W ostatnim czasie Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał serię wyroków dotyczących traktowania cudzoziemców, w szczególności uchodźców, wskazując na obowiązki państw członkowskich do ich godnego przyjęcia i zapewnienia odpowiednich warunków bytowych. Wiele naruszeń konwencji stwierdził na kanwie dotyczącej sposobu traktowania imigrantów sprawy H.A. i inni p. Grecji (skarga nr 19951/16).
Ze skargą do trybunału zwróciło się sześciu imigrantów z Maroka i Iraku, którzy przybyli do Grecji przed 2016 r. Byli wówczas niepełnoletni (w wieku 14–17 lat). W różnych terminach zostali umieszczeni ”pod ochroną„ (nie zostali formalnie zatrzymani) na posterunkach policji w północnej Grecji, na okres od 21 do 33 dni. Byli przetrzymywani w przeludnionych celach, w których brakowało ogrzewania, wentylacji i oświetlenia. Skarżyli się także na wyjątkowo niską jakość żywności, którą dostawali.
Nie wolno im było wychodzić na spacery i musieli spać na brudnych prześcieradłach na podłodze. Jeden z nich twierdził, że cierpi na astmę, ale nie umożliwiono mu żadnej konsultacji medycznej. Małoletni zostali następnie przeniesieni do Diavata, otwartego ośrodka dla cudzoziemców, który od kwietnia 2016 r. ma bezpieczną strefę dla małoletnich pozbawionych opieki i jest prowadzony przez organizację pozarządową ARSIS. Następnie zabrano ich do specjalnego ośrodka dla nieletnich bez opieki.
Skarżyli się do prokuratora generalnego na warunki przetrzymywania. Podczas postępowania prokurator przesłuchał trzech dorosłych, którzy byli przetrzymywani w tych samych miejscach. Na podstawie ich zeznań postępowanie umorzono. Dwóch skarżących dodatkowo złożyło zawiadomienia o nieludzkim traktowaniu po zatrzymaniu przez policję w Kilkis. Zarówno postępowanie karne, jak i dyscyplinarne w sprawie zostały jednak umorzone.
W skardze do ETPC skarżący wskazali na naruszenie art. 3 konwencji zakazującego nieludzkiego i poniżającego traktowania w związku ze sposobem postępowania na posterunku policji oraz warunkami, w jakich zostali następnie umieszczeni. Wskazali ponadto na brak skutecznego środka odwoławczego wynikającego z art. 13 konwencji oraz na naruszenie prawa do wolności osobistej (art. 5 par. 1 i 4 konwencji).
W wyroku z 28 lutego 2019 r. trybunał uznał, że posterunki policji, w których byli przetrzymywani nieletni, nie mają wystarczającego zaplecza umożliwiającego socjalizację, spacery, ćwiczenia fizyczne, a także własnej kuchni. Brak radia czy telewizji znacząco ogranicza kontakt zatrzymanych ze światem zewnętrznym, co sprawia, że nie powinni być przetrzymywani na tych posterunkach przez dłuższy czas. Na podobne zastrzeżenia wskazywał w swoim sprawozdaniu Europejski Komitet ds. Zapobiegania Torturom oraz Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu lub Karaniu (CPT). W raporcie uznano, iż praktyka polegająca na zatrzymywaniu małoletnich bez opieki lub separowanych w celach ”ochronnych„ na kilka dni lub nawet tygodni, bez jakiejkolwiek pomocy psychologicznej lub społecznej, była nie do przyjęcia. W konsekwencji trybunał uznał, że warunki pozbawienia wolności, w jakich znajdowali się skarżący, należy uznać za poniżające traktowanie i stwierdził, że doszło do naruszenia art. 3 Europejskiej konwencji praw człowieka.
Odnosząc się do skargi na brak skutecznego środka odwoławczego, trybunał uznał, że dostępny środek krajowy w postaci odwołania się do prokuratora generalnego nie okazał się skuteczny ani w przypadku przeniesienia skarżących do otwartego ośrodka Diavata, ani do rozpatrzenia skarg dotyczących warunków ich aresztowania. W ramach procedury krajowej ani skarżący, ani reprezentujące ich organizacje pozarządowe nie byli informowani o długości ”ochronnego„ zatrzymania, co spowodowało, że było ono przedłużane ponad rozsądny okres. Tylko ze względu na interwencję jednej z organizacji pozarządowych zostali oni przeniesieni do ośrodka Diavata. Ponadto rozpoznanie sprawy przez prokuratora generalnego trwało ponad sześć miesięcy, nie przyniosło żadnej zmiany sytuacji skarżących i nie można go uznać za rzetelne. Tym samym ETPC uznał naruszenie art. 13 w związku z art. 3 konwencji.
Trybunał uznał również naruszenie art. 5 par. 1 i 4 konwencji, wskazując, że przetrzymywanie małoletnich na posterunkach policji stanowiło de facto pozbawienie wolności. Skarżący nie wiedzieli, jak długo będą przebywać na posterunku ani nie mieli możliwości zakwestionowania zatrzymania (ponieważ oficjalnie nie mieli statusu zatrzymanych) i domagania się przeniesienia do właściwego ośrodka dla cudzoziemców. Trybunał przyznał skarżącym po 4 tys. euro zadośćuczynienia.
Więcej omówień wyroków ETPC na stronie www.wyroketpc.pl
