Kto może być pełnomocnikiem procesowym?

Kodeks postępowania cywilnego stanowi, że w postępowaniach przed sądem strona może działać osobiście lub przez pełnomocnika.

Pełnomocnictwo może być:

• ogólne (pełnomocnik otrzymuje od mocodawcy prawo do dokonywania czynności we wszystkich postępowaniach sądowych, które toczą się z jego udziałem)
• szczególne (pełnomocnik jest umocowany do działania tylko we wskazanej sprawie)
• do niektórych tylko czynności procesowych (np. złożenia pozwu, zażalenia, apelacji)

Pełnomocnik jest obowiązany przy pierwszej czynności procesowej dołączyć do akt sprawy pełnomocnictwo z podpisem mocodawcy lub wierzytelny odpis pełnomocnictwa wraz z odpisem dla strony przeciwnej (przy czym m.in. adwokat, radca prawny i rzecznik patentowy mogą sami uwierzytelnić odpis udzielnego im umocowania).

Czy pełnomocnictwo zawsze musi mieć formę pisemną? Niekoniecznie. Kodeks przewiduje także, że strona postępowania może udzielić pełnomocnictwa w toku sprawy ustnie do protokołu.

Do czego ma prawo pełnomocnik procesowy?

Z mocy prawa pełnomocnik procesowy jest umocowany do (art. 91 kpc):

• wszystkich łączących się ze sprawą czynności procesowych, nie wyłączając powództwa wzajemnego, skargi o wznowienie postępowania i postępowania wywołanego ich wniesieniem, jako też wniesieniem interwencji głównej przeciwko mocodawcy
• wszelkich czynności dotyczących zabezpieczenia i egzekucji
• udzielenia dalszego pełnomocnictwa procesowego adwokatowi lub radcy prawnemu
• zawarcia ugody, zrzeczenia się roszczenia albo uznania powództwa, jeżeli czynności te nie zostały wyłączone w danym pełnomocnictwie
• odbioru kosztów procesu od strony przeciwnej

Co w przypadku, gdy nasz pełnomocnik składa oświadczenia, którymi się nie zgadzamy? Zgodnie z art. 93 kpc mocodawca stawający jednocześnie z pełnomocnikiem może niezwłocznie prostować lub odwoływać oświadczenia pełnomocnika.

Pełnomocnikiem procesowym nie musi być koniecznie zawodowy prawnik. Może być to także współuczestnik sporu, jak również małżonek, rodzeństwo, zstępni lub wstępni strony (rodzice, dzieci) oraz osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia.

W przypadku osoby prawnej (np. spółka z o.o., spółka akcyjna, spółdzielnia, fundacja, stowarzyszenie) pełnomocnikiem może być pracownik takiego podmiotu lub organu nadrzędnego. Kancelaria, która obsługuje dany podmiot w zakresie usług prawnych może - jeśli jest do tego upoważniona - udzielić pełnomocnictwa procesowego wybranemu adwokatowi lub radcy prawnemu. W przypadku osób prawnych do pełnomocnictwa należy załączyć także aktualny odpis z KRS, który potwierdzi, że osoba lub osoby udzielające w imieniu danego podmiotu pełnomocnictwa są do tego uprawnione.

Pełnomocnicy według rodzajów spraw

W niektórych rodzajach spraw rolę pełnomocnika mogą pełnić także inne osoby niż adwokat, radca prawny czy bliski krewny:

• Ustalenie i zaprzeczenie pochodzenia dziecka lub alimenty. W sprawach o ustalenie i zaprzeczenie pochodzenia dziecka i o roszczenia alimentacyjne pełnomocnikiem może być również przedstawiciel samorządowej jednostki ds. pomocy społecznej (np. MOPR-u, GOPS-u, itp.) oraz organizacji społecznej, mającej na celu udzielanie pomocy rodzinie.
• Gospodarstwo rolne. Kiedy sprawa dotyczy gospodarstwa rolnego pełnomocnikiem rolnika może być również przedstawiciel organizacji zrzeszającej rolników indywidualnych, której rolnik jest członkiem (np. kółka rolniczego, gminnego związku rolników).
• Ochrona praw konsumentów. Jeśli sprawa dotyczy ochrony praw konsumentów pełnomocnikiem może być przedstawiciel organizacji, do której zadań statutowych należy ochrona konsumentów.
• Własność przemysłowa. Gdy sprawa dotyczy ochrony własności przemysłowej pełnomocnikiem twórcy projektu wynalazczego może być również przedstawiciel organizacji, do której zadań statutowych należą sprawy popierania własności przemysłowej i udzielania pomocy twórcom projektów wynalazczych. Pełnomocnikiem w sprawach dotyczących własności przemysłowej może być także rzecznik patentowy.
• Restrukturyzacja i upadłość. W sprawach dotyczących restrukturyzacji i upadłości pełnomocnikiem może być także osoba posiadająca licencję doradcy restrukturyzacyjnego>>>.

Pełnomocnikiem może być także osoba sprawująca zarząd majątkiem lub interesami strony oraz osoba pozostająca ze stroną w stałym stosunku zlecenia, jeżeli przedmiot sprawy wchodzi w zakres tego zlecenia.

W postępowaniu przed Sądem Najwyższym obowiązuje zastępstwo stron przez adwokatów lub radców prawnych, a w sprawach własności przemysłowej także przez rzeczników patentowych. Zastępstwo to dotyczy także czynności procesowych związanych z postępowaniem przed Sądem Najwyższym, podejmowanych przed sądem niższej instancji.

Czy w naglącej okoliczności pełnomocnik może dokonać czynności bez pisemnego umocowania? Tak - zgodnie z art. 97 kpc - po wniesieniu pozwu sąd może dopuścić tymczasowo do podjęcia naglącej czynności procesowej osobę niemogącą na razie przedstawić pełnomocnictwa. Zarządzenie to sąd może uzależnić od zabezpieczenia kosztów. Równocześnie sąd wyznacza termin, w ciągu którego osoba działająca bez pełnomocnictwa powinna je złożyć albo przedstawić zatwierdzenie swej czynności przez stronę. Jeżeli termin upłynął bezskutecznie, sąd pominie czynności procesowe tej osoby. W tym wypadku przeciwnik może żądać od działającego bez umocowania zwrotu kosztów spowodowanych jego tymczasowym dopuszczeniem.

Opłata za pełnomocnictwo

Niezależnie od tego, czy udzielamy pełnomocnictwa adwokatowi czy osobie z rodziny trzeba taki dokument opłacić. Opłata wynosi 17 złotych i wnosi się ją w kasie gminy lub miasta właściwego dla miejsca działania danego sądu (można też przelać na odpowiednie konto gminy/miasta). Dowód uiszczenia opłaty należy dołączyć do pełnomocnictwa. Z opłaty zwolnione są osoby, które sąd zwolnił z ponoszenia kosztów sądowych lub osoby, które z mocy ustaw nie ponoszą takich kosztów.

Wygaśnięcie pełnomocnictwa

Pełnomocnictwo wygasa w razie:

• śmierci pełnomocnika
• śmierci mocodawcy albo utraty przez niego zdolności sądowej (pełnomocnik procesowy działa wtedy aż do czasu zawieszenia postępowania)
• wypowiedzenia pełnomocnictwa procesowego przez mocodawcę (odnosi ono skutek prawny w stosunku do sądu z chwilą zawiadomienia go o tym, w stosunku zaś do przeciwnika i innych uczestników – z chwilą doręczenia im tego zawiadomienia przez sąd)
• wypowiedzenia pełnomocnictwa procesowego przez pełnomocnika (adwokat lub radca prawny, który wypowiedział pełnomocnictwo, obowiązany jest działać za stronę jeszcze przez dwa tygodnie, chyba że mocodawca zwolni go od tego obowiązku; każdy inny pełnomocnik powinien, mimo wypowiedzenia, działać za mocodawcę przez ten sam czas, jeżeli jest to konieczne do uchronienia mocodawcy od niekorzystnych skutków prawnych)