Reforma wymiaru sprawiedliwości: System pomocy prawnej dla osób niezamożnych [OPINIA]

Celem proponowanego rozwiązania jest kompleksowe uregulowanie kwestii pomocy prawej dla osób niezamożnych, zarówno na etapie przedsądowym, jak i na etapie sądowym. Nadto celem rozwiązania jest precyzyjne określenie rocznego kosztu tej pomocy dla budżetu państwa, a także ograniczenie wydatków państwa w tym zakresie. Proponowany system zniweluje niekontrolowane korzystanie z tej pomocy przez tzw. pieniaczy sądowych, którzy procesują się o wszystko i ze wszystkimi (ze statystyk rad adwokackich wynika, że nawet 30 proc. wszystkich spraw z urzędu generują ciągle te same osoby).

Celem pośrednim jest zwiększenie świadomości prawnej najuboższej warstwy społecznej, powierzenie ich spraw profesjonalistom, pobudzenie rynku usług prawnych dla osób fizycznych, a także spopularyzowanie ubezpieczeń ochrony prawnej Polsce. Ponadto proponowane rozwiązanie pobudzi rynek ubezpieczeń ochrony prawnej poprzez nabycie znaczącej ilości ubezpieczeń ochrony prawnej przez Skarb Państwa, co tym samym obniży wysokość składki ubezpieczeniowej dla statystycznego Kowalskiego.

Obecna sytuacja i koszty budżetowe

Koszty przedsądowej pomocy prawej to 100 mln złotych rocznie. Koszty przedsądowej pomocy prawej to 100 mln złotych rocznie. Koszty sądowej pomocy prawej to około kilkuset mln złotych rocznie, choć trudno znaleźć precyzyjne dane w tym zakresie. Zastrzec trzeba, że koszty te nie uwidaczniają opłat sądowych, z których osoby niezamożne są zwolnione, a które ponoszone są w takim wypadku przez państwo. Dodatkowo powyższa kwota nie obejmuje kosztów administracyjnych spoczywających na administracji sądów, ponoszonych w celu rozliczenia kosztów sądowej pomocy prawej.

Opis proponowanego systemu

Obywatel, który będzie zidentyfikowany w systemie Empatia lub innym systemie (gdzie Państwo już go zweryfikowało, że jest osobą niezamożną), będzie mógł na podstawie dowodu osobistego zgłosić się do ubezpieczyciela, lub też bezpośrednio do adwokata lub radcy prawnego w celu uzyskania pomocy prawnej. To osoba niezamożna będzie wybierać profesjonalnego pełnomocnika z osób deklarujących świadczenie pomocy prawnej dla osób niezamożnych w rejonie właściwości miejscowej sądu rejonowego.

Przedsądowa pomoc prawna byłaby limitowana do 5 porad rocznie, a sądowa pomoc prawna przysługiwałaby w nieograniczonym zakresie. Ubezpieczyciel rekompensowałby opłaty sądowe, wydatki oraz koszty zastępstwa prawego, tak jak w przypadku prywatnych ubezpieczeń ochrony prawej, funkcjonujących już na rynku.

System będzie uprawniał adwokata lub radcę prawnego do sprawdzenia po numerze PESEL, czy dana osoba jest do tej usługi uprawniona. Całość systemu administrowana będzie przez ubezpieczyciela, zwalniając w ten sposób Skarb Państwa z kosztów administracyjnych, w zamian za płaconą składkę ubezpieczeniową. Inaczej mówiąc, Skarb Państwa zlecałby kompleksową obsługę systemu pod względem administracyjnym ubezpieczycielowi.
Wszelkie sprawy prywatne osoby niezamożnej objęte byłyby gwarancją tajemnicy adwokackiej i radcowskiej.

Zalety proponowanego sytemu

- objęcie jednym systemem przedsądowym i sądowym wszystkich niezamożnych mieszkańców Polski, zidentyfikowanych w systemie rządowym Empatia lub innym,
- ograniczenie wydatków budżetowych na ten cel,
- wyeliminowanie tzw. pieniaczy sądowych, którzy generują około 30% kosztów pomocy prawnej, a którzy w rzeczywistości nie są osobami niezamożnymi,
- ustalenie jednego stałego rocznego kosztu pomocy prawnej dla niezamożnych w trybie zamówienia publicznego udzielanego przez Skarb Państwa,
- realne wpływy sądowe dla Skarbu Państwa z tytułu opłat sądowych w sprawach osób niezamożnych, płacone przez ubezpieczyciela,
- powierzenie pomocy prawnej od etapu przedsądowego do etapu sądowego tylko profesjonalnym pełnomocnikom, którzy są związani tajemnicą zawodową, oraz którzy są obligatoryjnie ubezpieczeni od prowadzonej działalności,
- odciążenie sądów od konieczności weryfikowania oświadczeń majątkowych i orzekania w kwestii zwolnienia od kosztów,
- zlikwidowanie przewlekłości postępowania sądowego, powodowanej nadużywaniem przez strony wniosków o zwolnienie od kosztów,
- wprowadzenie pierwszego etapu pozwoli docelowo zrównać przychody i wydatki budżetu państwa związane z wymiarem sprawiedliwości,

Koszty proponowanego systemu dla budżetu państwa i skala oszczędności

Etap 1 – wszyscy zarejestrowani niezamożni obywatele w systemie Empatia – około 2 milionów osób.

2 mln osób x 60 zł składki rocznej = 120 mln złotych rocznie.
Wysokość składki rocznej może jeszcze ulec zmianie, gdyż nikt nie analizował wysokości składki przy tak ogromnym popycie. Obecnie wysokość składki odnośnie spraw życia codziennego to mniej niż 100 zł przy sumie ubezpieczenia 30 000 zł.

Etap 2 – wszyscy cudzoziemcy
Etap 3 - wszyscy przedsiębiorcy, którzy złożyli wniosek o ogłoszenie upadłości, który został merytorycznie rozpoznany i takowy wniosek oddalono,
Etap 4 - sprawy karne, gdzie obrona jest obligatoryjna.

Osoby uprawnione do darmowej pomocy prawnej

System opiera się na prostym złożeniu, że aby otrzymać darmową pomoc prawną, obywatel musi poddać się weryfikacji przez Państwo, a jak tego nie uczyni, to darmowa pomoc prawna nie będzie mu przysługiwać.

Zamówienie publiczne

Wybór ubezpieczyciela mógłby zostać zrealizowany w trybie zamówienia publicznego.

Wpływ na rynek ubezpieczeniowy i rynek usług prawnych
- pobudzenie rynku usług prawych w sferze obsługi osób fizycznych,
- pobudzenie rynku ubezpieczeniowego,
- wzmożenie popytu na ubezpieczenia ochrony prawnej wśród pozostałych Polaków,
- wzrost wpływów podatkowych (wszelkie usługi prawne są opodatkowane).