Subskrybuj nas na Youtube
Zapisz się na newsletter
Postępowanie karne w sprawie pobicia wszczęto w listopadzie 2006 r., a potem czterokrotnie je zawieszano. Ponadto śledztwo dotyczące przymusowego umieszczenia Batalina w szpitalu psychiatrycznym od marca 2007 r. było kilkakrotnie umarzane, zanim ściganie uległo przedawnieniu w 2012 r. W międzyczasie biegły psychiatra stwierdził zasadność przymusowego umieszczenia skarżącego w zakładzie, ale nie dostrzegł podstaw do dalszego przetrzymywania go tam.
W skardze do ETPC Batalin dowodził, że przymusowy pobyt w szpitalu w okresie od 25 maja do 9 czerwca 2005 r. stanowił naruszenie art. 5 ust. 1 lit. e konwencji (skarga nr 10060/07). Z kolei brak skutecznej procedury odwoławczej, umożliwiającej zakwestionowanie zgodności z prawem umieszczenia w zakładzie, naruszył w jego ocenie art. 5 ust. 4. Ponadto Batalin stwierdził, że przymusowe leczenie psychiatryczne oraz nieuprawnione poddanie go badaniom naukowym doprowadziły do naruszenia art. 3 konwencji (zakaz nieludzkiego i poniżającego traktowania).
Rząd rosyjski w postępowaniu przed ETPC przyznał, że skarżący został umieszczony, a następnie był przetrzymywany w szpitalu psychiatrycznym bez podstawy prawnej. W wyroku z 23 lipca 2015 r. trybunał uznał, że nie istniały żadne względy, które mogłyby prowadzić do przeciwnego wniosku. W konsekwencji doprowadziło to do naruszenia art. 5 ust. 1 lit. e.
W sprawie Batalin przeciwko Rosji trybunał po raz pierwszy miał okazję wypowiedzieć się na temat poddania pacjenta szpitala psychiatrycznego testom medycznym, na które nie wyraził on zgody. Sędziowie przypomnieli w pierwszej kolejności, że osobie pozbawionej wolności przysługuje szybka sądowa kontrola legalności przetrzymywania jej w zakładzie zamkniętym. Osoba chora umysłowo, przymusowo umieszczona w instytucji psychiatrycznej na czas nieokreślony albo długi okres, musi mieć prawo do odwołania do sądu w celu zbadania zgodności z prawem przetrzymywania. Art. 5 ust. 4 konwencji nakłada na państwo wymóg stworzenia instrumentu prawnego umożliwiającego osadzonemu zakwestionowanie pozbawienia wolności przed niezależnym sędzią.
W Rosji istnieje procedura pozwalająca na skierowanie przez szpital wniosku o zbadanie zasadności umieszczenia osoby na oddziale psychiatrycznym. Jednak w ocenie sędziów strasburskich jest wadliwa o tyle, że wyklucza możliwość zakwestionowania zatrzymania przez samego osadzonego, z jego własnej inicjatywy. W sprawie Batalina doszło zatem do naruszenia art. 5 ust. 4 konwencji. Warto przypomnieć, że trybunał doszedł do podobnych konkluzji dotyczących naruszenia art. 5 ust. 1 lit. e oraz art. 5 ust. 4 również w polskich sprawach. Za przykład może posłużyć sprawa Witek przeciwko Polsce (skarga nr 13453/07) czy Biziuk przeciwko Polsce nr 2 (skarga nr 24580/06).
W odniesieniu do zarzutu naruszenia art. 3 konwencji ETPC zauważył, że zgodnie z raportem z pierwszego badania psychiatrycznego przeprowadzonego przez biegłych w 2008 r. przymusowe umieszczenie w szpitalu 25 maja 2005 r. było uzasadnione ze względu na próbę samobójstwa. Stan psychiczny skarżącego nie mieścił się jednak w definicji „poważnego” zaburzenia psychicznego ani żadnego innego ostrego stanu psychicznego. Nie wymagał więc przymusowego leczenia psychiatrycznego. Ponadto Batalin bez swojej zgody został poddany eksperymentowi medycznemu, który wywołał u niego poczucie lęku, udręki i pośledniości prowadzące do poniżającego traktowania stojącego w sprzeczności z konwencją.
Trybunał przyjrzał się również proceduralnemu naruszeniu art. 3 konwencji. Uznał w tym względzie, że pomimo istnienia dokumentacji wskazującej na pobicie skarżącego śledztwo w tej sprawie było prowadzone opieszale (wszczęto je kilkanaście miesięcy po pobiciu), a do tego kilkakrotnie je umarzano. Tym samym postępowanie w sprawie pobicia w ośrodku publicznym przez służby medyczne nie spełniło wymogów z art. 3 konwencji. Skarżącemu przyznano 26 tys. euro zadośćuczynienia.
