Subskrybuj nas na Youtube
Od początku roku 2016 na terenie całej Polski funkcjonuje jednolity system darmowej pomocy prawnej. Zapewnienie najuboższym prawa bezpłatnego dostępu do prawnika na etapie przedsądowym jest wymogiem europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, Karty Praw Unii Europejskiej i standardów polskiej konstytucji.
Taka pomoc polega na udzielaniu informacji i wskazówek, zanim sprawa trafi do sądu. Pozwala uzyskać wiedzę dotyczącą problemu, z jakim zainteresowany się boryka. Będzie więc poinformowany o obowiązującym stanie prawnym jego sprawy, przysługujących uprawnieniach lub spoczywających na nim obowiązkach. Uzyska pomoc w sporządzeniu projektu pisma o zwolnienie od kosztów sądowych lub o ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego albo rzecznika patentowego w postępowaniu sądowo-administracyjnym. Pozna też sposoby rozwiązania nurtującego go problemu prawnego i otrzyma wsparcie w sporządzeniu wymagającego wiedzy prawniczej pisma w zakresie niezbędnym do udzielenia pomocy. Ale dotyczy to pism wyłącznie na etapie przedsądowym – nie może liczyć na poprowadzenie sprawy za niego, ponieważ nieodpłatna pomoc nie przewiduje reprezentowania obywatela przed sądem. Przepisy wyłączają przygotowanie pism procesowych w postępowaniach przygotowawczym lub sądowym i pism w postępowaniu sądowo-administracyjnym. Ograniczony jest też zakres spraw. Bezpłatną poradę można otrzymać z obszaru prawa pracy, prawa cywilnego, ubezpieczeń społecznych, spraw rodzinnych, karnych i administracyjnych, przygotowania do rozpoczęcia działalności gospodarczej, a także prawa podatkowego z wyłączeniem spraw podatkowych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Nie obejmuje spraw z zakresu prawa celnego, dewizowego i handlowego oraz działalności gospodarczej (z wyjątkiem przygotowywania do jej rozpoczęcia). Ze wsparcia adwokata lub radcy prawnego skorzysta osoba, która nie skończyła 26. roku oraz ta, która ukończyła 65 lat. Ponadto rodziny wielodzietne posiadające kartę dużej rodziny, kombatanci i weterani oraz ci, którzy w wyniku klęsk żywiołowych, katastrof naturalnych lub awarii technicznych znaleźli się w sytuacji zagrożenia lub ponieśli straty. Przepisy przewidują bezpłatną pomoc także dla osób, którym w okresie roku poprzedzającego zwrócenie się o nią przyznano świadczenie z pomocy społecznej. Ta grupa jest najobszerniejsza. Znajdują się w niej zarówno osoby dotknięte ubóstwem, bezdomnością, bezrobociem, niepełnosprawnością, długotrwałą lub ciężką chorobą, jak i alkoholicy, narkomani oraz niektórzy cudzoziemcy. Podstawą udzielenia porady jest okazanie oryginału lub odpisu decyzji, nie starszej niż rok, o przyznaniu świadczenia z pomocy społecznej. Zaświadczenie jest wymagane tylko wtedy, gdy wsparcie z opieki społecznej zostało przyznane bez wydawania pisemnej decyzji. Osoby, które zwracają się po pomoc w przypadku sytuacji kryzysowej lub zdarzenia losowego, również są zwolnione z dostarczania zaświadczenia.
Pozostali powinni mieć ze sobą dowód osobisty i dokument, który potwierdza uprawnienie do skorzystania z porady prawnika, np. zaświadczenie kombatanckie albo legitymację weterana. Nie przewidziano, by z darmowego poradnictwa w sprawach podatkowych korzystali przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą.
Darmową pomoc prawną można uzyskać w 1524 punktach – w lokalach udostępnionych przez gminy lub powiaty. Porad udzielają adwokaci lub radcowie prawni, a także aplikanci adwokaccy i radcowscy działający z upoważnienia adwokata lub radcy prawnego. Powiat może powierzyć prowadzenie połowy punktów organizacjom pozarządowym prowadzącym działalność pożytku publicznego. Organizacja taka musi posiadać co najmniej dwuletnie doświadczenie w wykonywaniu zadań wiążących się z udzielaniem porad prawnych lub informacji prawnych. W punktach tych – obok pomocy adwokatów i radców – możliwe jest także uzyskanie porad dotyczących prawa podatkowego, udzielanych przez doradców podatkowych. Organizacja pozarządowa udziela pomocy w przeciętnym wymiarze 5 dni w tygodniu, przez co najmniej 4 godziny dziennie. Szczegółów o prawnym wsparciu oraz punktów, w których jest udzielane, należy szukać w swojej gminie lub powiecie. Są też na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości>> tel. 222 500 126.
Zanim pójdziemy do sądu
● Krajowa Rada Notarialna, począwszy od 2010 r., każdego roku w ostatnią sobotę listopada organizuje Dzień Otwarty Notariatu. Każda edycja ma temat przewodni. Tegoroczny odbędzie się pod hasłem: „Porozmawiaj z notariuszem o... testamencie notarialnym”, ale można uzyskać informacje w różnych obszarach prawa – tych, które załatwia się w kancelarii notarialnej. W sobotę 26 listopada 2016 r. notariusze będą dyżurować w 21 miastach Polski w godzinach 10–16, szczegóły tutaj>>
● Centrum Edukacji Prawnej przy Krajowej Radzie Radców Prawnych – każdy ma prawo wysłać pytanie prawne do prawnika, a ten za darmo na nie odpowie. Opis szczegółowy nie może przekraczać 600 znaków. Trzeba podać miejscowość oraz adres e-mail, na który przychodzi odpowiedź. Możliwa jest korespondencja z prawnikiem. Kontakt>>
● Punkty informacyjne przy sądach okręgowych i rejonowych a w każdym sądzie wojewódzkim oraz NSA – wydział informacyjny. Można tam otrzymać podstawowe informacje dotyczące postępowania sądowego, informacje o procedurach, druki i wzory pism.
● Ośrodki Pomocy dla Osób Pokrzywdzonych Przestępstwem – informacyjna strona internetowa>> – informacje o prawach osób pokrzywdzonych przestępstwem, utworzonych w Polsce ośrodkach pomocy dla osób pokrzywdzonych przestępstwem, „Informator dla pokrzywdzonego” oraz baza danych o instytucjach i organizacjach pozarządowych udzielających ofiarom przestępstw wsparcia psychologicznego i informacji prawnej, z podziałem na województwa. Każdego roku – Tydzień Pomocy Osobom Pokrzywdzonym Przestępstwem.
● Biuro Interwencyjnej Pomocy Prawnej Kancelarii Prezydenta RP: interwencje prawne w sprawach obywateli, którzy znaleźli się w sytuacji konfliktu z organami władzy publicznej – samorządowej lub centralnej, urzędami i korporacjami. – telefonicznie (umówienie się na spotkanie, tel. 22 695 11 11), – korespondencyjnie: Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Biuro Interwencyjnej Pomocy Prawnej, ul. Wiejska 10, 00-902 Warszawa, – elektronicznie za pośrednictwem formularza kontaktowego na stronie prezydenta.
Porady konsumenckie
● Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów podejmuje działania tylko w razie naruszenia zbiorowych interesów konsumentów. Jednak na stronie internetowej>> znajdziemy kontakt do organizacji, która powinna nam pomóc. Należy tylko wybrać przedmiot sprawy, województwo oraz miasto. W sprawach indywidualnych bezpłatną pomoc prawną można uzyskać w organizacjach konsumenckich i u powiatowych (miejskich) rzeczników praw konsumenta.
● tel.: 800 889 866 – infolinia konsumencka umożliwiająca dostęp do darmowej pomocy prawnej, czynna od poniedziałku do piątku w godz. 8–17 (za prowadzenie odpowiedzialne jest Stowarzyszenie Konsumentów Polskich i Fundacja Konsumentów). Prawnicy Federacji Konsumentów odpowiadają także na pytania tutaj: mailto:porady@dlakonsumentow.pl
● Powiatowy (miejski) Rzecznik Praw Konsumenta Do jego kompetencji należy udzielanie bezpłatnych porad konsumenckich i informacji prawnych w zakresie ochrony interesów konsumentów, występowanie do przedsiębiorców w sprawie ochrony praw i interesów konsumentów, mają także prawo do wytaczania powództwa oraz wstępowanie do toczącego się postępowania w sprawach o ochronę interesów konsumentów (rzecznik staje się oskarżycielem publicznym w rozumieniu kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia).
● Federacja Konsumentów oraz oddziały na terenie kraju – darmowe porady dotyczące spraw konsumenckich>>
● Europejskie Centrum Konsumenckie ECK należy do ECC-Net, sieci centrów, które informują konsumentów o ich prawach w Unii Europejskiej, udzielają darmowych porad i pomocy w polubownym rozwiązywaniu sporów ponadgranicznych. Konsumenci mogą zgłaszać do ECK skargi na przedsiębiorców związane z zakupami w innych krajach UE, Norwegii i Islandii (również w internecie) oraz podróżami po Europie. Kontakt za pomocą formularza skargi dostępnego na stronie internetowej>>, drogą telefoniczną (22 55 60 118, dyżury prawników od poniedziałku do piątku w godz. 10–14), e-mailem (info@konsument.gov.pl) lub osobiście: plac Powstańców Warszawy 1, Warszawa.
● Rzecznik Finansowy
Porady z zakresu:
– ubezpieczeń gospodarczych (ubezpieczenia komunikacyjne; na życie; NNW; domów; mieszkań; turystyczne; kredytów; małych i średnich przedsiębiorstw; rolnych itd.) – pod numerem 22 333 73 28, od poniedziałku do piątku w godz. 8–18,
– zabezpieczenia emerytalnego – dla członków otwartych funduszy emerytalnych, uczestników pracowniczych programów emerytalnych oraz osób korzystających z indywidualnych kont emerytalnych – pod numerem 22 333 73 26 lub 22 333 73 27, od poniedziałku do piątku w godz. 11–15,
– problemów z bankami i na rynku kapitałowym pod numerem 22 333 73 25 w poniedziałki, wtorki, czwartki i piątki w godz. 8–10 oraz w środy w godz. 8–15. Skargi i pytania można także składać drogą elektroniczną poprzez stronę internetową. Do kompetencji rzecznika należy też rozstrzyganie sporów między klientami a podmiotami rynku finansowego – zakładami ubezpieczeń, powszechnymi towarzystwami emerytalnymi, Ubezpieczeniowym Funduszem Gwarancyjnym oraz Polskim Biurem Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Kontakt>>
● portal i infolinia Obywatel Dowiemy się tam, jak załatwić sprawę urzędową, np. wyrobić prawo jazdy>>, dowód osobisty>> czy paszport>>, ile to kosztuje, jakie dokumenty należy wypełnić i gdzie się zgłosić. Informacje można uzyskać również telefonicznie 222 500 115, od poniedziałku do piątku w godz. 8–16.
Z urzędu, czyli pomoc prawna przed sądem
W postępowaniu sądowym w sprawach cywilnych przepisy przewidują pomoc prawną z urzędu dla stron będących osobami fizycznymi lub jednostkami organizacyjnymi (np. spółkami). Obejmuje ona zwolnienie od kosztów sądowych oraz przyznanie pełnomocnika (radcy prawnego, adwokata) z urzędu. Osoba fizyczna, która nie jest zwolniona przez sąd z kosztów sądowych, może domagać się ustanowienia adwokata lub radcy prawnego, jeżeli złoży oświadczenie, z którego wynika, że nie jest w stanie ponieść kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Osoba prawna lub inna jednostka organizacyjna, której ustawa przyznaje zdolność sądową, niezwolniona przez sąd z kosztów sądowych, może domagać się ustanowienia adwokata lub radcy prawnego, jeżeli wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego. Wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego, wraz z wnioskiem o zwolnienie z kosztów sądowych lub osobno, zgłasza się na piśmie lub ustnie do protokołu, w sądzie, w którym sprawa ma być wytoczona lub już się toczy. Osoba fizyczna dołącza do wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego oświadczenie obejmujące szczegółowe dane o swoim stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania.
Prawa podstawowe
● Rzecznik Praw Obywatelskich
Każdy polski obywatel lub cudzoziemiec (jeśli znajduje się pod władzą RP), a także grupa obywateli lub organizacja mogą się zwrócić o pomoc w ochronie swoich praw naruszonych przez władzę publiczną (sądy, publiczną służbę zdrowia, szkoły i uczelnie, policję, urząd gminy itd.) za pomocą formularza kontaktowego (na stronie internetowej) lub osobiście w biurach RPO w Warszawie, Gdańsku, Katowicach, we Wrocławiu a także w czasie dyżurów w Bydgoszczy, Częstochowie, Lublinie i Szczecinie. Szczegóły tutaj>>
● Rzecznik Praw Dziecka
Bezpłatne porady w zakresie przestrzegania praw dziecka związane ze szkołą, rodziną, rówieśnikami, przemocą wobec małoletnich. Obecnie odbywają się dyżury specjalisty z Biura Rzecznika Praw Dziecka na terenie województwa kujawsko-pomorskiego: w Grudziądzu (18 listopada), Inowrocławiu (12 grudnia), w godzinach 10–16, w przedstawicielstwach Urzędu Marszałkowskiego. Szczegóły tutaj>>
● Rzecznik Praw Pacjenta
Naruszenie lub niewłaściwe realizowanie praw pacjenta, możliwość zadawania pytań, bezpłatna infolinia: 800 190 590 (z tel. stacjonarnych i komórkowych), czynna pn.–pt. w godz. 9–21. Szczegóły tutaj>>
● Państwowa Inspekcja Pracy
Bezpłatne porady prawne z zakresu prawa pracy (osobiste, telefoniczne, pisemne), kontrole zakładów pracy. Szczegóły tutaj>>
Podstawa prawna
Art. 3–4, art. 11 ustawy z 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej (Dz.U. z 2015 r. poz. 1255). Par. 6 rozporządzenia ministra sprawiedliwości z 15 grudnia 2015 r. w sprawie sposobu udzielania i dokumentowania nieodpłatnej pomocy społecznej (Dz.U. z 2015 r. poz. 2186).