Subskrybuj nas na Youtube
Pan Wojciech przegrał sprawę i został uznany przez sąd za spadkobiercę niegodnego dziedziczenia. Teraz chce wystąpić ze skargą kasacyjną. – Nie wiem jednak, czy mam do niej prawo i czy mogę zrobić to sam. Zanim udam się do prawnika, który wcześniej reprezentował mnie przed sądem, chciałbym też wiedzieć, czy zwolnienie od kosztów sądowych, z którego do tej pory korzystałem, obejmuje także postępowanie kasacyjne – pyta czytelnik.
/>
Zwolnienie od kosztów sądowych przed sądem powszechnym nie przysługuje automatycznie w postępowaniu kasacyjnym. Aby ich nie ponosić, trzeba wystąpić o nie ponownie, tym razem w postępowaniu kasacyjnym. Podobnie wygląda sprawa z pełnomocnictwem procesowym – udzielone konkretnemu prawnikowi w postępowaniu przed sądem powszechnym nie obejmuje z mocy samego prawa umocowania do wniesienia skargi kasacyjnej i udziału w postępowaniu kasacyjnym.
Wniesienie skargi kasacyjnej w sprawie pana Wojciecha jest możliwe. Postępowanie w sprawie o uznanie spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia zaliczane jest bowiem do spraw majątkowych, ponieważ zmierza do ochrony interesów majątkowych powoda (postanowienie SN z 3 lutego 2012 r., sygn. akt I CZ 9/12). Istotna przy tym jest też wartość prawa majątkowego, ponieważ skarga kasacyjna może zostać wniesiona, gdy wartość przedmiotu zaskarżenia nie jest niższa niż 50 tys. zł (przy jej ustalaniu nie wlicza się kosztów procesu). Natomiast przy kilku różnych roszczeniach dochodzonych jednym pozwem przez tę samą osobę zlicza się je, aby ustalić łączną wartość przedmiotu zaskarżenia wymaganą do wniesienia skargi kasacyjnej (postanowienie SN z 19 maja 2006 r., sygn. akt I CSK 92/06).
Skargę musi sporządzić adwokat albo radca prawny i powinna dotyczyć prawomocnego orzeczenia wydanego przez sąd drugiej instancji. Gdyby sprawa o uznanie pana Wojciecha za niegodnego dziedziczenia zakończyła się tylko prawomocnym orzeczeniem sądu pierwszej instancji, nie byłoby takiej możliwości. Nie można bowiem zaskarżyć prawomocnego wyroku pierwszej instancji, gdy nie została wniesiona od niego apelacja, czyli sprawy nie rozpoznawały sądy w obu instancjach. Zasada ta wynika zarówno z przepisów, jak i orzecznictwa sądów. Na przykład Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w postanowieniu z 2 października 2012 r. (sygn. akt I A Ca 505/12) stwierdził, że nie jest dopuszczalne wniesienie skargi kasacyjnej przez pozwanego, który nie zaskarżył wyroku sądu pierwszej instancji. Nie jest też dopuszczalna skarga od wyroku sądu okręgowego, który uchyla orzeczenie wydane wcześniej i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania przez sąd rejonowy.
Przy sporządzaniu skargi istotne są też zarzuty, na których będzie się ona opierała. Nie mogą one dotyczyć ustalenia faktów lub oceny dowodów, ale powinny wskazywać na naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię albo niewłaściwe zastosowanie przepisów postępowania pod warunkiem, że to uchybienie mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.
Istotne jest też zachowanie terminu przewidzianego na złożenie skargi – są to dwa miesiące od dnia doręczenia orzeczenia stronie skarżącej. Składa się ją w sądzie drugiej instancji, który wydał zaskarżone orzeczenie i adresuje do Sądu Najwyższego, który jest sądem kasacyjnym. Aż do upływu tego dwumiesięcznego terminu możliwe jest uzupełnienie braków w skardze kasacyjnej. Natomiast później można przytoczyć we wniesionej wcześniej skardze nowe uzasadnienie podstaw kasacyjnych, które już powołała, ale nie ma prawa wskazać nowej podstawy kasacyjnej. Ale uwaga! Nawet spełnienie tych wszystkich wymogów nie spowoduje, że skarga kasacyjna zostanie rozpoznana korzystnie dla strony, która ją wniosła.
OPINIA EKSPERTA
Przepisy nakładają obowiązek sporządzenia i wniesienia skargi kasacyjnej przez profesjonalistę – przede wszystkim adwokata lub radcę prawnego. Uchybienie tego wymogu powoduje jej odrzucenie, bez możliwości uzupełnienia lub następczego poparcia przez profesjonalnego pełnomocnika. Strona bezpowrotnie utraci prawo do wniesienia skargi kasacyjnej w swojej sprawie.
Jeżeli strona nosi się z zamiarem wniesienia skargi kasacyjnej, a nie jest jeszcze reprezentowana przez adwokata lub radcę prawnego, to powinna zwrócić się do sądu drugiej instancji z wnioskiem o sporządzenie uzasadnienia wyroku i doręczenie go jej wraz z uzasadnieniem. Uprawnienie do złożenia wniosku wygasa dość szybko – tj. w terminie tygodnia od ogłoszenia wyroku przez sąd odwoławczy.
Przy konstruowaniu skargi kasacyjnej zalecałbym zwrócenie szczególnej uwagi na odpowiednie sformułowanie i uzasadnienie wniosku o jej przyjęcie do rozpoznania. Poprzedza je tak zwany przedsąd, w którym Sąd Najwyższy w składzie jednoosobowym decyduje o tym, czy w ogóle zasługuje ona na rozpoznanie. Ze względu na to, że według przyjętej w polskim prawie koncepcji skarga kasacyjna pełni przede wszystkim funkcję publiczną, Sąd Najwyższy nie pełni roli sądu trzeciej instancji w tradycyjnym rozumieniu. W rezultacie skarga zostanie przyjęta tylko wtedy, gdy: w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne; istnieje potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów; zachodzi nieważność postępowania; skarga kasacyjna jest oczywiście zasadna. W literaturze i w orzecznictwie szeroko akcentuje się konieczność precyzyjnego wskazania podstawy przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania oraz wyczerpującego i przekonującego uzasadnienia. Ryzykowne jest przy tym formułowanie we wniosku dwóch różnych (czasem sprzecznych ze sobą) podstaw przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania (np. podnoszenie tego, że w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne z jednoczesnym uzasadnianiem potrzeby wykładni przepisów budzących poważne wątpliwości).
Sąd Najwyższy wyraźnie wskazuje, jakie elementy powinny znaleźć się w uzasadnieniu wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania w oparciu o poszczególne podstawy (zagadnienie prawne, potrzeba wykładni, oczywista zasadność skargi, nieważność postępowania). Każda z podstaw charakteryzuje się bowiem pewnymi odmiennościami w zakresie wymaganej konstrukcji uzasadnienia. Prawidłowe sporządzenie skargi kasacyjnej jest zadaniem niezwykle wymagającym, o czym świadczy między innymi to, że w ostatnim roku aż 2495 cywilnych skarg kasacyjnych nie zostało przyjętych do rozpoznania, podczas gdy dopuszczono jedynie 791 skarg (co oczywiście jeszcze nie oznacza, że zostały rozstrzygnięte na korzyść strony skarżącej).
Podstawa prawna
Art. 3981–39821 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 101 ze zm.).