Jakie zmiany wprowadza Prawo o ustroju sądów powszechnych

Znowelizowana ustawa wprowadza także m.in. połączone z planem rozwoju zawodowego oceny okresowe sędziów, asystentów sędziów i referendarzy, przy czym pierwsze oceny pracy sędziów zostaną przeprowadzone po upływie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy nowelizującej ustawę - Prawo o ustroju sądów powszechnych, czyli po dniu 28 marca 2013 r.

Z kolei z dniem 1 stycznia 2013 r. wejdą w życie zawarte w ustawie przepisy wprowadzające nowy menadżerski model zarządzania w sądownictwie, a więc przepisy, które sytuują dyrektora sądu jako organ sądu i przyznają mu kompetencje w dziedzinie zarządzania i finansów.

Niemniej jednak, zgodnie z ustawą, w okresie do dnia 1 stycznia 2013 r. prezesi sądów mogą, począwszy od dnia wejścia w życie ustawy nowelizującej, czyli od dnia 28 marca 2012 r., powierzyć dotychczasowym dyrektorom sądów i kierownikom finansowym sądów rejonowych zadania z zakresu menadżerskiego modelu zarządzania, o których mowa w tym przepisie.

W związku z wejściem w życie pierwszej grupy wskazywanych przepisów, w dniach 16-17 lutego 2012 r. odbyła się narada przedstawicieli Ministerstwa Sprawiedliwości z prezesami sądów apelacyjnych, którzy od dnia 28 marca 2012 r. będą odpowiedzialni za wewnętrzny nadzór administracyjny.

Jednocześnie dzisiaj w Świnoujściu rozpoczęło się dwudniowe szkolenie (27-28 marca 2012 r.), zorganizowane przez Krajową Szkołę Sądownictwa i Prokuratury, z udziałem przedstawicieli Ministerstwa Sprawiedliwości, skierowane do prezesów sądów i sędziów wizytatorów na temat wchodzących w życie nowych przepisów ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych.

Odnosząc się szczegółowo do regulacji zawartych w ustawie warto wskazać na następujące zasadnicze jej elementy.

1) Wprowadzenie do struktury sądownictwa tzw. menadżera sądowego:

Zgodnie z ustawą na dyrektorach sądów spoczywać będzie odpowiedzialność za zapewnienie i sprawne funkcjonowanie infrastruktury sądu oraz efektywne zarządzanie zasobami personelu pomocniczego, a więc odpowiedzialność za zapewnienie sędziom warunków umożliwiających sprawne wykonywanie przez nich pracy.

Prezes sądu pozostanie zwierzchnikiem kadry należącej do szeroko pojętego pionu orzeczniczego (sędziów, referendarzy sądowych i asystentów sędziów), natomiast zwierzchnikiem służbowym pozostałych pracowników sądu będzie dyrektor sądu.

W wyłącznej kompetencji prezesa sądu pozostanie kierowanie działalnością administracyjną sądu, bezpośrednio związaną z wykonywaniem podstawowych zadań sądu, a więc tych z zakresu sprawowania wymiaru sprawiedliwości i wykonywania innych powierzonych sądom zadań z zakresu ochrony prawnej.

W zakresie sposobu realizacji swoich zadań dyrektorowi sądu pozostawia się autonomię, przy czym prezes sądu określony został jako zwierzchnik dyrektora sądu i to on będzie określał potrzeby sądu, jakie jego zdaniem konieczne są dla zapewnienia warunków prawidłowego funkcjonowania i sprawnego wykonywania przez sąd jego podstawowych zadań oraz przekazywał taką informację dyrektorowi sądu. Dyrektor sądu będzie też obowiązany uzgodnić z prezesem sądu rozmieszczenie stanowisk pomocniczych w wydziałach sądu - przy czym decydujące zdanie pozostawia się w tym zakresie prezesowi sądu.

2) Wprowadzenie systemu oceny pracy sędziego:

Podniesieniu jakości działalności sądów służyć ma również wprowadzenie systemu oceny pracy sędziego. Zaproponowany w ustawie system ma na celu powiązanie procedury oceniania pracy sędziów z osiąganiem przez sąd (jako całość) oczekiwanego poziomu jakości wykonywanych zadań, przede wszystkim w zakresie przebiegu postępowań.

System oceny pracy sędziego służyć będzie przede wszystkim określeniu standardów należytego wypełniania przez sędziów ich powinności, inspirowaniu i motywowaniu sędziów w kierunku doskonalenia zawodowego. Niezależnie od tych celów, system ocen pracy stanowić będzie podstawę analizy potrzeb szkoleniowych oraz efektów odbywanych szkoleń.

Kryteria oceny mają zatem mobilizować sędziów do sprawnego i efektywnego podejmowania czynności i kierowania postępowaniem przy rozpoznawaniu spraw lub wykonywaniu powierzonych zadań, poszanowania praw stron i uczestników postępowań, jasnego i kompletnego sposobu formułowania orzeczeń i uzasadnień orzeczeń, doskonalenia metodyki pracy, a także prezentowania wysokiej kultury osobistej i sposobu bycia, z którego emanuje profesjonalizm, uczciwość i godność. Analizie będzie również podlegał proces podnoszenia kwalifikacji.

Oceny pracy sędziego, jej wyniki, stanowić będą podstawę do opracowania indywidualnego planu rozwoju zawodowego sędziego, który ma być sporządzany, z udziałem sędziego, na okres nie krótszy niż cztery lata.

3) Nowelizacja dotychczasowych zasad sprawowania nadzoru nad działalnością administracyjną sądów:

Nowelizacja dotychczasowych zasad sprawowania przez ministra sprawiedliwości nadzoru nad działalnością administracyjną sądów ograniczyła nadzór ministra sprawiedliwości w zakresie "toku i sprawności postępowania".

Wprowadzenie dwóch nowych organów samorządu sędziowskiego: zgromadzenie ogólne sędziów apelacji oraz zebranie sędziów danego sądu, zwiększenie udziału sędziów sądów rejonowych w zgromadzeniach ogólnych sędziów okręgu - do połowy liczby jego członków.

Ustawa wchodzi w życie po upływie sześciu miesięcy od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem:

- regulacji dotyczących m.in. stroju urzędowego, czasu pracy referendarzy sądowych, możliwości powrotu sędziego przeniesionego w stan spoczynku, reguł dotyczących wypłaty ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, gratyfikacji jubileuszowej i odprawy pośmiertnej, czy też odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne po zrzeczeniu się urzędu, które weszły w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia;

- regulacji dotyczących dyrektora sądu, które wchodzą w życie z dniem 1 stycznia 2013 r.