Subskrybuj nas na Youtube
Od 8 września funkcjonuje Rejestr Spadkowy prowadzony w systemie teleinformatycznym przez Krajową Radę Notarialną. Dzięki niemu zniknie bałagan prawny w kwestii dziedziczenia.
Aby otrzymać odziedziczony majątek, spadkobiercy ustawowi lub testamentowi muszą potwierdzić swoje prawa do niego i przeprowadzić w sądzie postępowanie o nabycie praw do spadku albo u notariusza otrzymać poświadczenie dziedziczenia bądź – w sądzie albo u notariusza – uzyskać europejskie poświadczenie spadkowe. To ostatnie wydawane jest w sprawach, w których potrzebne jest wykazanie tytułu prawnego do spadku znajdującego się za granicą. Wywołuje ono skutki we wszystkich krajach UE, bez potrzeby prowadzenia tam dalszej procedury.
Zainteresowani sami wybierają tryb postępowania, w którym dopełnią formalności związanych z potwierdzeniem swoich praw do spadku. Zanim powstał Rejestr Spadkowy istniało więc ryzyko, że po tym samym zmarłym majątek nabędą zupełnie różni spadkobiercy: jedni na podstawie postanowienia sądu, zaś inni w oparciu o dokumenty wydane przez notariusza. Teoretycznie było to możliwe wtedy, gdy np. jeden z tych organów przyznał prawa do spadku spadkobiercom ustawowym, zaś drugi testamentowym (a były to zupełnie różne osoby). Oba działały niezależnie od siebie, nie wiedząc o tym, że postępowanie o nabycie spadku po konkretnym spadkodawcy już się toczy bądź zostało wręcz zakończone. W każdym takim postępowaniu formalności mogła dopełniać wówczas inna grupa spadkobierców.
Wprawdzie od 1 marca 2009 r. istniał Rejestr Aktów Poświadczenia Dziedziczenia i można było w nim sprawdzić, czy dziedziczenie po konkretnym spadkodawcy zostało już poświadczone przez rejenta, ale nie funkcjonował żaden rejestr zawierający postanowienia sądów o stwierdzeniu nabycia spadku. Sprawdzenie, czy sąd już to rozstrzygnął, było więc w praktyce mocno utrudnione, tym bardziej że nabycie spadku można stwierdzić nawet po kilku latach, bo sprawa się nie przedawnia. W dodatku na przestrzeni lat zmieniały się siedziby i okręgi sądowe, więc do rozpoznania wniosku mogły być właściwe – z uwagi na ostatnie miejsce zamieszkania zmarłego – dwa różne sądy spadku, każdy w innej miejscowości. Zazwyczaj pracownicy sądów nie sprawdzali, czy w konkretnej sprawie nie zostało już wcześniej wydane postępowanie spadkowe przez inny sąd w kraju.
Dlatego objęcie Rejestrem Spadkowym wszystkich orzeczeń i dokumentów potwierdzających prawo do spadku ograniczy do minimum ryzyko, że po tym samym zmarłym majątek nabędą zupełnie różni spadkobiercy, a przez to wzmocni pewność obrotu prawnego. Jeden Rejestr Spadkowy prowadzony od 8 września 2016 r. w systemie teleinformatycznym przez Krajową Radę Notarialną zawiera informacje o wydanych przez sąd postanowieniach o stwierdzeniu nabycia spadku, postanowieniach uchylających lub zmieniających postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, wydawanych przez notariuszy aktach poświadczenia dziedziczenia potwierdzających prawo do spadku oraz europejskich poświadczeniach spadkowych wydawanych przez notariuszy lub sądy. Informacje nie są więc rozproszone i trudne do uzyskania, tak jak było do tej pory. Dostęp do Rejestru Spadkowego zapewnia podpis elektroniczny weryfikowany za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu. Mają go rejenci, prezesi sądów lub osoby wyznaczone przez prezesów.
Rejestr jest tak skonstruowany, że uniemożliwia zarejestrowanie kilku aktów w tej samej sprawie. Nie nastąpi ono, gdy już jest w nim akt poświadczenia dziedziczenia lub postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku dotyczące tej samej schedy. Wtedy notariusz za pośrednictwem systemu teleinformatycznego z rejestru otrzyma zawiadomienie o niezarejestrowaniu aktu poświadczenia dziedziczenia. Natomiast w razie uchylenia zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia Krajowa Rada Notarialna zawiadamia o tym notariusza, który na akcie zrobi stosowną wzmiankę. Z kolei prezes KRN ma obowiązek niezwłocznie polecić wykreślenie z rejestru uchylonego postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku lub zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia albo polecić wniesienie odpowiedniej zmiany wpisu postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku.
Ważne
Jeżeli postanowienie nie uprawomocniło się, bo zostało zaskarżone do sądu drugiej instancji, to formalności związanych z wpisem do rejestru dokona prezes sądu okręgowego lub wskazana przez niego osoba, gdy np. zostanie utrzymane w mocy
Droga do rejestracji w Rejestrze Spadkowym
Pośrednictwo notariusza:
● Wszyscy spadkobiercy ustawowi lub testamentowi zgłaszają się w celu sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia, pod warunkiem że są zgodni co do sposobu dziedziczenia (ustawowe albo testamentowe), a spadkodawca zmarł po 30 czerwca 1984 r.
● Okazują notariuszowi dokumenty: skrócony akt zgonu spadkodawcy, dokument z numerem PESEL spadkodawcy (np. nieaktualny już dowód osobisty), ewentualnie testament (o ile spadkodawca go sporządził), swoje dowody osobiste lub paszporty, skrócone akty urodzenia i małżeństwa i uiszczają opłaty (150 zł).
● Notariusz sporządza akt poświadczenia dziedziczenia i niezwłocznie wpisuje go do Rejestru Spadkowego za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. Wprowadza następujące dane: datę i miejsce sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia, imię i nazwisko rejenta, siedzibę jego kancelarii (bądź dane osoby zastępującej notariusza ), dane spadkodawcy: imię, nazwisko, imiona rodziców, PESEL (o ile jest znany ), a gdy nie jest znany lub go nie posiadał, to datę i miejsce urodzenia, datę i miejsce zgonu albo miejsce znalezienia zwłok oraz ostatnie miejsce zamieszkania.
Pośrednictwo sądu (wydział cywilny):
● Jeden ze spadkobierców ustawowych lub testamentowych albo inna osoba mająca interes prawny w ustaleniu praw do spadku po konkretnym spadkodawcy (np. jego wierzyciel) składa w sądzie rejonowym właściwym dla miejsca ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego (a gdy nie da się go ustalić, to miejsca, w którym znajduje się pozostawiony przez niego majątek) wniosek o stwierdzenie nabycia spadku. Składający pismo występuje w sprawie w charakterze wnioskodawcy, zaś pozostali spadkobiercy są uczestnikami postępowania.
● Sąd wydaje postanowienie i stwierdza w nim, kto i w jakich częściach nabywa spadek.
● Prezes sądu lub wskazana przez niego osoba dokonuje formalności związanych z zarejestrowaniem w Rejestrze Spadków prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu praw do spadku.
Jakie dane zawarte są w bazie
W rejestrze znajdują się następujące informacje na temat konkretnego poświadczenia dziedziczenia:
● numer wpisu,
● data, godzina i minuta dokonania wpisu,
● data i miejsce sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia lub wydania postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, postanowienia uchylającego lub zmieniającego postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku albo postanowienia uchylającego zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia oraz sygnatura akt sprawy,
● imię i nazwisko notariusza, siedziba jego kancelarii (bądź takie same dane osoby zastępującej notariusza), a w razie wpisu postanowienia sądu – oznaczenie sądu.
● dane spadkodawcy: imię, nazwisko, imiona rodziców, PESEL (o ile jest znany), a gdy nie jest znany lub go nie posiadał to data i miejsce urodzenia, data i miejsce zgonu albo miejsce znalezienia zwłok oraz ostatnie miejsce zamieszkania
Krajowa Rada Notarialna
● Utworzyła system teleinformatyczny w celu prowadzenia Rejestru Spadkowego.
● Zapewnia notariuszom i sądom dostęp do systemu, aby mogli dokonywać wpisów, korzystając z podpisu elektronicznego weryfikowanego za pomocą kwalifikowanego certyfikatu.
● Gwarantuje ochronę danych zgromadzonych w Rejestrze Spadkowym przed nieuprawnionym dostępem, przetwarzaniem, zmianą lub utratą.
OPINIA EKSPERTA
/>
Prowadzony w systemie teleinformatycznym przez Krajową Radę Notarialną Rejestr Spadkowy obejmuje informacje o prawomocnych postanowieniach spadkowych wydawanych przez sądy oraz o aktach poświadczenia dziedziczenia potwierdzających prawa do spadku sporządzanych przez notariuszy. Po raz pierwszy ruszył więc pełny taki rejestr, który skutecznie umożliwi zapobieganie przypadkom, że w tej samej sprawie spadkowej postanowienie wydawał zarówno sąd, jak i notariusz potwierdził prawo do dziedziczenia. Została do niego włączona zawartość Rejestru Aktów Poświadczenia Dziedziczenia, który działał od 1 marca r. Rejestr ten obejmował jedynie akty sporządzone przez notariuszy, a więc nie był pełny, ponieważ brakowało w nim sądowych postanowień spadkowych.
Od 8 września notariusze mają natychmiast, czyli bez uzasadnionej zwłoki, przekazywać do Rejestru Spadkowego zarejestrowane akty poświadczenia dziedziczenia, a prezesi sądów lub osoby przez nich wyznaczone – postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadków. Obowiązek taki ciąży na prezesach sądów rejonowych, wówczas gdy postanowienie wydane przez ten sąd uprawomocni się, bo np. nie zostało zaskarżone do sądu drugiej instancji, oraz na prezesach sądów okręgowych, gdy sąd drugiej instancji wprawdzie rozpoznawał sprawę, ale utrzymał postanowienie w mocy lub zmienił. Prezesi sądów okręgowych nie będą więc mogli uchylić się od swojego obowiązku, twierdząc, że skoro takie postanowienie wydano w pierwszej instancji w sądzie rejonowym, to ten sąd powinien przekazać je do rejestru po otrzymaniu akt sprawy spadkowej z powrotem z okręgu. Aby Rejestr Spadkowy spełnił swoją funkcję, musi być uzupełniany natychmiast na bieżąco.