Subskrybuj nas na Youtube
Europejski Trybunał Praw Człowieka wypowiedział się po raz kolejny na temat odmowy służby wojskowej ze względu na przekonania religijne. Tym razem trybunał pochylił się nad sprawą pięciu skarżących z Azerbejdżanu, świadków Jehowy. Na podstawie azerskiego kodeksu karnego zostali oni skazani na kary pozbawienia wolności i grzywny.
W skardze do Strasburga podnieśli naruszenie art. 9 konwencji – prawo do wolności sumienia i wyznania (sprawa Mushfig Mammadov i inni p. Azerbejdżanowi, skarga nr 14604/08). W wyroku z 17 października 2019 r. ETPC zauważył, że ich odmowa wynikała ze szczerych uczuć religijnych stojących w konflikcie z obowiązkową służbą wojskową. Podkreślił również, że wolność wyznania jest podwaliną społeczeństwa demokratycznego. Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem trybunał daje państwom – stronom konwencji margines uznania co do zakresu i potrzeby wprowadzania ograniczeń wolności wyznania. Rolą ETPC przy ocenianiu omawianej sprawy było zważenie, czy wprowadzone ograniczenia były uzasadnione i proporcjonalne. W tym zakresie strasburscy sędziowie przypomnieli, że Azerbejdżan został przyjęty do Rady Europy pod warunkiem, że w ciągu dwóch lat od podpisania umowy wprowadzi prawo regulujące zastępczą służbę wojskową zgodnie z europejskimi standardami. Ponadto art. 76 par. 2 azerskiej konstytucji daje prawo do służby zastępczej, gdy służba w armii stoi w sprzeczności z czyimiś przekonaniami. Pomimo międzynarodowego zobowiązania nie wprowadzono ustawy regulującej alternatywną służbę wojskową. Postępowanie karne i skazanie skarżących w związku z odmową szkolenia wojskowego wynikało z braku systemu zastępczej służby dla osób, które sprzeciwiają się poborowi ze względu na wyznanie. Tego typu ingerencja nie była niezbędna w demokratycznym społeczeństwie. Tym samym w sprawie doszło do naruszenia art. 9 konwencji.
Trybunał przyznał skarżącym zadośćuczynienie w różnych wysokościach (3,5–10,5 tys. euro) w zależności od surowości postępowania karnego.
Co ciekawe, ETPC po raz kolejny w ostatnim czasie sięgnął po art. 46 konwencji, wskazując sposób wykonania wyroku. W sprawie Mushfig Mammadov wskazał jako środek generalny przyjęcie przez Azerbejdżan ustawy regulującej odmowę odbycia służby wojskowej. Warto zauważyć, że część z państw Rady Europy (np. Armenia czy Turcja) w wyniku orzecznictwa ETPC wprowadziła stosowne regulacje.
W Polsce prawo do odmowy odbycia służby wojskowej jest prawem konstytucyjnym. Wynika bezpośrednio z art. 85 par. 3 Konstytucji RP stanowiącego, że osoba, której przekonania religijne nie pozwalają na służbę wojskową, kierowana jest do odbycia obowiązkowej służby zastępczej. Do zawieszenia obowiązkowego poboru wystarczy ustna odmowa odbycia służby wojskowej przed komisją poborową. Poborowy zostaje wtedy z urzędu przeniesiony do rezerwy.
Więcej omówień wyroków ETPC na stronie www.wyrokietpc.pl
