Subskrybuj nas na Youtube
Rozbudowany system denuncjacji, charakterystyczny dla państw totalitarnych takich jak nazistowskie Niemcy czy stalinowska Rosja, nie znajduje zastosowania we współczesnych państwach praworządnych, gdzie władza nie wymaga od obywateli, aby nawzajem na siebie donosili. W pewnych sytuacjach jednak zawiadomienie organów ścigania jest prawnym obowiązkiem. Pytanie, kiedy.
Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa - wzór dokumentu
Obowiązek zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa
Obowiązek zawiadomienia dotyczy tylko przestępstw ściganych z urzędu, nie dotyczy zaś przestępstw ściganych na wniosek i z oskarżenia prywatnego. Obowiązek zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa może mieć charakter społeczny bądź prawny. Powyższe rozróżnienie ma istotne znaczenie. W świetle przepisów Kodeksu postępowania karnego każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję. Określenie przez ustawodawcę, że każdy ma społeczny obowiązek zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu oznacza, iż jego niedochowanie nie rodzi konsekwencji karnych.
Obowiązek zawiadomienia organów ścigania może mieć również charakter prawny, wówczas jego niedochowanie wiąże się z poważnymi konsekwencjami i koniecznością zastosowania sankcji karnej. Obowiązek ten dotyczy tylko ściśle określonych przestępstw. Zgodnie z przepisami Kodeksu karnego, każdy ma prawny obowiązek zawiadomić o tym Policję lub Prokuraturę, jeżeli ma wiarygodną wiadomość o karalnym przygotowaniu albo usiłowaniu lub dokonaniu czynu zabronionego:
• ludobójstwa (art. 118 k.k.) i zbrodni przeciwko ludzkości (art. 118a k.k.),
• stosowania środków masowej zagłady (art. 120 k.k.), a także ich wytwarzania, gromadzenia, obrotu i przechowywania (art. 121 k.k.),
• stosowania podczas działań zbrojnych niedopuszczalnych sposobów lub środków walki (art. 122 k.k.),
• zabójstwa i tortur na terenach objętych działaniami zbrojnymi wobec poddających się, rannych, chorych, personelu medycznego, duchownych, jeńców oraz ludności cywilnej (art. 123 k.k.), a także zmuszania takich osób do udziału w działaniach zbrojnych przeciwko własnemu krajowi (art. 124 k.k.),
• zdrady głównej (art. 127 k.k.),
• zamachu stanu (art. 128 k.k.),
• szpiegostwa (art. 130 k.k.),
• zamachu na życie Prezydenta RP (art. 134 k.k.),
• dywersji (art. 140 k.k.),
• zabójstwa (art. 148),
• sprowadzenia niebezpieczeństwa powszechnego (art. 163 k.k.),
• piractwa w komunikacji wodnej lub powietrznej (art. 166),
• bezprawnego pozbawienia wolności (art. 189 k.k.),
• wzięcia zakładnika (art. 252 k.k.)
• przestępstwa o charakterze terrorystycznym (zob. art. 115 § 20 k.k.)
Niedochowanie powyższego obowiązku zagrożone jest karą pozbawienia wolności do lat 3. Nie podlega jednak karze ten, kto zaniechał zawiadomienia z obawy przed odpowiedzialnością karną grożącą jemu samemu lub jego najbliższym.
W jaki sposób dokonuje się zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa?
Zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa możemy dokonać w formie ustnej bądź na piśmie. Jeżeli zawiadomienia dokonujemy ustnie, wówczas - zgodnie z normą art. 304a k.p.k. - sporządza się wspólny protokół z przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie i przesłuchania w charakterze świadka osoby zawiadamiającej. W protokole tym można również zamieścić wniosek o ściganie, jeżeli przestępstwo nie jest ścigane z urzędu, ale na wniosek.
Jak wyżej wspomniano, zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa można dokonać również pisemnie. W piśmie takim umieszczamy co do zasady:
• informację o miejscu i dacie jego sporządzenia;
• dane osoby wnoszącej zawiadomienie ( osoba składająca zawiadomienie o przestępstwie ma prawo zastrzec, by informacje dotyczące jej miejsca zamieszkania były do wyłącznej wiadomości prokuratora lub sądu w sytuacji, gdy zachodzi uzasadniona obawa użycia przemocy lub groźby bezprawnej wobec niej lub osoby jej najbliższej w związku z jej czynnościami);
• określenie podmiotu, do którego zawiadomienie kierujemy (czynimy to wskazując dane jednostki Policji bądź prokuratury, czy innego organu uprawnionego do ścigania przestępstw i prowadzenia postępowania przygotowawczego);
• datę popełnienia przestępstwa;
• miejsce popełnienia przestępstwa;
• dane sprawcy, jeżeli je znamy, lub informację, że sprawca jest nam nieznany;
• wniosek o wszczęcie postępowania przygotowawczego;
• uzasadnienie;
• podpis;
• załączniki.
Fałszywe oskarżenie jak również zawiadamianie organów ścigania o przestępstwie, którego nie popełniono jest karalne
Dokonując zawiadomienia ważne jest byśmy mieli wiedzę co do możliwości popełnienia przestępstwa, natomiast nie musimy wiedzieć, czy faktycznie dane zachowanie jest w świetle prawa przestępstwem, czy na przykład tylko wykroczeniem. Tę kwestię badają organy ścigania. W granicach prawa mieści się zarówno dokonanie samego zawiadomienia jak i wskazanie konkretnej osoby podejrzanej, chyba że zawiadomienie i wskazanie konkretnej osoby podejrzanej dokonane było oczywiście ze złym zamiarem i pełną świadomością nieprawdy takiego twierdzenia. Przepisy Kodeksu karnego nakazują karać tego kto zawiadamia o przestępstwie którego nie popełniono. Osoba, która zawiadamia o przestępstwie lub o przestępstwie skarbowym organ powołany do ścigania wiedząc, że przestępstwa nie popełniono, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Karze podlega również ten, kto fałszywie oskarża inną osobę o popełnienie przestępstwa. Osoba, która przed organem powołanym do ścigania lub orzekania w sprawach o przestępstwo, w tym i przestępstwo skarbowe, wykroczenie, wykroczenie skarbowe lub przewinienie dyscyplinarne, fałszywie oskarża inną osobę o popełnienie tych czynów zabronionych lub przewinienia dyscyplinarnego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Fałszywe oskarżenie, o jakim mowa w art. 234 k.k., jest dokonane z chwilą dojścia treści oskarżenia (zawierającego zarzuty nieprawdziwe) do autora, którym jest organ powołany do ścigania lub orzekania w sprawach o przestępstwo, w tym przestępstwo skarbowe, wykroczenie, wykroczenie skarbowe lub przewinienie dyscyplinarne. Pobudki i motywy sprawcy są dla bytu omawianego przestępstwa obojętne ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 września 2004 r., IV KK 129/04).
Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa - wzór dokumentu
Podstawa prawna:
Art 304, art. 304a ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego (Dz.U.1997.89.555)
Art. 234, art. 238, art. 240 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 roku - Kodeks karny (Dz.U.1997.88.553)