Od połowy 2016 r. przepisy nakazują, by kryteria pozacenowe stanowiły co najmniej 40 proc. ogólnej wagi przy ocenie ofert (pomijając sytuacje, gdy w opisie zamówienia zostaną określone standardy jakościowe i uwzględni się koszty cyklu życia). Statystyka pokazuje, że obowiązek ten jest realizowany. Z danych za 2018 r. wynika, że cena jako jedyne kryterium była stosowana tylko w 9 proc. przetargów ogłaszanych w Biuletynie Zamówień Publicznych (w przetargach powyżej progów unijnych odsetek ten wyniósł 24 proc.). Problem w tym, że pozacenowe kryteria najczęściej ograniczają się do dwóch najmniej efektywnych: terminu realizacji zamówienia i okresu gwarancji. Z danych za 2017 r. wynikało, że pierwsze z nich pojawiało się w 30 proc., a drugie w 25 proc. postępowań. Termin realizacji oczywiście może mieć znaczenie, chociażby w związku z utrudnieniami przy remontach dróg. Podobnie okres gwarancji. Gorzej, gdy wszyscy wykonawcy wskazują te same minimalne terminy wykonania zamówienia i maksymalny czas gwarancji. Ostatecznie znów bowiem decyduje cena.
Dużo sensowniejsze są kryteria jakościowe, tyle że je najtrudniej stosować. Pomóc ma w tym przygotowany przez Dariusza Kobę na zlecenie UZP poradnik (można go pobrać za darmo ze strony uzp.gov.pl).
„W pierwszej części zarysowano zasady rządzące oceną ofert w zamówieniach publicznych. W części tej skonfrontowano się z mitami w poszczególnych aspektach kryteriów oceny ofert – ukazując możliwości i przykłady praktycznego zastosowania kryteriów pozacenowych. (...) W drugiej części poradnika przedstawiono katalog kilkudziesięciu dobrych praktyk w zakresie kryteriów pozacenowych” – napisał we wstępie Hubert Nowak, prezes UZP.
Dla organizatorów przetargów i startujących w nich przedsiębiorców najciekawsza będzie część druga, w której wskazano jakie konkretne kryteria można zastosować przy różnych zamówieniach. Podzielono je na branże. I tak, przykładowo w przetargach na wywóz odpadów autor proponuje uwzględnić kryterium ekologiczne, czyli emisję spalin przez śmieciarki. Za każdy pojazd spełniający normę EURO 4 wykonawca mógłby otrzymywać 1 pkt, za EURO 5 – 2 pkt, a EURO 6 – 3 pkt. Inne możliwe kryterium to częstotliwość wywozu śmieci, w ramach którego brano by pod uwagę liczbę miesięcy, w których wykonawca zadeklaruje większą częstotliwość odbioru (np. raz w tygodniu).