Kiedy dziecko musi płacić alimenty na rodzica? Przesłanki i przepisy prawa

Kiedy dziecko płaci alimenty na rodzica?

Obowiązek alimentacyjny dziecka wobec rodzica wynika z samej jego treści wyrażonej w art. 128 k.r.i.o., która sprowadza się do powinności dostarczania środków utrzymania i obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo. Trzeba też pamiętać, że art. 87 k.r.i.o. wprowadza obowiązek wzajemnego szacunku i wspierania się rodziców i dzieci. Nic więc dziwnego, że ustawodawca dopuszcza możliwość pomocy finansowej udzielanej rodzicom przez dzieci, uzależniając ją jednak od określonych przesłanek. Jakich?

Obowiązek alimentacyjny dziecka wobec rodzica powstaje po spełnieniu dwóch warunków tj.:

• rodzic pozostaje w niedostatku,
• możliwości zarobkowe pełnoletniego dziecka pozwalają na spełnienie świadczenia alimentacyjnego.

Kluczowy dla powstania obowiązku alimentacyjnego dziecka względem rodzica jest jego niedostatek. Jak go rozumieć? Trzeba podkreślić, że przepisy nie precyzują tego pojęcia, koniecznym jest więc odwołanie się orzecznictwa. Niedostatkiem będzie zatem sytuacja, gdy rodzic nie może w pełni swoimi siłami, z własnych środków, zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb materialnych lub niematerialnych. Tezę taką wygłosił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 maja 2019 roku (sygn. akt III RC 114/18), a później także w wyroku z dnia 25 listopada 2021 roku (sygn. akt II USK 89/21). Co jednak ważne, jeżeli rodzic, który jest zdolny do pracy, znajdzie się w niedostatku z własnej winy lub bez uzasadnionej przyczyny rezygnuje z pracy, wówczas obowiązek alimentacyjny nie powstaje. Zatem niedostatek musi zostać spowodowany okolicznościami niezależnymi od woli rodzica.

Ile wynoszą alimenty na rodzica?

Wysokość alimentów od dziecka na rodzica nie została określona przez ustawodawcę kwotowo. Ile zatem rodzic otrzyma od dziecka z tytułu alimentów? Jak wynika z art. 135 § 1 k.r.i.o. zakres świadczenia zależy od:

• usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego, czyli rodzica;
• zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego, czyli dziecka.

Usprawiedliwionymi potrzebami rodzica będą najczęściej te związane z codziennym utrzymaniem, w tym opłaty za mieszkanie, wyżywienie, ubranie, a także koszty leków, specjalistycznego leczenia, czy rehabilitacji. Z drugiej strony pozostają zaś możliwości dziecka, których nie można rozumieć jako osiągane dochody. Trzeba przecież pamiętać, że dziecko także pozostaje w określonej sytuacji życiowej, czyli stanie cywilnym, wieku, stanie zdrowia.

Warto też przytoczyć orzeczenie, w którym Sąd Rejonowy w Poznaniu w wyroku z dnia 12 marca 2018 roku (sygn. akt IV RC 574/17) zaznaczył, że górną granicą świadczeń alimentacyjnych są możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego, nawet jeśli nie sprostają one pokryciu wszystkich usprawiedliwionych potrzeb. Jeśli zatem rodzic domagałby się więcej niż to, na co może pozwolić sobie dziecko, nie można oczekiwać, że świadczenie takie zostanie spełnione.

O tym, ile będą wynosiły alimenty od dziecka na rodzica, decyduje zatem każdorazowo sąd, mając na uwadze okoliczności sprawy.

Jak uzyskać alimenty na rodzica – krok po kroku

Uzyskanie alimentów od dziecka wymaga złożenia pozwu. W myśl przepisów ogólnych właściwym będzie sąd rejonowy, w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania. Powództwo o roszczenie alimentacyjne zgodnie art. 32 k.p.c. można jednak wytoczyć także według miejsca zamieszkania osoby uprawnionej. W pozwie, poza jego stosownym oznaczeniem, danymi stron i wskazaniem sądu, należy określić żądanie wraz ze wskazaniem konkretnej kwoty oraz uzasadnieniem.

Rodzic, który domaga się alimentów od dziecka, powinien zatem w pozwie opisać ile wynoszą jego miesięczne koszty utrzymania, żywności, leków, rehabilitacji lub leczenia specjalistycznego, wskazując jednocześnie na swoją trudną sytuację finansową. W uzasadnieniu warto też podkreślić możliwości zarobkowe dziecka. Do pozwu można dołączyć też rachunki, faktury i inne dokumenty, które potwierdzą miesięczne wydatki uprawnionego. Ułatwią one sądowi w toku prowadzonego postępowania zasądzenie odpowiednich alimentów.

Dochodzenie roszczeń alimentacyjnych jest zwolnione z kosztów sądowych, złożenie pozwu nie wiąże się zatem z dodatkowymi opłatami.

Pozbawienie praw rodzicielskich a alimenty na rodzica

Pozbawienie praw rodzicielskich co do zasady nie wpływa na obowiązek alimentacyjny. Dotyczy to zarówno zobowiązanych rodziców, jak i dzieci. O ile jednak rodzic nie może uchylić się od obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, o tyle dziecko może już to zrobić. Możliwe jest to w razie, gdy żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Chodzi tu zatem o sytuacje, w których rodzic zaniedbywał dziecko, stosował wobec niego przemoc, nie pomagał w jego wychowaniu, nie płacił alimentów lub nie utrzymywał jakichkolwiek kontaktów.

Trzeba też podkreślić, że sprzeczna z zasadami współżycia społecznego może być tylko wysokość żądanych alimentów, a nie jako takie ich żądanie.