Żona i mąż nie zawsze dziedziczą. 3 ważne wyjątki [PRZYKŁADY]

Rozwód czy separacja powodują, iż były małżonek nie otrzyma spadku. Są jednak sytuacje gdy pomimo trwania związku małżeńskiego mąż czy żona zostaną odsunięci od dziedziczenia. Oto najważniejsze z nich.

Jak wygląda dziedziczenie przez małżonków?

Jeśli chodzi o dziedziczenie ustawowe, to małżonkowie dziedziczą po sobie w pierwszej kolejności razem z dziećmi.

Gdy dzieci jest więcej, to trzeba pamiętać, że część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.. Jeżeli małżonkowie nie doczekali się dzieci, to spadek przypadnie małżonkowi spadkodawcy i jego rodzicom. Udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy, wynosi jedną czwartą całości spadku.

Warto jednak pamiętać, iż testament wyprzedza dziedziczenie ustawowe. Gdy małżonek zostanie pominięty w ten sposób w prawach do spadku, będzie mógł domagać się zachowku.

Małżonek wydziedziczony

W określonych sytuacjach można jednak pozbawiać osobę uprawnioną, w tym męża czy żonę, prawa do przysługującego jej zachowku. Powinien to zrobić spadkodawca w testamencie, tylko jeśli małżonek:

• wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
• dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
• uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Przyczyna wydziedziczenia musi wynikać z treści testamentu.

Małżonek niegodny dziedziczenia

Podobną do wydziedziczenia instytucją jest uznanie spadkodawcy za niegodnego dziedziczenia. O ile jednak przyszły spadkodawca ma świadomość niewłaściwego zachowania małżonka i może wcześniej pozbawić go prawa do zachowku, o tyle z niegodnością dziedziczenia mamy już do czynienia po jego śmierci.

Uznania męża czy żony spadkodawcy za niegodnego dziedziczenia może bowiem żądać każdy, kto ma w tym interes, przykładowo inny spadkobierca. Nowelizacja prawa spadkowego z listopada 2023 r. dodała dwie nowe przesłanki niegodności dziedziczenia w postaci uporczywego uchylania się: od orzeczonego obowiązku alimentacyjnego czy obowiązku pieczy nad osobą spadkodawcy. Po zmianach możliwe jest zatem uznanie niegodnym dziedziczenia małżonka, który:

1) dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;

2) podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności;

3) umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego;

4) uporczywie uchylał się od wykonywania wobec spadkodawcy obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową;

5) uporczywie uchylał się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą, w szczególności wynikającego z władzy rodzicielskiej, opieki, sprawowania funkcji rodzica zastępczego, małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy albo obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka.

Uznania spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia dokonuje sąd.

Niegodny małżonek zostaje wówczas wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku.

Małżonek wyłączony od dziedziczenia

Z wyjątkową sytuacją mamy do czynienia,, gdy małżonek za życia składa w sądzie pozew rozwodowy i umiera. Formalnie nie dojdzie wówczas do rozwodu, ponieważ sąd umorzy postępowanie. Co można zrobić w takiej sytuacji?

Otóż małżonek może zostać wyłączony od dziedziczenia, jeżeli spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione.

Do wyłączenia żony czy męża od dziedziczenia nie dojdzie zatem, gdy małżonek wnosił o rozwód bez orzekania o winie. Ponadto sąd będzie badał czy takie żądanie było rzeczywiście uzasadnione. Odpowiednie pismo do sądu może złożyć każdy z pozostałych spadkobierców ustawowych powołanych do dziedziczenia w zbiegu z małżonkiem.

Jeżeli sąd wyda takie orzeczenie, to małżonek zostanie wyłączony od dziedziczenia tak jakby nie dożył otwarcia spadku. Nie będzie też miał prawa do zachowku.

Podsumowanie

Małżonkowie dziedziczą po sobie w pierwszej kolejności. Mają też zagwarantowane prawo do zachowku. Istnieją jednak przepisy, które w wyjątkowych okolicznościach pozwalają odsunąć o dziedziczenia małżonka, który na spadek nie zasługuje.