Subskrybuj nas na Youtube
Jestem w trakcie rozwodu. Żona straszy, że będę miał ograniczoną władzę rodzicielską – pisze pan Mirosław. – Czy to znaczy, że uniemożliwi mi to kontakty z dwójką naszych dzieci? A co z kontaktami z dziadkami, ciociami i dalszą moją rodziną – pyta.
Kodeks rodzinny i opiekuńczy jednoznacznie określa, że prawo i obowiązek rodziców do utrzymywania z dzieckiem kontaktów są niezależne od władzy rodzicielskiej. Kontakty te nie ustają, gdy jest ona ograniczona, a nawet wtedy, gdy rodzic jest jej pozbawiony.
Władza rodzicielska to, z grubsza ujmując, prawo i obowiązek rodziców do wykonywania pieczy nad dzieckiem i jego majątkiem oraz do wychowania dziecka z poszanowaniem jego godności i praw aż do pełnoletności. Przysługuje obojgu rodzicom, ale w pewnych okolicznościach może być odebrana lub ograniczona. Ograniczenie polega na uszczupleniu określonych przez sąd opiekuńczy obowiązków i uprawnień przysługujących rodzicom w stosunku do dziecka lub dzieci. Może tak być, gdy rodzice nie są w związku małżeńskim lub gdy sąd orzeknie o rozwodzie bądź separacji. Sąd powierza wtedy wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając ją drugiemu. Ograniczenie musi być jasno i konkretnie sformułowane, z dokładnym określeniem rodzaju uprawnień i obowiązków przyznanych temu rodzicowi. Władza jest wtedy redukowana do kwestii istotnych dotyczących sytuacji dziecka i jego rozwoju, takich jak edukacja, zdrowie i leczenie, wyjazdy potomka poza granice kraju. Bieżące wychowanie dziecka należy do tego rodzica, któremu sąd pozostawi pełną władzę rodzicielską.
Jeśli jednak rodzice dojdą do porozumienia w zakresie sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywania kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, spisując porozumienie potocznie nazywane planem wychowawczym, może obyć się bez ograniczenia władzy jednemu z nich. Sąd ma obowiązek uwzględnienia takiego porozumienia. Dzięki niemu i matka, i ojciec mogą zachować pełną władzę rodzicielską po orzeczeniu rozwodu lub separacji. Sąd bada jednak i ocenia zgodność porozumienia z prawem oraz z sytuacją dziecka, biorąc przy tym pod uwagę przede wszystkim jego dobro. Może sugerować uściślenie planu wychowawczego lub niektórych jego punktów, jeśli uzna, że są zbyt mało szczegółowe. Bada także, czy nie było nacisków ze strony jednego rodzica, by utrudnić drugiemu kontakty z dziećmi. I to od oceny sądu zależy uznanie porozumienia i orzeczenie o pozostawieniu obojgu rodzicom władzy rodzicielskiej.
Jeśli jednak – pomimo spisania planu – sąd uzna, że nie służy on dobru dziecka, zmuszony będzie ograniczyć władzę rodzicielską jednemu z rodziców.
Plan wychowawczy korzystny dla dziecka
Porozumienie rodziców nie tylko przyspiesza i upraszcza procedurę postępowania przed sądem, lecz także sprawia, że życie dziecka – po rozstaniu się rodziców – może być bardziej uporządkowane. Plan ma w sposób prosty i łatwy w realizacji uregulować kwestie wspólnego wychowania dziecka z zachowaniem troski o jego rozwój psychiczny i fizyczny w odpowiednim środowisku materialnym wraz z uregulowaniem codziennego trybu życia oraz wydatków na nie, z rozpisaniem, kto za co płaci. Można w nim uregulować również kontakty z ważnymi dla dziecka osobami (np. dziadkami i innymi krewnymi, kolegami z dawnej szkoły, jeśli zmieni miejsce zamieszkania), sposób spędzania świąt i dni wolnych od zajęć szkolnych.
Podstawa prawna
Art. 58, art. 107, art. 113 ustawy z 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 788).
OPINIA EKSPERTA
W wyroku rozwodowym sąd powinien również ustalić kontakty z dzieckiem tego rodzica, z którym dziecko nie będzie na stałe mieszkać. Do ustalenia tych kontaktów najczęściej potrzebny jest wniosek zainteresowanego kontaktami. Sąd nie jest zmuszony orzekać o kontaktach z dzieckiem, jeśli rodzice doszli do porozumienia w tym zakresie i są w stanie realizować kontakty bez wyroku.
Najczęściej jednak po rozwodzie rodzic realizuje kontakty z dzieckiem na podstawie wyroku rozwodowego, w którym sąd określa wyraźnie, w jakie dni tygodnia lub miesiąca, w jakich godzinach rodzic może widywać się z dzieckiem. Sąd określa również, czy kontakty mają odbywać się w obecności drugiego rodzica, czy dziecko może nocować u rodzica, w jaki sposób mają odbywać się kontakty w święta, wakacje oraz podczas ferii.
Jeśli w wyroku rozwodowym kwestia kontaktów z różnych przyczyn nie zostanie uregulowana, a rodzic ma trudności w odbywaniu spotkań z dzieckiem, powinien złożyć wniosek do sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania dziecka (a zatem miejsca zamieszkania drugiego rodzica) o ustalenie kontaktów. W postanowieniu kończącym to postępowanie sąd określi kontakty w taki sposób, jak wskazany przy orzekaniu przez sąd rozwodowy. Często sąd zasięga opinii rodzinnego ośrodka diagnostyczno-konsultacyjnego bądź biegłych psychologów celem ustalenia odpowiednich kontaktów z dzieckiem.
Rodzina dziecka od strony obojga rodziców ma również prawo do widywania się z dzieckiem i kontaktowania się z nim. Przede wszystkim dotyczy to rodzeństwa oraz dziadków dziecka. Jeśli takie kontakty są utrudniane, osoby te mają prawo złożyć do sądu rodzinnego wniosek o ustalenie kontaktów.
W wyroku rozwodowym – niezależnie od kwestii władzy rodzicielskiej – sąd orzeka również o kosztach utrzymania dziecka i ustala miejsce jego zamieszkania przy jednym z rodziców. Takie ustalenia skutkują tym, że drugi z rodziców, z którym dziecko nie będzie na stałe zamieszkiwało, będzie zobowiązany do przekazywania alimentów do rąk drugiego rodzica.