejrzaną, nie powinna być podstawą do zastosowania środków daleko ingerujących w prywatność.
– Gwarancje, że prokurator nie będzie nadużywał swoich uprawnień, wynikają z hierarchicznej struktury prokuratury. Jego działania podlegają bowiem bezpośredniemu nadzorowi przełożonych. W wypadku nadużycia przepisów prokuratorów mogą czekać konsekwencje dyscyplinarne, personalne oraz odszkodowawcze – wyjaśnia DGP resort sprawiedliwości.
Przyznanie śledczym szybkiej ścieżki dostępu do danych bankowych to zaledwie ułamek wszystkich uprawnień, które w założeniu mają pozwolić organom ścigania skuteczniej namierzać majątki gangsterów. Jak donosił DGP, spora część z proponowanych regulacji otwiera furtkę do szpiegowania obywateli na niespotykaną dotąd skalę.
/>
Projekt przygotowany przez resort Zbigniewa Ziobry rozszerza bowiem katalog przypadków, w których prokuratura i służby jeszcze przed wszczęciem śledztwa będą mogły zakładać podsłuchy, kontrolować naszą internetową aktywność czy swobodnie sięgać po prywatne dane gromadzone przez różne instytucje finansowe (np. o transakcjach giełdowych czy udziałach w funduszach inwestycyjnych). Wykorzystanie takich środków będzie dopuszczalne nie tylko w celu szeroko rozumianego wykrywania majątku przestępczego, lecz także w przypadku podejrzenia, że doszło do złożenia nieprawdziwego zeznania lub utrudnienia prowadzenia śledztwa.
Niewykluczone, że tak rozległa kontrola rykoszetem uderzy także np. w przedsiębiorców prowadzących działalność zgodnie z prawem. – Z możliwością inwigilacji powinny liczyć się osoby, które popełniły przestępstwo, a nie ci, którzy nieświadomie lub przypadkowo weszli w posiadanie mienia pochodzącego z jakiegoś nielegalnego procederu – uważa Wojciech Klicki, prawnik z Fundacji Panoptykon.
