Polski przedsiębiorca i obywatel łatwiej uzyska należną zapłatę od niepłacącej firmy lub osoby z innego kraju Unii Europejskiej. Od 18 stycznia tego roku obowiązują nowe przepisy m.in. kodeksu postępowania cywilnego, które wprowadziły europejski nakaz zabezpieczenia w celu ułatwienia transgranicznego dochodzenia wierzytelności w sprawach cywilnych i handlowych. Wydany w Polsce nakaz będzie automatycznie honorowany i wykonywany w każdym innym kraju UE. Nowa procedura pozwala na uzyskanie informacji o rachunku bankowym zagranicznego dłużnika i zablokowanie jego konta.

Procedura uzyskania europejskiego nakazu zabezpieczenia ma zastosowanie tylko do roszczeń pieniężnych w transgranicznych sprawach cywilnych i handlowych. Oznacza to, że nie może być zastosowana w szczególności do spraw skarbowych, celnych czy administracyjnych. Wyłączone ze stosowania w tym trybie są także sprawy dotyczące: praw do nieruchomości wynikających z małżeńskiego ustroju majątkowego, testamentów i dziedziczenia, roszczeń związanych z postępowaniem upadłościowym lub analogicznym, ubezpieczeń społecznych czy postępowań polubownych. Zatem pole zastosowań jest tu dość jasno określone: sprawy handlowe (np. brak zapłaty należności przez kontrahenta) i cywilne (np. zwrot pieniędzy za zakup towaru wadliwego).

Kiedy można mówić, że sprawa jest transgraniczna? Zgodnie z art. 3 rozporządzenia nr 655/2014 sprawa transgraniczna to taka sprawa, w której konta bankowe, które mają zostać objęte nakazem, prowadzone są w państwie UE innym niż państwo UE sądu, do którego zwrócono się z wnioskiem o wydanie nakazu lub państwo, w którym wierzyciel ma miejsce zamieszkania.

Wierzyciel ma możliwość uzyskania nakazu zabezpieczenia w dwóch sytuacjach:

  • przed wszczęciem sprawy głównej przeciwko dłużnikowi lub na którymkolwiek etapie takiego postępowania do momentu wydania orzeczenia (zatwierdzenia lub zawarcia ugody sądowej);
  • po uzyskaniu przez wierzyciela orzeczenia, ugody sądowej lub dokumentu urzędowego, na mocy których wymaga się od dłużnika zapłaty roszczenia.

Sąd wyda europejski nakaz zabezpieczenia, gdy wierzyciel przedłoży wystarczające dowody, by przekonać sąd, że istnieje pilna potrzeba zastosowania środka zabezpieczającego w formie nakazu zabezpieczenia, ponieważ istnieje realne ryzyko, że bez takiego środka późniejsze dochodzenie roszczenia wierzyciela wobec dłużnika będzie niemożliwe lub znacząco utrudnione. Co istotne: W przypadku gdy wierzyciel nie uzyskał jeszcze w państwie członkowskim orzeczenia, ugody sądowej lub dokumentu urzędowego zobowiązujących dłużnika do zapłacenia roszczenia wierzyciela, wierzyciel przedkłada również wystarczające dowody, by przekonać sąd, że może wygrać w sprawie głównej przeciwko dłużnikowi.

Wnioski o wydanie europejskiego nakazu zabezpieczenia są składane przy użyciu formularza
Zgodnie z unijnym rozporządzeniem dłużnik nie jest informowany o wniosku o wydanie nakazu zabezpieczenia ani też nie ma możliwości złożenia wyjaśnień przed wydaniem nakazu.
Co bardzo istotne unijne rozporządzenie daje wierzycielowi również prawo do uzyskania informacji o kontach bankowych dłużnika, które to konta mają być objęte nakazem.

Odpowiedzialność wierzyciela

Na wierzycielu spoczywa odpowiedzialność wobec dłużnika za wszelkie szkody spowodowane nakazem zabezpieczenia z winy wierzyciela (Ciężar dowodu spoczywa na wierzycielu).
Zgodnie z rozporządzeniem UE nr 655/2014 o ile wierzyciel nie udowodni inaczej, jego wina jest domniemana w następujących przypadkach:
  • jeśli nakaz zostaje uchylony, ponieważ wierzyciel nie wszczął postępowania w sprawie głównej, chyba że brak działania w tej materii był konsekwencją spłaty roszczenia przez dłużnika lub innej formy ugody między stronami;
  • jeśli wierzyciel nie zwrócił się o zwolnienie zabezpieczonych sum przekraczających kwotę podlegającą zabezpieczeniu;
  • jeśli następnie stwierdzono, że wydanie nakazu nie było właściwe lub było właściwe jedynie na niższą kwotę z powodu niespełnienia przez wierzyciela ciążących na nim obowiązków; lub
  • jeśli nakaz zostaje uchylony lub jego wykonywanie zostaje zakończone, ponieważ wierzyciel nie spełnił ciążących na nim obowiązków, dotyczących doręczenia lub tłumaczenia dokumentów lub dotyczących zaradzenia brakowi doręczenia lub tłumaczenia.

Zgodnie z nowelizacją kodeksu postępowania cywilnego w zakresie nieuregulowanym przez rozporządzenie UE nr 655/2014 stosuje się polskie przepisy o postępowaniu zabezpieczającym (art. 730-7541 kpc).

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 15 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (treść - Dz.U. 2017, nr 85)

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 655/2014 z dnia 15 maja 2014 r. ustanawiające procedurę europejskiego nakazu zabezpieczenia na rachunku bankowym w celu ułatwienia transgranicznego dochodzenia wierzytelności w sprawach cywilnych i handlowych (treść)