W pierwszej połowie 2015 r. wniosek o nadanie statusu uchodźcy w naszym kraju złożyło 4,1 tys. osób. To o jedną dziesiątą więcej niż rok wcześniej. Pozytywną odpowiedź dostało tylko 273.
Wśród wnioskujących o status uchodźcy najwięcej jest Czeczenów, Ukraińców i Gruzinów. Najczęściej otrzymują go u nas Czeczeni – to oni zazwyczaj wypełniają rygorystyczne wymogi konwencji genewskiej.
Kto może zostać uchodźcą?
By starać się o taką ochronę, musi zachodzić uzasadniona obawa przed prześladowaniem w kraju pochodzenia z powodu przekonań politycznych, rasy, religii, narodowości lub przynależności do określonej grupy społecznej. To bardzo rygorystyczne wymogi i tak przykładowo w przypadku Ukraińców uciekających ze wschodu kraju zapadają decyzje odmowne, bo ochronę może im zapewnić własne państwo na terenach nieobjętych konfliktem. Argumentem nie jest zła sytuacja ekonomiczna kraju.
Jak wygląda cała procedura?
To, czy cudzoziemiec spełnia warunki uchodźctwa, ocenia Urząd do Spraw Cudzoziemców. Decyzja powinna zapaść w ciągu sześciu miesięcy od momentu złożenia wniosku. Instancją odwoławczą jest Rada ds. Cudzoziemców. Cudzoziemcy mogą jeszcze starać się o ochronę uzupełniającą. To trochę mniej niż status uchodźcy. Nie uprawnia do pomocy finansowej, ale pozwala pracować i korzystać z większości praw.
Jakie prawa mają uchodźcy?
Uchodźca ma prawo do bezpiecznego schronienia. To oznacza nie tylko bezpieczeństwo fizyczne. Uchodźca powinien mieć zapewniony dostęp do praw i podstawowej pomocy przynajmniej w takim zakresie, jak cudzoziemcy przebywający w danym kraju legalnie. Gwarantuje się im też podstawowe prawa obywatelskie, w tym wolność przekonań, przemieszczania się oraz ochronę przed torturami i poniżającym traktowaniem.
Co zapewnia państwo?
Uchodźcy objęci są Indywidualnym programem integracyjnym, w ramach którego mają obowiązek nauki języka polskiego, aktywnego poszukiwania pracy (po zarejestrowaniu się w urzędzie pracy). Każdy uczestnik programu otrzymuje świadczenie w wysokości od 446 do 1175 zł miesięcznie. Ma też zagwarantowane prawa społeczne i ekonomiczne podobnie jak inni ludzie. Każdy uchodźca powinien mieć dostęp do opieki medycznej, dziecko uchodźca nie może być pozbawione możliwości chodzenia do szkoły. Uchodźcom przysługuje również prawo do bezpłatnego kształcenia w szkołach publicznych (także podręczniki i wyprawki).
Czy cudzoziemcy starający się o ochronę dostają pieniądze?
Na czas oczekiwania na decyzję, czy cudzoziemiec spełnia warunki bycia uchodźcą, Polska jest zobowiązana pomóc mu w utrzymaniu. Jeżeli przebywa w ośrodku, dostaje pełne wyżywienie, 50 zł miesięcznie kieszonkowego, 25 zł miesięcznie na środki higieny, 140 zł jednorazowo na zakup ubrań. Dzienna stawka wyżywienia w ośrodkach wynosi 9 zł. Jeżeli cudzoziemiec zamieszka poza ośrodkiem, dostaje zasiłek. O jego wysokości decyduje wyłącznie liczba osób w rodzinie. Nie są brane pod uwagę szczególne potrzeby. Samotna osoba dostaje 700 zł, a dla czterosobowej rodziny jest to 1500 zł na wynajem mieszkania i utrzymanie się.
Czy uchodźca ma prawo pracować?
Tak, ale już cudzoziemiec starający się o przyznanie statusu uchodźcy w czasie trwania procedury przez pierwsze pół roku nie może pracować. Uchodźca ma też prawo do prowadzenia działalności gospodarczej na takich samych zasadach jak obywatel polski, może ubezpieczyć się w Narodowym Funduszu Zdrowia lub podlegać obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego, wynikającego z umowy o pracę, może też zostać objęty ubezpieczeniem po zarejestrowaniu się jako osoba bezrobotna.
Czy może podróżować?
Uchodźcy otrzymują dokument podróży nazywany paszportem genewskim, upoważniający do wjazdu bez konieczności uzyskania wizy do państw, które popisały europejskie porozumienie z 1959 r. To nie tylko praktycznie wszystkie kraje europejskie, ale także wiele z Ameryki Południowej, Azji, a nawet Stany Zjednoczone. Osoby z ochroną uzupełniającą mogą wjeżdżać zaś bez wizy na terytorium państw układu Schengen, za to oczekujący na rozpatrzenie wniosku o nadanie ochrony nie mogą wyjeżdżać z państwa, w którym złożyli wniosek.
Czy uchodźca może zostać w danym państwie na zawsze?
Tak, uchodźcy, jak i osoby objęte ochroną uzupełniającą mają możliwość ubiegania się o zezwolenie na osiedlenie się po pięciu latach nieprzerwanego pobytu w Polsce. ©?
PARTNER AKCJI
