Ograniczenie swobody testowania jest niezbędne ze względu na ochronę praw i wolności osób z kręgu najbliższej rodziny spadkodawcy – orzekł wczoraj Trybunał Konstytucyjny.
Rozprawę zainicjowały dwa warszawskie sądy okręgowe. Podważyły konstytucyjność art. 991 kodeksu cywilnego, dotyczącego zachowku. Należy się on zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, w wysokości równej połowie udziału, który by im wówczas przypadł. I właśnie uprawniony do zachowku wystąpił do jednego z pytających sądów z pozwem przeciwko spadkobiercy testamentowemu o zapłatę zachowku. Jest jedynym żyjącym zstępnym spadkodawczyni. Osoba, która została uwzględniona w testamencie, nie jest zaś spokrewniona z nią w linii prostej. Gdyby więc testamentu nie było, powód odziedziczyłby wszystko. Pozwany przekonywał jednak, że powód dostał od zmarłej darowizny o znacznej wartości i wyczerpały one roszczenie o zachowek.
Sąd nabrał wątpliwości co do zgodności z ustawą zasadniczą samej instytucji. Zdaniem sądu, nie ma usprawiedliwienia dla utrzymywania ustawowych barier przepływu wartości majątkowych tylko po to, aby pozostały one w rodzinie.
– Nikt z nas nie ma prawa dziedziczenia po określonej osobie. Konstytucja takiego prawa nie przyznaje, a więc ta instytucja narusza ustawę zasadniczą – przekonywał sędzia Bogdan Wolski.
Innego zdania był przedstawiciel Sejmu.
– Krąg osób uprawnionych do zachowku to rodzina. A tę trzeba obejmować ochroną – podnosił poseł Wojciech Szarama (PiS).
– Określona w kodeksie wysokość zachowku jest rozsądna i akceptowalna, a instytucja ta istnieje od wielu już lat – dodał.
Trybunał Konstytucyjny podzielił ten pogląd i orzekł, że art. 991 k.c. jest zgodny z ustawą zasadniczą. Wyjaśnił, że dążenie do ochrony najbliższych członków rodziny spadkodawcy było myślą przewodnią kodeksu cywilnego. Prawo do zachowku służy urzeczywistnianiu funkcji prawa spadkowego. A instytucje prawa spadkowego oprócz ochrony własności powinny również: spajać więzi rodzinne; odpowiadać kształtowi stosunków majątkowych w danym społeczeństwie; umacniać stabilność obrotu oraz zapobiegać nadmiernemu rozdrobnieniu majątku.
TK stwierdził, że ograniczenie swobody testowania prawem do zachowku jest więc niezbędne ze względu na ochronę praw i wolności najbliższej rodziny spadkodawcy.
2/3 udziału należnego z ustawy dostają jako zachowek osoby małoletnie i niezdolne do pracy
ORZECZNICTWO
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 25 lipca 2013 r., sygn. akt P 56/11.