Subskrybuj nas na Youtube
Zatrudniamy pracownika na 1/2 etatu (podwyższone koszty uzyskania przychodów, brak prawa do miesięcznej ulgi w PIT-2). Jego wynagrodzenie zasadnicze wynosi 1500 zł. Za czerwiec otrzyma też płacę za godziny ponadwymiarowe – 243,75 zł. Uzyskał też nagrodę uznaniową – 400 zł (z zakładowego funduszu nagród) oraz 120 zł należności z tytułu podróży służbowej (do wysokości limitów z rozporządzenia o podróżach służbowych pracowników budżetowych – zwolnione z PIT i ZUS). Dotąd z tytułu alimentów miał zajęcie w wysokości 560 zł miesięcznie. Jego wynagrodzenie zostało ponownie zajęte na inne wierzytelności – łącznie to już ponad 3 tys. zł. Potrącana jest także składka na ubezpieczenie grupowe w kwocie 43 zł. Jak obecnie dokonywać potrąceń?
Pracownik ma dwa rodzaje tzw. przymusowych potrąceń niewymagających zgody na ich zaspokojenie z otrzymywanego wynagrodzenia. Są to:
- alimenty egzekwowane na mocy tytułu wykonawczego,
- inne niż alimenty sumy egzekwowane na mocy tytułu wykonawczego.
Potrąceń dokonuje się z wynagrodzenia netto, czyli z kwoty po odliczeniu przez pracodawcę – jako płatnika – składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne oraz zaliczki na podatek dochodowy, obciążających dochód pracownika. W przypadku zbiegu kilku różnych przymusowych potrąceń w pierwszej kolejności odciągane są z pensji świadczenia alimentacyjne, z uwzględnieniem ograniczenia do 3/5 wynagrodzenia. Taka sama granica potrąceń obowiązuje w razie zbiegu alimentów z innym zajęciem egzekucyjnym. Oznacza to, że pracownikowi wolno zabrać maksymalnie aż 60 proc. pensji na poczet długu alimentacyjnego oraz innego niż alimentacyjne. Gdyby do potrącenia była łączna suma zadłużenia alimentacyjnego, np. jakaś większa kwota bez podziału na miesięczne raty, to cała dopuszczalna kwota graniczna musiałaby być przeznaczona tylko na alimenty – bez względu na inne zajęcia komornicze. Jednak tu zajęcie z tytułu alimentów opiewa na miesięczne kwoty równe 560 zł, więc pracodawca musi tyle odłożyć dla wierzyciela. Zatem po ujęciu alimentów tylko z wynagrodzenia za pracę netto (1500 zł brutto) pracownikowi pozostaje jeszcze 536,86 zł (1096,86 zł – 560 zł). Rata alimentacyjna mieści się w kwocie granicznej potrącenia. Następnie w odniesieniu do drugiego zajęcia należy ustalić, czy w ogóle można dokonać dalszego potrącenia, tj. pozaalimentacyjnego. W tym celu należy sprawdzić dwie rzeczy. Po pierwsze, ile pozostało jeszcze do ujęcia z kwoty granicznej 3/5 oraz ile i czy w ogóle wolno coś potrącić po zachowaniu kwoty wolnej od potrąceń. O ile bowiem przy potrącaniu alimentów nie obowiązuje kwota wolna (a więc po odpowiednim ujęciu z tego tytułu pracownik nie musi otrzymać żadnej gwarantowanej reszty wynagrodzenia; wystarczy te 2/5), o tyle w przypadku odliczania świadczeń niealimentacyjnych konieczne jest zatrzymanie dla pracownika pewnej nietykalnej sumy. Wierzyciel inny niż alimentacyjny dostanie więc tylko taką spłatę, która nie naruszy kwoty wolnej albo nawet nie dostanie nic, jeżeli wszystko „zjadły” alimenty.
Przechodząc do konkretów – na rzecz zajęcia niealimentacyjnego mogłoby pójść 81,92 zł i wtedy łączne potrącenie nie przekroczy progu 3/5, tj. 641,92 zł (1096,86 zł x 60 proc. = 641,92 zł; 641,92 zł – 560 zł = 81,92 zł). Jeżeli od pozostałej, po ujęciu alimentów, części wynagrodzenia odejmiemy jeszcze ten dług, czyli kwotę 81,92 zł, do wypłaty byłoby 454,94 zł (1096,86 zł – 560 zł – 81,92 zł). Jednak zachowanie kwoty granicznej to nie wszystko. Trzeba bowiem sprawdzić, jaka jest kwota wolna od potrąceń dla 1/2 etatu. Jeżeli bowiem ostateczne wynagrodzenie okazałoby się za niskie – tzn. kwota wolna by je przewyższyła – to pracownikowi należałoby wypłacić kwotę wolną, nie zważając, że w pełni nie został wykorzystany limit 3/5 pensji.
Kwota wolna
Przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż alimentacyjne wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek społecznych, zdrowotnej oraz zaliczki na podatek dochodowy. Kwotę wolną netto ustala się, stosując właściwe pracownikowi koszty uzyskania przychodów (zwykłe lub zamiejscowe) oraz uwzględniając prawo bądź jego brak do tzw. miesięcznej kwoty zmniejszającej podatek. Jeżeli pracownik jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy, kwotę wolną odpowiadającą krajowemu minimum płacowemu zmniejsza się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy.
Przy ustalaniu kwoty wolnej najpierw oblicza się wysokość minimalnego wynagrodzenia brutto dla odpowiedniego ułamka etatu i dopiero od niego odlicza się składki na ZUS oraz zaliczkę podatkową (z ewentualnym uwzględnieniem obniżenia składki zdrowotnej do poziomu zaliczki PIT, jeśli składka ją przewyższa), uzyskując wartość netto.
W 2018 r. kwota wolna dla pracownika zatrudnionego w połowie wymiaru czasu pracy, przy podanych parametrach podatkowych, wynosi 756,50 zł.
Nagrody a alimenty
Należy pamiętać, że nagroda z zakładowego funduszu nagród, dodatkowe wynagrodzenie roczne (trzynastka) oraz należności przysługujące pracownikom z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej podlegają egzekucji na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych do pełnej wysokości. Oznacza to, że w stosunku do wymienionych rodzajów dochodów nie ma ograniczenia do trzech piątych, ale tylko przy ściąganiu alimentów. Zatem nawet cała nagroda czy trzynastka mogą przejść w ręce wierzyciela. Nie dotyczy to jednak nagród przyznawanych i finansowanych w inny sposób niż z zakładowego funduszu.
Dobrowolne
Drugą grupę stanowią potrącenia dobrowolne. Mogą być one ujmowane z wynagrodzenia pracownika tylko za jego zgodą wyrażoną na piśmie. Przy czym także w przypadku potrąceń dobrowolnych pracownikowi również trzeba pozostawić kwotę wolną, w zależności od tego, na czyją rzecz są dokonywane. I tak, wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości: 100 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia netto – przy potrącaniu należności na rzecz pracodawcy; 80 proc. powyższej kwoty – przy potrącaniu innych należności.
W przypadku rozliczania składek z tytułu grupowego ubezpieczenia na życie kwota wolna stanowi 80 proc. płacy minimalnej netto. W przypadku potrąceń za zgodą pracownika w kodeksie pracy brakuje przepisu dotyczącego dostosowywania kwot wolnych do wymiaru czasu pracy. Jednak Główny Inspektorat Pracy zajął w tej sprawie stanowisko (znak pisma: GPP-364-4560-8-1/11/PE/RP), zgodnie z którym kwoty wolne powinny być zmniejszane proporcjonalnie do etatu, tak jak w przypadku potrąceń obowiązkowych. Dla 1/2 etatu kwota wolna to 605,21 zł (756,50 zł x 80 proc.).
Delegacja wyłączona
Zgodnie z art. 831 par. 1 pkt 1 kodeksu postępowania cywilnego nie podlegają egzekucji sumy i świadczenia w naturze, wyasygnowane na pokrycie wydatków lub wyjazdów w sprawach służbowych. W odniesieniu do pracowników pod tę kategorię należy włączyć np. należności z tytułu delegacji służbowych czy ekwiwalenty za pranie i konserwację obuwia czy odzieży roboczej. Pieniądze z tego tytułu nie podlegają więc zajęciu.
Lista nr 1. Z nagrody
Ze względu na 100-proc. przeznaczenie nagrody na alimenty najlepiej sporządzić do tego osobną listę płac, by ustalić kwotę do wypłaty i kwotę do potrącenia na alimenty.
| Elementy | Kwota | Sposób wyliczenia |
| Nagroda uznaniowa | 400 zł | 400 zł |
| Składki na ubezpieczenia społeczne | 54,84 zł | 400 zł x 9,76 proc. = 39,04 zł400 zł x 1,5 proc. = 6 zł400 zł x 2,45 proc. = 9,80 zł |
| Składka zdrowotna:– należna–odliczana od podatku | 31,06 zł26,75 zł | (400 zł – 54,84 zł) x 9 proc.(400 zł – 54,84 zł) x 7,75 proc. |
| Zaliczka na podatek dochodowy | 35 zł | Przychód do opodatkowania – 400 zł – podstawa opodatkowania po zaokrągleniu – 345 zł (400 zł – 54,84 zł, tj. składki na ubezpieczenie społeczne)– zaliczka do US po zaokrągleniu – 35 zł [(345 zł x 18 proc.) – 26,75 zł] |
| Kwota netto | 279,10 zł | 400 zł – 54,84 zł – 31,06 zł – 35 zł |
| Potrącenie na alimenty | 279,10 zł | |
| Do wypłaty | 0 zł |
Nagroda nie pokryła całej raty alimentów:
560 zł – 279,10 zł = 280,90 zł
W związku z tym reszta podlega ujęciu z wynagrodzenia za pracę oraz za pracę ponadwymiarową. [lista nr 2]
Lista nr 2. Z wynagrodzenia
| Elementy | Kwota | Sposób wyliczenia |
| Przychód | 1743,75 zł | 1500 zł (wynagrodzenie zasadnicze) + 243,75 zł (wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe) |
| Składki na ubezpieczenia społeczne | 239,07 zł | Podstawa wymiaru – 1743,75 zł1743,75 zł x 9,76 proc. = 170,19 zł1743,75 zł x 1,5 proc. = 26,16 zł1743,75 zł x 2,45 proc. = 42,72 zł |
| Składka na ubezpieczenie zdrowotne– należna– odliczana od podatku | 135,42 zł116,61 zł | Podstawa wymiaru – 1504,68 zł (1743,75 zł – 239,07 zł)1504,68 zł x 9 proc. = 135,42 zł1504,68 zł x 7,75 proc. = 116,61 zł |
| Zaliczka na podatek dochodowy | 129 zł | Przychód do opodatkowania – 1743,75 zł – podstawa opodatkowania po zaokrągleniu – 1366 zł [1743,75 zł (przychód) – 139,06 zł – 239,07 zł (składki społeczne) = 1365,62 zł]– zaliczka do US – 129 zł 1366 zł x 18 proc. = 245,88 zł (zaliczka na podatek) – 116,61 zł (składka zdrowotna) = 129,27 zł |
| Kwota netto | 1240,26 zł | 1743,75 zł – (239,07 zł + 135,42 zł + 129 zł) |
| Potrącenia przymusowe | 483,76 zł | 280,90 zł (na poczet alimentów) + 202,86 zł (na poczet należności niealimentacyjnej |
| Potrącenia dobrowolne | 43 zł | |
| Kwota do wypłaty | 833,50 zł | 1240,26 zł – 483,76 zł – 43 zł + 120 zł (należności z tytułu delegacji) |
Rozliczenie pracownika
KROK 1. Wyznaczamy kwotę graniczną potrącenia – 3/5: 1240,26 zł (kwota netto wynagrodzenia ) x 3/5 = 744,16 zł Maksymalna kwota graniczna po odliczeniu reszty alimentów to 463,26 zł (744,16 zł – 280,90 zł).
KROK 2. Odliczamy alimenty od dochodu:
1240,26 zł – 280,90 zł = 959,36 zł
KROK 3. Ustalamy kwotę wolną od potrącenia:
756,50 zł – dla 1/2 etatu (podwyższone koszty uzysku, bez PIT-2)
KROK 4. Potrącamy należność niealimentacyjną:
959,36 zł – 202,86 zł = 756,50 zł
Kwoty wolna i graniczna u pracownika – nienaruszone.
KROK 5. Dokonujemy potrącenia dobrowolnego i ustalamy kwotę do wypłaty po potrąceniach:
756,50 zł – 43 zł (potrącenie dobrowolne) + 120 zł (należności delegacyjne) = 833,50 zł
Kwota wolna dla potrącenia dobrowolnego: 605,21 zł (dla 1/2 etatu).
