Subskrybuj nas na Youtube
Surowość kar administracyjnych i sztywne zasady ich wymierzania niejedną firmę doprowadziły już do bankructwa. Wkrótce ma się to diametralnie zmienić. Dobiegają właśnie końca uzgodnienia międzyresortowe projektu nowelizacji ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 23 ze zm.; dalej k.p.a.) przygotowanego przez Ministerstwo Rozwoju. Przewiduje on wprowadzenie do tego kodeksu zasad i trybu wymierzania kar pieniężnych (w nowym dziale IVa k.p.a.). Proponowane przepisy określają okoliczności, które powinny być brane pod uwagę przez urzędników przy ustalaniu wysokości tych sankcji (możliwość jej miarkowania). Zakłada się nawet możliwość odstąpienia od ich wymierzenia. Projekt określa przesłanki takiej decyzji. Proponuje się także uregulowanie zasad stosowania ulg i przedawnienie karalności. Już choćby możliwość rozłożenia na raty nałożonej kary (zakładana w projekcie nowelizacji k.p.a.) może uchronić niejedną firmę od niewypłacalności.
Przedsiębiorca, który narusza zakazy lub nakazy, podlega karom administracyjnym. Regulacje coraz częściej zamiast sankcji karnych przewidują administracyjne kary, takie jak opłata podwyższona, kara pieniężna, grzywna, kwota dodatkowa itd. Często są one bardziej dotkliwe niż konsekwencje karne. Przykładowo przedsiębiorca, który ściął drzewo tylko dlatego, że zagraża ono życiu przechodniów, może zostać ukarany karą nawet kilkuset tysięcy złotych, a wszczynający postępowanie administracyjne organ (np. burmistrz) nie ma możliwości ani odstąpienia od jej wymierzenia, ani miarkowania jej wysokości. Podobnie jest w przypadku innych kar administracyjnych, np. naruszeń przepisów o transporcie drogowym – kara jest sztywna i nie ma możliwości jej miarkowania w zależności od stopnia naruszenia.
Co więcej, orzekanie tych kar oparte jest na zasadzie odpowiedzialności obiektywnej. Oznacza to, że warunkiem tej odpowiedzialności nie jest wina, ale fakt niezastosowania się podmiotu do nakazu lub zakazu przewidzianego w ustawie. Ponadto wysokość kary jest bezwzględnie określona. Sztywne ustalenie jej stawki sprowadza się do wykonania przez urzędnika prostej operacji matematycznej. Taką zasadę przyjęto np. przy ustalaniu kary za usunięcie drzew lub krzewów bez zezwolenia czy zajęcie pasa drogowego bez stosownej zgody. Regulacje często nie przewidują w ogóle przedawnienia kary albo możliwości odstąpienia od jej wymierzania ze względu na nadzwyczajne okoliczności konkretnej sprawy. Najczęściej też urzędnicy nie posiadają upoważnienia do rozkładania, odraczania płatności czy umarzania nałożonej kary.
ELASTYCZNE ZASADY NAKŁADANIA SANKCJI
W projektowanym art. 189e par. 1 k.p.a. określa się, jakie kwestie powinny być brane pod uwagę przy wymierzaniu sankcji administracyjnej. Urzędnik będzie musiał uwzględnić:
● wagę, okoliczności, w szczególności sytuacje wymagające ochrony życia lub zdrowia bądź mienia w znacznych rozmiarach lub ochrony ważnego interesu społecznego lub wyjątkowo ważnego interesu strony oraz czas trwania naruszenia,
● częstotliwość niedopełnienia obowiązku w przeszłości,
● stopień przyczynienia się strony do powstania naruszenia,
● działania podjęte przez stronę w celu uniknięcia skutków naruszenia,
● wysokość osiągniętej korzyści,
● w przypadku osoby fizycznej – warunki osobiste strony, na którą kara jest nakładana.
Dodatkowo urzędnik, nakładając sankcję, będzie mógł uwzględnić także sytuację majątkową karanego. Weźmie pod uwagę m.in. sytuację, mieszkalną, socjalną, zatrudnienie, stan zdrowia, sytuację rodzinną i związane z tym obowiązki. Wymienione okoliczności, podobnie jak to się dzieje przy odpowiedzialności karnej, będą mogły wpływać łagodząco albo obciążająco na odpowiedzialność osoby, na którą ma być nałożona kara administracyjna.
OBOWIĄZEK ODSTĄPIENIA OD WYMIERZENIA KARY
Projekt ustawy określa katalog sytuacji, w których urzędnik będzie musiał odstąpić od ustalenia kary. Nastąpi to w razie, gdy:
● waga naruszenia jest znikoma, a strona zaprzestała naruszeń, lub
● naruszenie nastąpiło wskutek zdarzeń i okoliczności, których strona nie mogła przewidzieć lub których nie mogła przezwyciężyć (siła wyższa), lub
● za to samo zachowanie na stronę została uprzednio nałożona administracyjna kara pieniężna przez inny uprawniony urząd albo kara za wykroczenie albo wykroczenie skarbowe albo strona została prawomocnie skazana za przestępstwo albo przestępstwo skarbowe.
W tych wszystkich sytuacjach sprawa zakończy się jedynie pouczeniem. W innych przypadkach niż ww. urzędnik w drodze postanowienia będzie mógł wyznaczyć termin na przedstawienie dowodów potwierdzających: usunięcie naruszenia prawa lub powiadomienie właściwych podmiotów o stwierdzonych naruszeniach przepisu, określając termin i sposób powiadomienia. Przedstawienie przez stronę dowodów potwierdzających wykonanie postanowienia pozwoli na odstąpienie od nałożenia kary administracyjnej.
BĘDĄ TERMINY PRZEDAWNIENIA I NALICZANIE ODSETEK
Projekt przewiduje dodanie w k.p.a. art. 189f, który będzie określał termin przedawnienia nałożenia kary (pięć lat od naruszenia przepisów albo od wystąpienia skutków naruszenia) i jej ściągalności (pięć lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym kara powinna zostać wykonana). Jeżeli ustawy odrębne przewidują inne terminy, przepisy k.p.a. nie będą miały zastosowania. Tyle że dziś często takich terminów przedawnienia zazwyczaj nie określono, co oznacza, iż przedsiębiorca nigdy nie ma pewności, czy po wielu latach jakiś urzędnik nie zdecyduje się wszcząć postępowania w sprawie, o której on dawno już zapomniał.
Proponuje się wprowadzić przepis, na mocy którego od zaległej administracyjnej kary pieniężnej naliczane będą odsetki za zwłokę jak dla zaległości podatkowej. Sankcja będzie podlegać wykonaniu, o ile przepisy odrębne nie będą stanowić inaczej, w terminie uwzględniającym art. 130 par. 1 k.p.a., tj. po upływie terminu do wniesienia odwołania.
ULGI W PŁATNOŚCI ALBO UMORZENIE SANKCJI
Urząd, na wniosek ukaranego, będzie mógł:
● odroczyć termin wykonania kary lub rozłożyć ją na raty,
● odroczyć wykonanie kary zaległej lub rozłożyć ją na raty,
● umorzyć karę w całości lub w części,
● umorzyć odsetki za zwłokę w całości lub w części.
Umorzenie zaległej administracyjnej kary pieniężnej będzie powodować również umorzenie odsetek za zwłokę w całości lub w takiej części, w jakiej została umorzona zaległa sankcja.
OPINIA EKSPERTA
/>
W uzasadnieniu projektu nowelizacji k.p.a. podkreślono, że choć z kompleksowej regulacji kar administracyjnych będą mogli korzystać wszyscy obywatele, to jednak znaczenie szczególne mają one dla przedsiębiorców, którzy w obecnym stanie prawnym są najbardziej narażeni na automatyzm i nadmierny rygoryzm nakładania kar administracyjnych. Przepisy o karach są obecnie rozproszone w różnych aktach prawnych, a ich regulacje mają zwykle charakter fragmentaryczny. Wiele z nich nie zawiera przepisów dotyczących przedawnienia czy możliwości odstąpienia od wymierzenia kary, nawet w razie znikomej wagi naruszenia czy takich jego skutków. W rezultacie kary nakładane na przedsiębiorców są często bardziej dolegliwe niż sankcje karne. Z tych powodów wprowadzenie jednolitych zasad nakładania kar oraz ulg w ich wykonaniu jest ze wszech miar pożądane. Ujęte w projektowanym rozdziale IVa k.p.a. rozwiązania stanowią przejaw respektowania zasad wynikających z rekomendacji Komitetu Ministrów Rady Europy nr R (91) 1 z 13 lutego 1991 r. w sprawie sankcji administracyjnych. Projekt przyjmuje jako zasadę stosowanie przepisów nowego działu IVa k.p.a. do nakładania wszystkich kar administracyjnych i ulg w ich wykonaniu, chyba że w przepisach odrębnych ustaw daną kwestię uregulowano odmiennie (art. 189a).
