Subskrybuj nas na Youtube
Czy to prawda, że obecnie zgromadzenie publiczne może zorganizować nawet pięcioosobowa grupka? Słyszałam także, że zmieniono przepisy w tej sprawie. Czy zgromadzenie spontaniczne to – jak wskazuje nazwa – przypadkowe spotkanie kilku osób? Czy ono też podlega regulacjom prawnym? Interesuje mnie też, w jaki sposób rozwiązuje się zgromadzenia – pisze pani Joanna.
Nowe przepisy – inaczej niż poprzednie – nie zakreślają minimalnej liczby osób, które muszą wziąć udział w zgromadzeniu, aby było legalne tj. rozpoznane jako publiczne. Zatem mogą spotkać się nawet dwie lub trzy osoby. Również obecność transparentów bądź innych oznak służących manifestacji poglądów nie jest warunkiem uznania spotkania za zgromadzenie.
Aktualnie obowiązująca ustawa definiuje zgromadzenie jako „zgrupowanie osób na otwartej przestrzeni dostępnej dla nieokreślonych imiennie osób w określonym miejscu w celu odbycia wspólnych obrad lub w celu wspólnego wyrażenia stanowiska w sprawach publicznych”. Pewne wątpliwości może budzić właśnie podkreślenie, że wspólne stanowisko powinno odnosić się do spraw publicznych. Czy zatem wyłączone spod definicji zgromadzeń, a tym samym spod ochrony przewidzianej przez ustawę, są takie zgromadzenia, które mają za przedmiot sprawy niepubliczne, np. prywatne? Można sobie przecież wyobrazić zgromadzenie publiczne, którego celem jest zwrócenie uwagi publicznej na problem prywatny, jednostkowy. Wspólne wyrażanie stanowiska może dotyczyć np. stosowania tymczasowego aresztowania wobec osoby „prywatnej” przez 40 miesięcy. A sprawa niepubliczna po odpowiednim nagłośnieniu właśnie poprzez organizowanie zgromadzeń stanie się w rezultacie sprawą publiczną. Zatem bardzo cienka jest granica między pojęciem „sprawy publiczne” a „prywatne”. Z powodu braku katalogu celów zgromadzeń publicznych nie pozostaje nic innego, jak czekanie na interpretację tych przepisów.
Zawiadomienie o zamiarze zorganizowania zgromadzenia musi dotrzeć do gminy nie później niż na sześć dni przed planowaną jego datą (ale nie wcześniej niż na 30 dni). Wydłużenie terminu na notyfikację ma wpłynąć na procedurę odwoławczą od decyzji zakazującej zgromadzenia. Może ona bowiem zostać wydana nie później niż na 96 godzin przed planowaną datą zgromadzenia. Nowością jest publikowanie decyzji na stronie Biuletynu Informacji Publicznej (BIP). Od tego momentu organizator zgromadzenia ma 24 godziny na skierowanie odwołania bezpośrednio do właściwego miejscowo sądu okręgowego. Organizatorów czeka więc śledzenie gminnych stron BIP i krótki termin na odwołanie. Ale również 24 godziny muszą wystarczyć sądowi na rozpoznanie złożonego odwołania na decyzję lub zażalenia na postanowienie.
Ciekawym rozwiązaniem nowych przepisów jest możliwość zorganizowania przez gminę tzw. rozprawy administracyjnej w przypadku „zgromadzeń równoległych”, czyli takich, które będą odbywały się w tym samym miejscu i tym samym czasie. Celem tej rozprawy jest usprawnienie uzgodnień, ponieważ gmina może zaproponować organizatorom zmianę miejsca lub czasu zgromadzenia. Jeżeli takie zmiany nie zostaną uzgodnione w trakcie rozprawy, zgromadzenia będą musiały się odbyć zgodnie z kolejnością wniesienia zawiadomień o zamiarze ich zorganizowania.
Podstawa prawna
Art. 3–28 ustawy z 24 lipca 2015 r. – Prawo o zgromadzeniach (Dz.U. poz. 1485).
OPINIA EKSPERTA
Barbara Grabowska-Moroz, Helsińska Fundacja Praw Człowieka
Nowa ustawa wprowadziła definicję zgromadzenia spontanicznego, czyli zgromadzenia, które odbywa się w związku z zaistniałym nagłym i niemożliwym do wcześniejszego przewidzenia wydarzeniem związanym ze sferą publiczną, którego odbycie w innym terminie byłoby niecelowe lub mało istotne z punktu widzenia debaty publicznej. Co prawda, ustawa nie reguluje szczegółowo brzegowych zasad uznania zgromadzenia za spontaniczne, odwołując się do wydarzeń nagłych i niemożliwych do wcześniejszego przewidzenia jako przyczyn jego zwołania, ale pewnym wyznacznikiem jest termin na zwołanie zgromadzenia w trybie uproszczonym, tj. na dwa dni przed nim. Wydaje się zatem, że zgromadzenia spontaniczne nie będą wymagały notyfikacji, czyli zgłoszenia, jeśli zostaną zorganizowane nie później niż w ciągu dwóch dni od czasu zaistnienia takiego nagłego wydarzenia.
Natomiast decyzję o rozwiązaniu zgromadzenia spontanicznego może podjąć funkcjonariusz policji (w przypadku zwykłych zgromadzeń taką decyzję – na wniosek funkcjonariusza policji – podejmuje przedstawiciel organu gminy). Oprócz ogólnych przesłanek uzasadniających rozwiązanie zgromadzenia (zagrożenia życia lub zdrowia ludzi albo mienia w znacznych rozmiarach oraz naruszenia przepisów ustawy albo przepisów karnych) zgromadzenie spontaniczne może być rozwiązane, jeśli:
● jego przebieg powoduje poważne zagrożenie bezpieczeństwa lub porządku publicznego;
● powoduje istotne zagrożenie bezpieczeństwa lub porządku ruchu drogowego na drogach publicznych;
● zakłóca przebieg zgromadzenia zorganizowanego w trybie zwykłym lub uproszczonym.
Nowa ustawa wprowadza uproszczony tryb zgłaszania zgromadzeń. Z uwagi na brak podobnej regulacji w poprzednim stanie prawnym trudno odnieść się do praktyki w tym zakresie. O skorzystaniu z tego trybu decyduje organizator. Podstawową przesłanką, która to umożliwia, jest uznanie, że planowane zgromadzenie nie będzie powodować utrudnień w ruchu drogowym, a w szczególności zmiany w jego organizacji. Adresatem notyfikacji jest w tym wypadku gminne lub wojewódzkie centrum zarządzania kryzysowego. Jednak najważniejsza różnica polega na tym, że można je złożyć najpóźniej na dwa dni przed planowanym zgromadzeniem.
Na decyzję o rozwiązaniu zgromadzenia – zorganizowanego w trybie zwykłym lub uproszczonym – przysługuje odwołanie do sądu okręgowego w ciągu siedmiu dni od dnia rozwiązania zgromadzenia.