Subskrybuj nas na Youtube
Pełnomocnictwo do dokonania jego sprzedaży bądź wydzierżawienia powinno zostać udzielone w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Inaczej czynność będzie nieważna.
Osoby podejmujące decyzję o zbyciu przedsiębiorstwa w pierwszej kolejności powinny sprawdzić, jakie obowiązki nakładają na nie przepisy kodeksu cywilnego.
Najpopularniejszym sposobem zbycia przedsiębiorstwa jest sprzedaż. W następnej kolejności można wymienić przeniesienie własności przedsiębiorstwa jako wkład do spółki bądź jego wydzierżawienie.
Jaka forma
Nie ma wątpliwości, że zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego zbycie lub wydzierżawienie przedsiębiorstwa albo ustanowienie na nim użytkowania powinny być dokonane w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi (art. 751 par. 1 kodeksu cywilnego). Niezachowanie tej formy pociągnie za sobą nieważność umowy zbycia, co wynika wprost z art. 73 par. 2 zd. 1 kodeksu cywilnego. Przepis art. 751 par. 1 kodeksu cywilnego wprowadzający wymóg zachowania formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi ma charakter szczególny i nie ma od niego wyjątków.
Wymogi proceduralne
Powyższe przepisy nie budzą wątpliwości interpretacyjnych. Jednak rodzi się pytanie, czy pełnomocnictwo do dokonania czynności sprzedaży, wydzierżawienia przedsiębiorstwa bądź ustanowienia na nim użytkowania również powinno zostać udzielone w formie z podpisami notarialnie poświadczonymi jak czynność pierwotna, czy wystarczy zwykła forma pisemna. [przykład]
Warto zwrócić uwagę na kilka aspektów, o których trzeba pamiętać, gdy chcemy dokonać zbycia przedsiębiorstwa. Po pierwsze osoba ustanawiająca pełnomocnika do dokonania czynności sprzedaży, wydzierżawienia przedsiębiorstwa bądź ustanowienia na nim użytkowania jest bezwzględnie zobligowana przepisami prawa do udzielenia pełnomocnictwa dla tej czynności zawsze w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Zachowanie zwykłej formy pisemnej będzie niewystarczające i zarazem spowoduje nieważność zbycia, wydzierżawienia przedsiębiorstwa bądź ustanowienia na nim użytkowania dokonaną za pośrednictwem pełnomocnika.
Analogicznie wszystkie zmiany do umowy zbycia, wydzierżawienia przedsiębiorstwa bądź ustanowienia na nim użytkowania dokonywane przez strony w formie aneksów do umowy dla swej ważności również muszą być dokonane w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi.
Warunek konieczny: uchwała wspólników
Jednocześnie trzeba pamiętać, że do dokonania czynności zbycia, wydzierżawienia przedsiębiorstwa lub jego części oraz ustanowienia na nim ograniczonego prawa rzeczowego, jeżeli przedsiębiorstwo stanowi majątek spółki, bezwzględnie jest wymagana uchwała wspólników spółki. Brak takiej uchwały powoduje nieważność dokonanej przez spółkę czynności prawnej.
Jedna czy wiele
Sytuacja wygląda nieco inaczej, jeżeli składnikiem przedsiębiorstwa jest nieruchomość, a więc ma być dokonana czynność zbycia przedsiębiorstwa, w skład którego wchodzi, oprócz rzeczy ruchomych, także nieruchomość. W takiej sytuacji można skorzystać z dwóch prawnie dopuszczalnych rozwiązań.
Pierwsza możliwość: jedną umowę zbycia całego przedsiębiorstwa, w skład którego wchodzi nieruchomość, można sporządzić w formie aktu notarialnego zgodnie z art. 158 kodeksu cywilnego. Druga możliwość: można zawrzeć dwie osobne umowy. W akcie notarialnym nastąpi zbycie nieruchomości, podczas gdy zbycie reszty przedsiębiorstwa, najczęściej majątku ruchomego (samochody, meble, sprzęt), zostanie ujęte w formie pisemnej z notarialnym poświadczeniem podpisów.
Forma aktu notarialnego zgodnie z art. 158 kodeksu cywilnego została zastrzeżona do przeniesienia własności nieruchomości. Zatem gdy skorzystamy z pierwszego wariantu i całą umowę sprzedaży przedsiębiorstwa, w skład którego wchodzi również nieruchomość, sporządzimy w formie aktu notarialnego, pamiętajmy, że pełnomocnictwo do dokonania tej czynności prawnej przez ustanowionego pełnomocnika powinno być udzielone przez sprzedającego bezwzględnie w formie aktu notarialnego. Brak zachowania wymaganej formy prawnej dla takiego pełnomocnictwa powoduje nieważność dokonania czynności zbycia przedsiębiorstwa.
Wątpliwości przy kilku umowach
Sąd Najwyższy w wyroku z 6 lipca 2005 r. (sygn. akt III CK 705/04) uznał, że nabycie przedsiębiorstwa może nastąpić także w wyniku zawarcia kilku umów. SN wymienił kilka warunków, które muszą zostać spełnione, aby doszło do nabycia przedsiębiorstwa w drodze kilku umów. Po pierwsze, w wyniku sekwencji czynności prawnych istotnie dochodzi do nabycia całości przedsiębiorstwa prowadzonego przez zbywcę. Po drugie, celem ciągu umów było właśnie nabycie całości przedsiębiorstwa. Po trzecie, istnieje tożsamość podmiotów uczestniczących we wszystkich umowach prowadzących łącznie do nabycia przedsiębiorstwa przez nabywcę.
Oczywiście najbezpieczniejsze jest zawarcie jednej umowy, w której strony dokonają sprzedaży wszystkich składników przedsiębiorstwa, bowiem w innym przypadku, przy wielości umów, pojawia się pytanie, czy każda z tych umów musi zostać zawarta co najmniej w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi, czy też wystarczy zachowanie formy właściwej dla czynności dotyczącej konkretnego składnika przedsiębiorstwa. W tym zakresie nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Część przedstawicieli doktryny uważa, że forma pisemna z podpisami notarialnie poświadczonymi dotyczy również sytuacji, gdy przeniesienie własności przedsiębiorstwa następuje w drodze więcej niż jednej umowy. Artykuł 751 par. 1 kodeksu cywilnego wskazuje, że niezależnie czy mamy jedną, czy kilka umów dotyczących zbycia przedsiębiorstwa, należy zachować formę pisemną z podpisami notarialnie poświadczonymi. Natomiast gdy przedmiotem sprzedaży przedsiębiorstwa jest nieruchomość, przepisy nakazują zachowanie formy aktu notarialnego dla ważności takiej czynności.
Ważne
Jeżeli do ważności czynności prawnej potrzebna jest szczególna forma, pełnomocnictwo do dokonania tej czynności powinno być udzielone w tej samej formie
PRZYKŁAD
Nie tylko na piśmie
Pani X otrzymała od spółki Y pełnomocnictwo do zawarcia umowy dzierżawy nieruchomości i gospodarstwa rolnego w imieniu tej spółki jako wydzierżawiającej, której miała być także stroną (dzierżawcą) na warunkach przez nią samą ustalonych. Nadzwyczajne zgromadzenie wspólników spółki Y wyraziło zgodę na zawarcie umowy dzierżawy przedmiotowej nieruchomości dla pani X. W toku postępowania sądowego ustalono, że wskazana nieruchomość stanowiła jeden ze składników przedsiębiorstwa prowadzonego przez spółkę Y. Spółka ta wykonywała nie tylko działalność gospodarczą, którą można było uznać za prowadzenie gospodarstwa rolnego, lecz znacznie szerszą, realizowaną na terenie nieruchomości w zakresie produkcji, handlu i usług. Zatem w ramach własnej działalności gospodarczej spółka Y prowadziła przedsiębiorstwo. Pełnomocnictwo udzielone przez prezesa zarządu spółki Y do zawarcia umowy dzierżawy przedsiębiorstwa zostało udzielone w zwykłej formie pisemnej.
Sąd rozpoznający sprawę zakwestionował formę udzielonego pełnomocnictwa, wskazując za treścią art. 99 par. 1 kodeksu cywilnego, że jeżeli do ważności czynności prawnej potrzebna jest szczególna forma, pełnomocnictwo do dokonania tej czynności powinno być udzielone w tej samej formie. Niezachowanie formy z podpisami notarialnie poświadczonymi dla pełnomocnictwa uczyniło samą czynność bezwzględnie nieważną.
Podstawa prawna
Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.).