Osoby wnoszące o wznowienie postępowania w związku z uznaniem przez Trybunał Konstytucyjny normy, na postawie której zapadł wyrok, za niezgodną z ustawą zasadniczą, nie będą uiszczać opłaty sądowej.
Z urzędu zwolnieni mają być z kosztów sądowych również dochodzący naprawienia szkody spowodowanej uchwaleniem przez Sejm przepisów niezgodnych z konstytucją. Tak zakłada przygotowany przez Senat projekt nowelizacji ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.
Propozycje stanowią realizację postulatu zawartego w dwóch odrębnych petycjach przekazanych marszałkowi Senatu przez obywateli. W pierwszej z nich podniesiono, że takie zmiany w zakresie skargi o wznowienie postępowania są konieczne, aby chronić jednostki przed bezprawiem legislacyjnym. „Skoro prawodawca uchwalił wadliwe przepisy i wznowienie jest tego konsekwencją, to wymóg ponoszenia kosztów przez stronę (...) narusza zasady współżycia społecznego i zasadę demokratycznego państwa prawnego” – uważają autorzy petycji.
Dodają, że obecne rozwiązanie, zgodnie z którym ostatecznie to druga strona sporu może być obciążona kosztami, jest niewystarczające. W niektórych przypadkach może się okazać, że ich wyegzekwowanie po zakończonym procesie jest niemożliwe.
Autorzy drugiej petycji nawiązali do sytuacji emerytów, którzy nabyli prawo do emerytury między 8 stycznia 2009 r. a 31 grudnia 2010 r., a następnie – wobec wprowadzenia wymogu rozwiązania stosunku pracy pod rygorem zawieszenia prawa do świadczenia – zdecydowali się na przerwanie zatrudnienia. Później rozwiązania te TK uznał za niezgodne z ustawą zasadniczą (sygn. akt 2/12), ale mimo wyroku ustawodawca nie uregulował sytuacji prawnej tej grupy emerytów. A to oznacza, że osoby te mogą dochodzić swoich praw jedynie w trybie art. 4171 par. 1 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego, lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Wnosząc skargę właśnie na tej podstawie, są zobowiązani do uiszczenia odpowiedniej opłaty sądowej. A to – zdaniem autorów petycji – nie sprzyja budowaniu po ich stronie zaufania do państwa i prawa przez niego stanowionego.
Projektodawcy podzielili te argumenty i zaproponowali uzupełnienie katalogu podmiotów, które z mocy prawa są zwolnione od ponoszenia kosztów sądowych, właśnie o przypadki wynikające z zakwestionowania przez TK obowiązujących przepisów. Zgodnie z projektem w sprawach będących w toku w dacie wejścia w życie nowelizacji zastosowanie będą jednak miały przepisy dotychczasowe.
Etap legislacyjny
Projekt wpłynął do laski marszałkowskiej