Subskrybuj nas na Youtube
Zwrotu mienia można się domagać z powodu znaczącego pogorszenia się sytuacji materialnej osoby, która je przekazała. Również, gdy doszło rażącej niewdzięczności ze strony obdarowanego.
Czy mogę się ubiegać o zwrot darowizny
Dziadek darował przed śmiercią mieszkanie mojemu bratu. Zastrzegł jednak przy tym, że musi on poprawić wyniki w nauce i dostać się na studia. Tymczasem brat zbagatelizował polecenie dziadka. Czy można odwołać w związku z tym darowiznę?
Darczyńca może zobowiązać obdarowanego do oznaczonego działania lub zaniechania. Jest to związane z umową polecenia. Wskutek zastosowania takiego zapisu darczyńca (ani inna osoba) nie może stać się jednak wierzycielem. Darczyńca, a po jego śmierci także jego spadkobiercy lub właściwy organ państwowy (gdy wymaga tego interes społeczny) mogą jednak wyegzekwować na obdarowanym obowiązki wynikające z polecenia. Wysunięcie takiego żądania jest możliwe dopiero po spełnieniu świadczenia określonego umową darowizny i dotyczy wyłącznie poleceń wiążących się z korzyścią dla samego darczyńcy lub innych osób lub instytucji.
Nie można zaś zmusić obdarowanego do tego, aby wykonał polecenie, które ma przynieść profity wyłącznie jemu (np. ukończenie studiów). Niewypełnienie polecenia może jednak w niektórych przypadkach stanowić rażącą niewdzięczność w stosunku do darczyńcy, a tym samym stanowić podstawę do odwołania darowizny.
Podstawa prawna
Art. 894 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z poźn. zm.).
Czy spłata długu spełnia przesłanki darowizny
Sąsiad poinformował mnie, że mój syn nie zwrócił mu pożyczonych 2 tys. zł. Zdecydowałem się je oddać w imieniu syna i nie chciałem od niego zwrotu. Czy tym samym dokonałem na jego rzecz darowizny?
Świadczenie objęte darowizną może zostać spełnione zarówno w chwili zawarcia umowy darowizny, jak i po jej zawarciu lub przed jej zawarciem. Wierzyciel (w tej sytuacji sąsiad) nie może bowiem odmówić przyjęcia świadczenia pieniężnego od osoby trzeciej, jeżeli jest ono wymagalne (nawet jeżeli dzieje się to bez wiedzy dłużnika). Istotą umowy darowizny jest zobowiązanie do całkowicie niepłatnego świadczenia na rzecz konkretnej osoby, która jednak powinna zgodzić się na takie przysporzenie. Umowa dochodzi więc do skutku dopiero w momencie złożenia oświadczenia o przyjęciu darowizny przez obdarowanego. Świadczenie darczyńcy musi być przy tym całkowicie nieodpłatne. Oznacza to, że nie może ono mieć odpowiednika w świadczeniu drugiej strony umowy, gdyż umowa darowizny jest umową jednostronnie zobowiązującą. Jak podkreślił Sąd Najwyższy, darowizna musi stanowić przesunięcie majątkowe z majątku darczyńcy do majątku obdarowanego, prowadzące do zwiększenia aktywów lub zmniejszenia pasywów po stronie obdarowanego (por. postanowienie SN z 6 marca 2002 r., sygn. akt V CKN 876/2000). Przykładowo świadczenie pomocy rodzinnej w formie pracy przy rozbudowie domu nie może być uznane za darowiznę
Podstawa prawna
Art. 356 par. 2, art. 888 par. 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).
Czy odwołać można tylko notarialną darowiznę
Darowałam wnukowi pieniądze na mieszkanie. W związku z jego zachowaniem wobec mnie chciałam odwołać darowiznę. Wnuk powiedział mi, żebym się nie trudziła, bo można odwołać jedynie taką dokonaną przed notariuszem. Czy ma rację?
Oświadczenie darczyńcy powinno być co do zasady złożone w formie aktu notarialnego. Trudno wymagać jednak, by przy każdego rodzaju darowiźnie konieczna była wizyta u notariusza. Dlatego ustawodawca zdecydował, że niezachowanie tej formy nie będzie pociągać za sobą nieważności umowy, o ile przyrzeczone świadczenie zostało spełnione. Umowa staje się więc ważna w momencie wykonania zobowiązania przez darczyńcę (najczęściej chodzić będzie o wręczenie przedmiotu darowizny lub wydanie przedmiotów, które umożliwiają władanie rzeczą) i skuteczna w chwili choćby dorozumianego przyjęcia przysporzenia przez obdarowanego. W wypadku braku aktu notarialnego decydująca jest zawsze wola darczyńcy. Zawarcie umowy można udowodnić np. za pomocą przesłuchania stron (za ich zgodą) lub za pomocą jakiegokolwiek pisma potwierdzającego tę okoliczność.
Obowiązek zachowania formy aktu notarialnego dotyczy zaś przypadków przeniesienia własności nieruchomości, użytkowania wieczystego czy spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu.
Podstawa prawna
Art. 890 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).
Czy decyzję można odwołać w każdym momencie
Chcę odzyskać mieszkanie darowane córce. Ona od kilku lat w ogóle się mną nie interesuje. Nie odwiedziła mnie nawet podczas wielomiesięcznego pobytu w szpitalu. Czy jest to jeszcze możliwe?
Darowizna nie może być odwołana po upływie roku od dnia, w którym uprawniony do odwołania dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego. Zwrotu przedmiotu darowizny mogą domagać się również spadkobiercy darczyńcy. W przypadku spadkobierców termin należy liczyć nie od momentu, kiedy o niewdzięczności dowiedział się darczyńca, lecz od chwili, gdy dowiedzieli się o tym spadkobiercy. Roczny termin jest bardzo ważny, bo ma charakter zawity. Oznacza to, że po jego upływie wygasa uprawnienie do odwołania przysporzenia. Równocześnie należy pamiętać, że zarówno darczyńca, jak i jego spadkobierca nie mogą odwołać darowizny po śmierci obdarowanego, nawet jeżeli omawiany wyżej roczny termin jeszcze nie upłynął (por. wyrok Sądu Najwyższego z 7 listopada 2002 r., II CKN 1395/2000).
Podstawa prawna
Art. 899 par. 3 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).
Czy mogę nie oddawać mieszkania
Podarowałem swojemu bratu mieszkanie. Zanim jednak przekazałem mu klucze, w wyniku pożaru straciłem swój własny dom. Czy mogę cofnąć darowiznę z powodu mojej trudnej sytuacji?
Czytelnik może odwołać darowiznę pod warunkiem, że nie doszło jeszcze do wydania obdarowanemu przedmiotu darowizny, czyli w tym przypadku mieszkania. Dwoma zasadniczymi sytuacjami uzasadniającymi żądanie zwrotu są niedostatek darczyńcy i rażąca niewdzięczność obdarowanego. Darczyńca może natomiast odwołać darowiznę jeszcze niewykonaną, jeżeli po zawarciu umowy jego stan majątkowy uległ zmianie do tego stopnia, że wykonanie darowizny nie może nastąpić bez uszczerbku dla jego włas- nego utrzymania odpowiednio do jego usprawiedliwionych potrzeb lub ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych.
Przy ocenie podstaw do odwołania darowizny nie mają większego znaczenia przyczyny pogorszenia się stanu majątkowego darczyńcy. Powodem mogą być więc zarówno katastrofy naturalne (powódź, pożar), jak i działania darczyńcy (np. utrata znacznej ilości pieniędzy wskutek nieprzemyślanej inwestycji).
W razie niedostatku darczyńca może odwołać nie tylko całość darowizny, ale także jej część.
Podstawa prawna
Art. 896 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).
Czy mogę żądać zwrotu majątku
Darowałem moje gospodarstwo rolne córce i zięciowi. Po tym, zmienili oni całkowicie podejście do mnie. W ogóle się mną nie interesują. Zdarzyło się nawet, że pod wpływem alkoholu zięć chciał mnie siłą wyrzucić z domu i mnie pobił. Czy mogę żądać zwrotu majątku?
Odwołanie darowizny po jej wykonaniu jest dozwolone, gdy obdarowany dopuścił się względem dobroczyńcy rażącej niewdzięczności. Jak wyjaśnił SN, przewidziana w art. 898 par. 2 k.c. przesłanka niewdzięczności, w stopniu rażącym, ma kwalifikowany charakter, odnoszący się do zachowań, które oceniając rozsądnie, przy uwzględnieniu miernika obiektywnego i subiektywnego, muszą być uznane za wysoce niewłaściwe i krzywdzące darczyńcę. Chodzić więc będzie na przykład o popełnienie przestępstwa przeciwko życiu lub zdrowiu, czci albo mieniu, ciężkie naruszenie obowiązków rodzinnych, naruszenie godności osobistej ze świadomością i w nieprzyjaznym zamiarze (por. wyrok SN z 15 czerwca 2010 r., sygn. akt II CSK 68/2010).
Przykładem rażącej niewdzięczności będzie więc, gdy obdarowany nie pomaga darczyńcy w ciężkiej chorobie czy w załatwianiu bieżących spraw, albo uporczywie uchyla się od obowiązku alimentacyjnego. Przy ocenie stopnia niewdzięczności są brane pod uwagę relacje obdarowanego z darczyńcą. Podstawą do żądania zwrotu przysporzenia nie może być jednak jedynie niewłaściwy sposób życia obdarowanego, o ile nie wpływa on bezpośrednio na relacje z darczyńcą.
Podstawa prawna
Art. 898 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).
Czy wystarczy, aby ojciec mi przebaczył
Mój ojciec odwołał darowiznę z powodu mojej niewdzięczności. Zmieniłam jednak swoje zachowanie i postanowił mi przebaczyć. Czy w takim przypadku dokonana darowizna jest ważna?
Darowizna nie może być odwołana z powodu niewdzięczności, jeżeli darczyńca obdarowanemu przebaczył. Jednocześnie przepisy nie przewidują, aby akt przebaczenia miał określoną, szczególną formę. Przebaczenie może mieć charakter wyraźny lub dorozumiany. Nie może ono jednak rozciągać się na wszystkie przyszłe zachowania obdarowanego. Dlatego jeśli po dokonanym przebaczeniu obdarowany znów dopuści się rażącej niewdzięczności, to jego zachowanie może ponownie spowodować skuteczne odwołanie darowizny. Dla skuteczności przebaczenia nie jest wymagana zdolność do czynności prawnych. Wystarczające jest działanie darczyńcy z dostatecznym rozeznaniem, które pozwala mu świadomie wyrazić wolę przebaczenia.
Jak stwierdził Sąd Apelacyjny w Łodzi, uprawnienia darczyńcy do odwołania darowizny z powodu niewdzięczności obdarowanego mogą być realizowane jedynie w zamkniętym przedziale czasu. Na realizację powyższego uprawnienia przewidziano termin jednoroczny od chwili uzyskania informacji o niewdzięcznym zachowaniu obdarowanego. Potem uprawnienie to wygasa. Przyjąć bowiem należy, że skoro uprawniony przez rok darowizny nie odwołuje, to albo obdarowanemu przebaczył, albo nie odczuł, że zachowanie obdarowanego nosi znamiona zachowania niewdzięcznego (wyrok z 26 lutego 2013 r., sygn. akt I ACa 791/2012)
Podstawa prawna
Art. 899 par. 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z poźn. zm.).
Czy złożenie oświadczenia rozwiązuje umowę
Doręczyłem synowi pismo o odwołaniu darowizny mieszkania z powodu jego rażącej niewdzięczności. Czy to wystarczy, abym odzyskał prawo własności do lokalu?
Odwołanie darowizny następuje przez oświadczenie złożone obdarowanemu na piśmie. W praktyce jednak samo odwołanie darowizny nie realizuje określonego odwołaniem celu, gdyż wywiera jedynie skutek obligacyjny, nieskutkujący automatycznie przeniesieniem własności mieszkania. Darczyńca, który odwołał wykonaną już darowiznę – w sytuacji gdy obdarowany odmawia zwrotnego przeniesienia włas- ności nieruchomości w drodze umowy – może wystąpić z powództwem o zobowiązanie obdarowanego do złożenia żądanego oświadczenia woli (por. wyrok SN z 20 września 2000 r., I CKN 829/98).
Podstawa prawna
Art. 900 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).