Służebność osobista może obciążać tylko rzecz, a nie prawo

Nie da się ustanowić służebności osobistej mieszkania na udziale w nieruchomości wspólnej – orzekł Sąd Najwyższy.

Początkiem sprawy była transakcja sprzedaży nieruchomości rolnej, na którą składały się grunt, budynki gospodarcze i dom mieszkalny. Właścicielka Jadwiga K. sprzedała ją trzem osobom: Rafałowi W., Janinie W. i Michałowi K. Udziały współwłaścicieli nie były podzielone równo: największym udziałowcem był Rafał W., dysponujący prawie połową nieruchomości. Wkrótce po transakcji Rafał W., nie pytając o zgodę pozostałych współwłaścicieli, złożył do sądu wieczystoksięgowego wniosek o wpisanie – na jego udziale – służebności mieszkania na rzecz matki.

Sądy zgodnie oddaliły jego wniosek, a potem apelację, wskazując, że na udziale w nieruchomości nie da się ustanowić służebności osobistej.

Takie samo orzeczenie wydał Sąd Najwyższy, oddalając skargę kasacyjną. Uzasadniając postanowienie, SN wskazał, że służebnością osobistą – służebnością mieszkania można obciążyć tylko rzecz, tj. nieruchomość. Natomiast udział w nieruchomości wspólnej jest prawem rzeczowym.

– Udział nie jest więc rzeczą, ale prawem. Na prawie można ustanowić co najwyżej użytkowanie – przypomniała sędzia Anna Kozłowska.

Użytkowanie gruntu ma pierwszeństwo przed służebnością

Zobacz również

Sąd przypomniał, że zgodnie z art. 297 kodeksu cywilnego w przypadku służebności osobistych stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych.

– W przypadku służebności gruntowych obciążeniu podlega też tylko rzecz, a to oznacza, że nie da się ustanowić służebności na udziale – podkreśliła sędzia Kozłowska.

Nie można tu stosować analogii do umowy dożywocia, gdzie w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie. SN podkreślił, że nawet taka konstrukcja oznacza tylko przyjęcie domownika do siebie przez nabywcę na podstawie umowy. Czym innym jest natomiast obciążenie nieruchomości służebnością, czyli prawem rzeczowym ograniczonym.

Co do zasady służebność osobista wygasa najpóźniej ze śmiercią uprawnionego i jest niezbywalna. Nie można również przenieść uprawnienia do jej wykonywania