Wynagrodzenie za korzystanie z nieruchomości: nie jest konieczne ustanowienie służebności przesyłu

Nie jest wymagane ustanowienie służebności przesyłu do pobierania wynagrodzenia za korzystanie z gruntu. Jeśli sądy narzucałyby takie rozwiązanie bez wniosku stron, godziłoby to w prawo własności – wynika z orzeczenia Sądu Najwyższego.

Chodziło o sprawę Marioli i Waldemara C., pod których działką przebiegała magistrala cieplna. W związku z tym faktem, wystosowali oni roszczenie o zapłatę do zakładu energetyki cieplnej za korzystanie z terenu ich działki bez odpowiedniej umowy. Powodom nie zależało na ustanowieniu służebności przesyłu, bowiem dążyli oni do całkowitego usunięcia instalacji.

Sprawa trafiła przed sąd. W pierwszej instancji zasądzono stosowne wynagrodzenie. W drugiej już Sąd Okręgowy w Koszalinie oddalił powództwo. W orzeczeniu stwierdzono, że wynagrodzenie za korzystanie z gruntu, na którym znajdują się urządzenia przesyłowe należy się tylko wtedy, gdy żądający występuje równocześnie o ustanowienie służebności przesyłu. Stanowisko argumentowano tym, iż nie jest możliwe orzeczenie wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z rzeczy zgodnie z art. 224 i 225 Kodeksu cywilnego.

W skardze kasacyjnej powodowie zarzucili zaskarżonemu wyrokowi naruszenie prawa materialnego, tj. art. 305 [2] § 1 i 2 Kodeksu cywilnego (wynika z niego, że właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu) w związku z art. 224 i art. 225, art. 230 i art. 352 § 2 k.c. przez ich błędną wykładnię i przyjęcie, że od dnia wprowadzenia do kodeksu cywilnego przepisów o służebności przesyłu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z gruntu od właściciela urządzeń przesyłowych można domagać się tylko w ramach ustanowienia służebności przesyłu. Skarżący wnieśli o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania wraz z rozstrzygnięciem o kosztach postępowania.

Służebność nieobowiązkowa

Czy w związku z tym, aby otrzymać wynagrodzenie za korzystanie z gruntu konieczne jest ustanowienie służebności przesyłu? Sąd Najwyższy wyjaśniając sprawę stwierdził, że właściciel może nie być zainteresowany jej ustanowieniem. Polegać może ona bowiem np. na trwałym znoszeniu przebiegającej nad gruntem linii energetycznej, co spowoduje obniżenie wartości nieruchomości lub atrakcyjności handlowej.

Jak podniósł SN, właściciel nieruchomości może więc z przysługującego mu uprawnienia nie chcieć skorzystać. Z tych przyczyn przyznane zostało równoległe roszczenie przedsiębiorcy, który w przypadku braku chęci właściciela nieruchomości może żądać ustanowienia służebności przesyłu na swoją rzecz w zamian za odpowiednie wynagrodzenie.

Ostatecznie sąd przyznał rację stronę powodowej, która żądała wynagrodzenia za bezumowne ustanowienie instalacji. Stwierdzono, że nie można ograniczać właściciela nieruchomości w uprawnieniach zagwarantowanych w Konstytucji RP. Właściciel może jednak kierować roszczenie na podstawie art. 224 – 225 w związku z art. 230 i art. 252 § 2 k.c. tylko za okres przeszły korzystania z jego nieruchomości, a więc w wypadku niniejszej sprawy za korzystanie z nieruchomości, aż do wytoczenia powództwa.