Przepisy stawiają osobę wykonującą zawód sędziego w szczególnej pozycji. Pozycja stróża prawa charakteryzuje się posiadaniem specjalnych przywilejów, lecz z drugiej strony wiąże się z licznymi ograniczeniami. W zawiązku z tym sędzia ponosi odpowiedzialność za uchybienia godności swojego urzędu, a nawet za zachowanie, które miało miejsce przed objęciem przez niego urzędu. Czy jednak zwykły obywatel ma możliwość zainicjowania postępowania dyscyplinarnego przeciwko sędziemu?

Czego nie może sędzia

Wraz ze złożonym ślubowaniem osoba mianowana na stanowisko sędziego obowiązana zostaje do przestrzegania zasad odnoszących się do specyfiki tego zawodu. Sędzia jako funkcjonariusz publiczny mający strać na straży porządku prawnego w państwie nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego, ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów (art. 178 ust. 3 Konstytucji RP).

Ponadto z zawodem sędziego związany jest zakaz podejmowania dodatkowego zatrudnienia oraz innego zajęcia (również nieodpłatnego) bądź sposobu zarobkowania, które przeszkadzałoby w pełnieniu obowiązków sędziego, mogło osłabić zaufanie do jego bezstronności lub przynieść ujmę godności sędziego.
Jedynym wyjątkiem od powyższej zasady jest możliwość obejmowania przez sędziów stanowiska naukowych i zajęć dydaktycznych, które nie będą przeszkadzać w sprawowaniu urzędu.

Wyższe kary wobec nieuczciwych właścicieli: Senat zmienia pomysł na czyścicieli kamienic
Wyższe kary wobec nieuczciwych właścicieli: Senat zmienia pomysł na czyścicieli kamienic

Zobacz również

Sędzia nie może być więc członkiem:

• zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej spółki prawa handlowego;
• zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej spółdzielni;
• zarządu fundacji prowadzącej działalność gospodarczą.

Osoba na stanowisku sędziego nie może też prowadzić działalności gospodarczej (ani sam, ani wspólnie z innymi osobami) czy nią zarządzać lub być przedstawicielem przedsiębiorcy. Co więcej, sędzia nie może również posiadać w spółce prawa handlowego więcej niż 10 % akcji lub udziałów przedstawiających więcej niż 10 % kapitału zakładowego.

Odpowiedzialność

Sędzia ponosi odpowiedzialność dyscyplinarną za przewinienia służbowe, które dotyczą rażącej i oczywistej obrazy przepisów prawa. Z konsekwencjami wiązać będzie się również wiązać takie postępowanie sędziego, które uchybiać będzie godności zajmowanego urzędu (lub zachowanie przed jego objęciem).

Co grodzi sędziemu za ewentualne naruszenia etyki zawodowej? Kary dyscyplinarne orzekane w zależności od istoty dokonanego wykroczenia. Może być to upomnienie, nagana, przeniesienie na inne miejsce służbowe, usunięcie z zajmowanej funkcji czy nawet złożenie sędziego z urzędu.

Niemożliwe jest wszczęcie postępowanie dyscyplinarnego jeżeli od chwili czynu upłynęły trzy lata

Kto może wszcząć postępowanie dyscyplinarne?

Kwestię tę reguluje ustawa o ustroju sądów powszechnych. Zgodnie z jej przepisami Rzecznik Dyscyplinarny podejmuje czynności dyscyplinarne na żądanie Ministra Sprawiedliwości, prezesa sądu apelacyjnego lub okręgowego kolegium apelacyjnego lub okręgowego lub Krajowej Rady Sądownictwa. Rzecznik może wszcząć postępowanie także z własnej inicjatywy.

Określony w ustawie katalog podmiotów wyklucza zatem obywatela z możliwości żądania wszczęcia postępowania dyscyplinarnego sędziego. Może on natomiast przekazać informacje o zaistnieniu naruszenia. Często jednak aktywność obywatelska kończy się lakoniczną odpowiedzią lub jej brakiem.

Jak wynika bowiem z przeprowadzonego przez Forum Pokrzywdzonych Przez Państwo raportu, w 2011 roku do Ministerstwa Sprawiedliwości wpłynęło 326 skarg, których przedmiotem były nieprawidłowości w funkcjonowaniu wymiaru sprawiedliwości. Minister nie postanowił jednak ani raz skorzystać ze swojego uprawnienia dotyczącego możliwości wszczęcia postępowania dyscyplinarnego wobec sędziego.