Subskrybuj nas na Youtube
Czytelniczka ubolewa, że jej mąż płaci wysokie alimenty na syna z pierwszego małżeństwa, mimo że on ukończył już osiemnaście lat, więc mógłby się usamodzielnić i zapracować na swoje utrzymanie, a nawet zarabiać więcej niż ojciec. Matka chłopca nie żyje, więc jest jedynym spadkobiercą dziadków, jej rodziców, którzy wychowują go i planują przepisać na niego cały swój dosyć duży majątek. Zdaniem czytelniczki syn mógłby już teraz utrzymywać się z ich majątku, bo wysokie alimenty stanowią duży uszczerbek finansowy dla drugiej rodziny jego ojca. Czy w tej sytuacji ojciec może sam zaprzestać płacenia alimentów, nie czekając na wyrok sądu o zwolnieniu go z tego obowiązku – pyta czytelniczka.
Nie. Zobowiązany do alimentów ojciec nie może sam podjąć decyzji o zaprzestaniu płacenia ich na rzecz pełnoletniego dziecka, nawet gdyby zdobyło zawód, usamodzielniło się i zarabiało więcej od niego. Obowiązek alimentacyjny rodziców automatycznie nie ustaje nawet wówczas, gdy sytuacja materialna stron zmieniła się w stosunku do istniejącej wówczas, gdy sąd zasądzał alimenty lub została między stronami zawarta umowa dotycząca obowiązku alimentacyjnego. Ojciec powinien wystąpić do sądu z pozwem o ustalenie nieistnienia stosunku alimentacyjnego lub o uchylenie alimentów.
Na rodzicach ciąży obowiązek alimentowania dziecka, które nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie, a dochody z jego majątku nie wystarczają na jego utrzymanie. Natomiast przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie określają granic wieku, po przekroczeniu których traci ono prawo do alimentów. W sprawie dalszego łożenia na utrzymanie pełnoletnich potomków wypowiadał się Sąd Najwyższy. Uznał, że pozbawienie niezbędnych środków materialnych znacznie utrudniłoby dalszy rozwój pełnoletniego dziecka, gdy chce ono dalej się uczyć i ma dobre wyniki w nauce. Miałoby to miejsce nawet wówczas, gdy zdobyło już odpowiednie kwalifikacje zawodowe pozwalające na znalezienie pracy zarobkowej (takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z 14 listopada 1998 r., w sprawie o sygn. akt III CKN 217/97). Natomiast o ustaniu obowiązku dostarczania pełnoletniemu dziecku środków utrzymania i wychowania sąd może orzec, gdy z własnej winy zaniedbuje ono naukę, nie zdaje we właściwych terminach egzaminów, powtarza lata studiów, nie podejmuje starań o znalezienie pracy.
Dlatego zobowiązany do płacenia ojciec, który chce uwolnić się od tego obowiązku, powinien przed sądem wykazać, że syn może utrzymać się samodzielnie, bo np. pojawiły się u niego możliwości zarobkowe, bądź nie dokłada żadnych starań, aby je uzyskać. Wprawdzie jedną z przyczyn pozwalających rodzicom uniknąć płacenia alimentów jest możliwość utrzymywania się przez dziecko z dochodów lub majątku, ale powinno to być mienie, które do niego należy (np. odziedziczyło je, otrzymało jako darowiznę bądź wygrało na loterii). Natomiast nie można brać pod uwagę majątku, który dopiero w przyszłości zamierzają zapisać mu dziadkowie. Dziadkowie mogą zmienić zdanie, nie wywiązać się z obietnicy i przekazać innej osobie swój majątek, bądź utracić go, zanim obdarują wnuka.
Można też udowadniać przed sądem, że płacenie alimentów na rzecz pełnoletniego dziecka połączone jest z nadmiernym uszczerbkiem dla zobowiązanego, bądź że żądanie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Zmiany dotychczasowego orzeczenia zobowiązującego do alimentów (czyli nie tylko obniżenia alimentów, ale także uchylenia zakresu świadczeń wskazanych we wcześniej wydanym orzeczeniu albo zawartej ugodzie) rodzic ma prawo się domagać, powołując się także na zmniejszenie swoich zarobków, czyli zmianę stosunków (okoliczności kształtujących zakres świadczeń alimentacyjnych). Najczęściej sąd uchyla obowiązek alimentacyjny wówczas, gdy stwierdzi, że zobowiązany utracił wszelkie możliwości zarobkowe, np. po wypadku stan jego zdrowia nie pozwala podjąć pracy, a nie spełnia warunków, aby nabyć uprawnienia do renty z tytułu niezdolności do pracy, w dodatku utracił także prawo do zasiłku dla bezrobotnych, więc utrzymuje się tylko ze świadczeń z opieki społecznej, które wystarczają jedynie na zaspokojenie jego minimalnych potrzeb.
Aby uniknąć płacenia alimentów na pełnoletnie dziecko, ojciec ma prawo wnieść pozew o ustalenie nieistnienia stosunku alimentacyjnego. W takim przypadku powinien przed sądem udowodnić, że np. pełnoletnie dziecko podjęło pracę i może samo utrzymać się z uzyskanych zarobków.
Podstawa prawna
Art. 133, 138, 1441 ustawy z 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 583 ze zm.).
OPINIA EKSPERTA
Joanna Jastrzębska aplikant adwokacki, Kancelaria Nikiel i Wspólnicy
Wbrew powszechnemu przekonaniu obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dorosłych dzieci nie ustaje w razie osiągnięcia przez nie pełnoletniości lub określonego poziomu wykształcenia. O uchyleniu tego obowiązku decyduje sąd po rozpoznaniu pozwu złożonego przez osobę zobowiązaną do płacenia.
Pozew o uchylenie lub obniżenie świadczenia należy skierować do sądu właściwego ze względu na miejsce zamieszkania dziecka. Warto pamiętać o wskazaniu w nim dowodów uzasadniających wniosek zawarty w pozwie. Mogą to być zaświadczenia o zarobkach, zeznania podatkowe czy zeznania świadków. Sąd oceni zasadność dalszego utrzymania obowiązku alimentacyjnego i weźmie pod uwagę okoliczności występujące w tym konkretnym rozpoznawanym przypadku.
Zgodnie z art. 133 par. 3 k.r.o. rodzice mogą uchylić się od zapłaty alimentów na rzecz dziecka pełnoletniego, jeśli jest to połączone z nadmiernym uszczerbkiem dla nich lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się. Dodatkowo art. 1441 k.r.o. pozwala na uchylenie się od obowiązku alimentacyjnego wobec pełnoletniego dziecka, jeżeli żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. W razie zmiany stosunków, np. pojawienia się możliwości zarobkowych dziecka lub zmniejszenia zarobków rodzica, można żądać na podstawie art. 138 k.r.o. zmiany dotychczasowego orzeczenia o alimentach.
Pozew podlega opłacie sądowej w wysokości 5 proc. wartości przedmiotu sporu. W uzasadnionych okolicznościach powód ma prawo wystąpić z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych. Celowe może być również złożenie wniosku o zabezpieczenie powództwa poprzez zawieszenie postępowania egzekucyjnego, jeśli alimenty egzekwowane są przez komornika.