Osoba, która poniosła szkodę lub doznała krzywdy w wyniku działań komornika, może żądać od niego odszkodowania w wysokości poniesionej szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę – jeśli działanie komornika było zawinione. Wysokość roszczenia będzie w takich przypadkach uzależniona od wysokości szkody lub rozmiarów doznanej krzywdy oraz zakresu i rodzaju spowodowanych naruszeń. Do tego rodzaju naruszeń można zaliczyć w szczególności naruszenie dóbr osobistych, takich jak prawo do prywatności czy imię i nazwisko.
Jestem przedsiębiorcą prowadzącym jednoosobową działalność gospodarczą. Niedawno padłem ofiarą działań komornika, który otrzymał od wierzyciela podstawowe dane dłużnika oraz błędny PESEL − mój. Komornik, wprowadzając numer PESEL do systemu Pesel-Net, pozyskał z niego mój adres zamieszkania. I w ten sposób dotarł do mnie. Zajął moje konto firmowe oraz wystąpił o wpis do hipoteki prywatnej nieruchomości. Jakie działania mogę podjąć przeciwko komornikowi?

W opisanej sytuacji doszło do zajęcia należności na rachunku bankowym czytelnika i podjęcia działań w kierunku egzekucji z jego nieruchomości. Tego typu konsekwencje nieprawidłowego przetwarzania danych niewątpliwie mają wpływ na sytuację materialną, rodzinną czy zawodową czytelnika i mogą być dla niego dotkliwe.

To nie wszystkie możliwości działań, jakie może podjąć czytelnik, w opisywanym przypadku doszło bowiem do naruszenia zasad ochrony danych osobowych. Czytelnik może zatem, w przypadku nieskutecznych prób polubownego załatwienia sprawy z komornikiem, złożyć skargę do prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych.

Informacje przetwarzane prawidłowo, czyli jak?

Komornik jako administrator danych osobowych zobowiązany był podjąć wszelkie rozsądne działania zapewniające merytoryczną poprawność przetwarzanych danych. W szczególności może to oznaczać konieczność uzyskania niezależnego potwierdzenia prawidłowości danych. Podjęte działania powinny być adekwatne do potencjalnych konsekwencji związanych z możliwą nieprawidłowością przetwarzania.
Przepisy prawa nie wymagają od administratora nieustannego monitorowania prawidłowości i aktualności przetwarzanych danych osobowych. Jednak w opisywanym przypadku celowe byłoby wprowadzenie przez komornika cyklicznych przeglądów przetwarzanych danych pod kątem ich merytorycznej poprawności i aktualności. Być może pozwoliłoby to na ograniczenie ryzyka przetwarzania danych bez podstawy prawnej czy przechowywania nieprawidłowych lub nieaktualnych danych osobowych.
Własność intelektualna: Dowody zostaną zajęte w trybie egzekucyjnym przez komornika?
Własność intelektualna: Dowody zostaną zajęte w trybie egzekucyjnym przez komornika?

Zobacz również
Niedawno w uzasadnieniu decyzji prezesa UODO, dotyczącej podobnego przypadku nieuzasadnionego przetwarzania danych na podstawie błędnego numeru PESEL podanego przez wierzyciela (decyzja z 8 października 2019 r., nr ZSPU.440.296.2019), wśród możliwych działań komornika organ nadzorczy wskazał m.in. na kontakt z wierzycielem w celu pozyskania informacji umożliwiających weryfikację tożsamości dłużnika. W rozpatrywanej sprawie komornik nie zweryfikował poprawności otrzymanych od wierzyciela danych, tj. czy podany numer PESEL jest zbieżny z imieniem i nazwiskiem dłużnika wskazanym w tytule egzekucyjnym. W efekcie prezes UODO uznał za zasadną skargę osoby, której dane osobowe komornik przetwarzał tak, jakby była dłużnikiem, mimo że nim nie była. W tym wypadku udzielił komornikowi upomnienia, uznając, że naruszył on wynikające z RODO zasady prawidłowości i poufności przetwarzania danych.
W świetle dotychczasowych rozstrzygnięć prezesa UODO, przewidujących wysokie kary za naruszenia obowiązków wynikających z RODO (nawet do 20 mln euro lub 4 proc. światowego obrotu administratora z roku ubiegłego), upomnienie udzielone komornikowi jako administratorowi danych osobowych nie jest dotkliwą sankcją.
wAŻNE Komornik sądowy wykonuje zawód zaufania publicznego, co wiąże się ze szczególnym obowiązkiem przestrzegania przez niego prawa oraz rzetelnego i sumiennego dokonywania czynności egzekucyjnych.

Ewentualna odpowiedzialność karna

Regulacje RODO dotyczące pieniężnych kar administracyjnych nie wyczerpują sankcji wobec podmiotów przetwarzających dane niezgodnie z prawem. Zgodnie z art. 107 ustawy o ochronie danych osobowych niedopuszczalne przetwarzanie danych jest zagrożone grzywną, karą ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat trzech. Niedopuszczalne przetwarzanie jest rozumiane w szczególności jako przetwarzanie danych bez podstawy prawnej. W opisanej sytuacji komornik dysponował, co prawda, podstawą przetwarzania danych prawdziwego dłużnika, jaką jest art. 6 ust. 1 lit. c i e RODO, mówiący o niezbędności do wypełnienia obowiązku prawnego ciążącego na administratorze oraz w ramach sprawowania powierzonej mu władzy publicznej. Nie istniała natomiast podstawa przetwarzania danych osoby, którą komornik omyłkowo uznał za dłużnika.
Wskazany przepis nie sankcjonuje działań nieumyślnych, a więc jeśli komornik nieświadomie posłuży się nieprawidłowymi danymi osobowymi dłużnika, np. na skutek wprowadzenia w błąd przez wierzyciela, nie może zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej na podstawie powyższego przepisu.
Ustawodawca powinien wprowadzić jasne zasady odzyskiwania długów przez podmioty inne niż komornicy
Ustawodawca powinien wprowadzić jasne zasady odzyskiwania długów przez podmioty inne niż komornicy

Zobacz również

Konsekwencje dyscyplinarne

Podmiot danych jako osoba, której prawa zostały przez czynności komornika naruszone, ma prawo złożyć na te czynności skargę – w ciągu siedmiu dni od daty dokonania czynności, zawiadomienia lub innego rodzaju powzięcia przez skarżącego wiadomości o jej dokonaniu. Skargę rozpatruje sąd rejonowy właściwy ze względu na siedzibę kancelarii komornika. W przypadku stwierdzenia oczywistego naruszenia prawa przez komornika sąd, uwzględniając skargę, stosownie do okoliczności może obciążyć komornika kosztami postępowania wywołanego skargą.
Komornik sądowy wykonuje zawód zaufania publicznego, co wiąże się ze szczególnym obowiązkiem przestrzegania przez niego prawa oraz rzetelnego i sumiennego dokonywania czynności egzekucyjnych. Jest on zobowiązany do postępowania ze szczególnym poszanowaniem praw i godności stron czynności i uczestników postępowania.
W przypadku uznania, że na skutek nieuprawnionego przetwarzania danych doszło do naruszenia powagi lub godności sprawowanego przez niego urzędu i zasad etyki zawodowej lub innego rażącego naruszenia przez komornika przepisów prawa, prezes sądu (lub inny, enumeratywnie wymieniony w ustawie o komornikach sądowych podmiot) może wnieść wniosek o wszczęcie przez rzecznika dyscyplinarnego postępowania dyscyplinarnego wobec komornika. Postępowanie może zakończyć się wymierzeniem kary dyscyplinarnej – w zależności od wagi naruszenia może być nią: upomnienie, nagana, kara pieniężna do 100 tys. zł, zakaz przyjmowania spraw z wyboru wierzyciela, kara zawieszenia komornika w czynnościach lub, w skrajnych przypadkach, wydalenie ze służby komorniczej.
Podstawa prawna
•art. 6 ust. 1 lit. c i e rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych, RODO; Dz.Urz. UE z 2016 r. L 119, s. 1).
•art. 107 ustawy z 10 maja 2018 r. o ochronie danych osobowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1781).