Adam Bodnar, rzecznik praw obywatelskich (RPO), wystąpił z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zbadania zgodności z prawem zasad umieszczania w domach pomocy społecznej (DPS) osób ubezwłasnowolnionych.

Zakwestionowane przez niego przepisy to art. 38 oraz 41 ust. 1 ustawy z 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 231, poz. 1375 ze zm.). Zdaniem rzecznika pierwszy z nich jest niezgodny z konstytucją, gdyż nie przewiduje czynnego udziału osoby całkowicie ubezwłasnowolnionej w sprawach o uzyskanie przez jej opiekuna zgody sądu na złożenie wniosku o umieszczenie w DPS. To oznacza, że nie może ona np. wyrażać swojej woli lub kwestionować orzeczenia sądu, wyrażającego akceptację co do tego, aby zamieszkała w placówce całodobowej opieki.
RPO podkreśla, że takie uprawnienie na podstawie wspomnianej ustawy przysługuje osobie ubezwłasnowolnionej w przypadku umieszczenia jej w szpitalu psychiatrycznym. Wtedy, o ile jest ona zdolna do wyrażenia zgody, wymagane jest jej uzyskanie.
Sąd Najwyższy przegrał przed NSA w sporze z fundacją ePaństwo
Sąd Najwyższy przegrał przed NSA w sporze z fundacją ePaństwo

Zobacz również
W opinii rzecznika art. 38 ust. ustawy narusza konstytucyjne zasady godności i wolności osobistej. Podobny zarzut stawia też art. 41 ust. 1. Przepis ten wyłącza osoby całkowicie ubezwłasnowolnione, które trafiły do DPS za zgodą opiekuna, z grona podmiotów uprawnionych do wystąpienia do sądu o zmianę orzeczenia. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, gdy następuje zmiana okoliczności faktycznych, takich jak poprawa stanu zdrowia. W konsekwencji pobyt w takiej placówce może mieć charakter bezterminowy.
RPO wskazuje, że przepis w tym brzmieniu narusza konstytucyjne prawo do sądu oraz nie odpowiada standardom sprawiedliwej procedury sądowej, bo osoba jest pozbawiona możliwości weryfikacji orzeczenia.
Ponadto RPO podkreśla, że obowiązujące obecnie regulacje prawne i praktyka ich stosowania doprowadziły do dwóch wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka: z 2012 r. w sprawie Kędzior przeciwko Polsce (skarga nr 45026/07) oraz z 2014 r. w sprawie K.C. przeciwko Polsce (31199/12). Sąd uznał w nich, że polskie prawo narusza standardy wynikające z Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Jednak mimo licznych interwencji ze strony rzecznika i organizacji pozarządowych, wspomniane wyroki nie zostały zrealizowane.
Wniosek o ubezwłasnowolnienie – kto i kiedy może go złożyć GazetaPrawna.pl