Mediacja ma się stać powszechna w każdej sprawie cywilnej, w której możliwe jest zawarcie ugody. Sąd będzie mógł skierować do niej na każdym etapie postępowania. Strona będzie mogła odmówić, ale musi się liczyć z konsekwencjami w postaci poniesienia kosztów, nawet w wypadku wygranej.
Ustawa o zmianie niektórych ustaw w związku ze wspieraniem polubownych metod rozwiązywania sporów z 10 września 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1595; dalej: ustawa) wprowadza liczne zmiany związane z instytucją mediacji. Ustawa spowoduje, że większość przedsiębiorców lub innych osób w najbliższym czasie, chcąc nie chcąc, najprawdopodobniej zetknie się z mediacją jako sposobem na rozwiązanie sporu z kontrahentem. Sądy zostały bowiem zobowiązane na mocy art. 10 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 101 ze zm.; dalej: k.p.c.) do nakłaniania stron do ugodowego załatwienia sprawy, w szczególności na drodze mediacji.
Instytucja mediacji została wprowadzona do polskiego porządku prawnego w 2005 roku jako alternatywny w stosunku do sądowego postępowania cywilnego sposób rozwiązywania spornych spraw cywilnych. Przepisy dotyczące mediacji nie były jednak często wykorzystywane i jedynie niewielki procent spraw był dotychczas rozwiązywany w drodze postępowania mediacyjnego. Jednocześnie mediacja jest obecnie postrzegana w środowisku prawniczym jako postępowanie prowadzące do szybszego zakończenia sporu, mniej kosztowne dla stron niż postępowanie sądowe i uwzględniające w sposób najbardziej korzystny interesy wszystkich stron sporu.
Celem uchwalonej ustawy jest doprowadzenie do znacznego zwiększenia popularności mediacji i spowodowanie wyboru tej drogi rozwiązywania sporów przez strony zamiast wszczynania postępowania przed sądem.
Zasadnicza część regulacji wchodzi w życie 1 stycznia 2016 r. i dotyczyć będzie postępowań wszczętych na podstawie przepisów k.p.c. po tym dniu. Zmiany poza k.p.c. obejmują także kilka innych ustaw. W szczególności dotyczy to: ustawy z 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 133 ze zm.), ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U z 2014 r. poz. 1025 ze zm). Ale nie tylko. Dotyczą także ustaw podatkowych – ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.), ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 851 ze zm.) oraz ustawy z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 144, poz. 930 ze zm.).
W niniejszym artykule omówione zostaną najważniejsze zmiany w postępowaniu mediacyjnym wprowadzone ustawą.
1. Zmiany w modelu – usprawnienia proceduralne i organizacyjne
Nowe przepisy nakładają na strony obowiązek podjęcia próby rozwiązania sporu już na etapie przedsądowym. Wniosek o wszczęcie postępowania mediacyjnego, po spełnieniu określonych warunków, przerwie bieg przedawnienia.
Przed wniesieniem lub otrzymaniem pozwu
Od 1 stycznia 2016 r. każdy pozew składany w sądzie powszechnym w sprawie, która może być zakończona ugodą, musi obligatoryjnie zawierać informację, czy strony podjęły próbę mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu, a w przypadku gdy takich prób nie podjęto, wyjaśnienie przyczyn ich niepodjęcia.
Oznacza to nałożenie na przyszłego powoda obowiązku podjęcia próby rozwiązania sporu za pomocą mediacji lub innego pozasądowego sposobu.
Przykładami takiej próby mogą być:
1) jednostronne skierowanie przez powoda wniosku o wszczęcie mediacji lub
2) zaproponowanie drugiej stronie poddania sprawy mediacji.
PRZYKŁAD
Informacja z wyjaśnieniem
Przedsiębiorca kupił maszynę. Po dostarczeniu maszyna okazała się wadliwa. Kontrahent nie dokonał naprawy lub wymiany w wyznaczonym terminie i przedsiębiorca zamierza skierować sprawę do sądu powszechnego. Znowelizowany art. 187 kodeksu postępowania cywilnego zobowiązuje go, aby podjął próbę pozasądowego rozwiązania sporu i zamieścił w pozwie informację, czy taka próba została podjęta. W przypadku gdy do niej nie doszło, przedsiębiorca powinien wyjaśnić przyczyny jej niepodjęcia, np. kontrahent nie zgodził się na pozasądową metodę rozwiązania sporu.
Wprowadzone zmiany należy ocenić pozytywnie, gdyż w wielu przypadkach skłonią one strony do poszukiwania rozwiązań pozasądowych oraz kompromisowych. Poszukując rozwiązań kompromisowych, strony nie mogą jednak zapominać, że zgodnie z art. 117 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.; dalej: k.c.) roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu i każdorazowo powinni się upewnić, czy prowadzenie mediacji nie spowoduje przedawnienia roszczeń.
Przerwanie biegu przedawnienia
Jak to zostało omówione powyżej, ustawodawca zobowiązuje strony sporu do podjęcia pozasądowych prób rozwiązania sporu już na etapie przedsądowym. Powstaje pytanie: czy postępowanie mediacyjne prowadzone przed wszczęciem sprawy sądowej przerywa bieg terminu przedawnienia roszczeń.
Artykuł 123 par. 1 pkt 3 k.c. stanowi, że przerwa w biegu terminu przedawnienia następuje na skutek wszczęcia mediacji. W myśl art. 1836 k.p.c. wszczęcie mediacji przez stronę następuje z chwilą doręczenia mediatorowi wniosku o przeprowadzenie mediacji wraz z dołączonym dowodem doręczenia jego odpisu drugiej stronie.
Obecne przepisy, obowiązujące do 1 stycznia 2016 r., nie gwarantują wnioskodawcy, że wniosek o wszczęcie mediacji spowoduje przerwanie biegu przedawnienia. Jest to istotny mankament i przeszkoda w popularyzacji tej metody rozwiązywania sporów. W przypadku bowiem gdy mediator odmówił mediacji lub druga strona po otrzymaniu wniosku o jej wszczęcie odmówiła poddania się jej, nie dochodziło do wszczęcia postępowania mediacyjnego, a zatem nie dochodziło do przerwania biegu przedawnienia.
Od 1 stycznia 2016 r. wniosek o wszczęcie postępowania mediacyjnego składany przez stronę, która zawarła umowę o prowadzenie mediacji, przerwie bieg przedawnienia po spełnieniu określonych czynności następczych. Stanie się tak nawet w przypadku, gdy nie dojdzie do wszczęcia postępowania mediacyjnego z powodu np. odmowy mediatora lub nieuzgodnienia osoby mediatora. Czynności następcze to: wytoczenie powództwa o roszczenie, które było objęte wnioskiem mediacyjnym, w terminie trzech miesięcy od daty zakomunikowania odmowy uczestniczenia w mediacji przez drugą stronę lub mediatora.
PRZYKŁAD
Po doręczeniu trzy miesiące na pozew
Przedsiębiorca rozważa złożenie wniosku o wszczęcie mediacji ze swoim kontrahentem, ale martwi go, że do upływu terminu przedawnienia pozostało jedynie 10 dni. Jego prawnik sprawdził, że umowa z kontrahentem zawiera klauzulę mediacyjną bez wskazania osoby mediatora. W takim przypadku przedsiębiorca (po 1 stycznia 2016 r.) bez narażania się na ryzyko przedawnienia roszczenia może złożyć wniosek o wszczęcie mediacji. Powinien jednak dopilnować, aby został on doręczony bezpośrednio mediatorowi oraz uprzednio drugiej stronie przed upływem tych 10 dni. W przypadku gdy druga strona nie wyrazi zgody na wszczęcie mediacji, np. poprzez odmówienie akceptacji osoby mediatora, to nasz kontrahent powinien w terminie 3 miesięcy złożyć pozew do sądu i dzięki temu wniosek o wszczęcie mediacji przerwie bieg terminu przedawnienia.
Powyższa zmiana była oczekiwana i stanowi krok w dobrym kierunku. Nadal jednak przerwanie biegu przedawnienia poprzez wniosek o wszczęcie mediacji wymaga zwiększonego nakładu pracy w porównaniu z innymi środkami, np. poprzez wniosek o wszczęcie postępowania pojednawczego. Dodatkowo przerwanie biegu przedawnienia poprzez wniesienie wniosku o wszczęcie mediacji nie w każdym przypadku jest możliwe.
Należy także zwrócić uwagę na to, że przerwanie biegu przedawnienia następuje dopiero z chwilą doręczenia mediatorowi wniosku o wszczęcie mediacji (wniosek doręcza się wraz z dowodem doręczenia tego wniosku drugiej stronie, zatem powinien on być doręczony drugiej stronie wcześniej niż mediatorowi).
W przypadku określonym w art. 1836 par. 2 punkt 4 k.p.c., tj. w sytuacji gdy strony nie zawarły uprzednio umowy o mediację, a druga strona otrzymawszy wniosek o mediację, odmówi zgody na poddanie spraw mediacji po powstaniu sporu, wniosek o wszczęcie mediacji (bez uprzedniej umowy) nie spowoduje przerwania biegu przedawnienia.
Czy nadal dobrowolna
Artykuł 1831 k.p.c. stanowi, że mediacja jest dobrowolna i prowadzi się ją na podstawie umowy lub postanowienia sądu, za zgodą strony. Zasada ta nie zmieni się po 1 stycznia 2016 r., mediacja pozostaje dobrowolna. Dobrowolność oznacza, że żadna ze stron nie jest zobowiązana ani do zawarcia umowy o mediację przed powstaniem sporu, ani do wyrażenia zgody na prowadzenie mediacji przed wszczęciem postępowania sądowego lub w jego trakcie. Mediacja może być w każdym czasie zakończona, a strony nie są zobowiązane do zawarcia ugody w toku mediacji ani nie są związane propozycją rozwiązania sporu zaproponowaną przez mediatora.
Powyższa zasada znajduje odzwierciedlenie w art. 1838 par. 2 k.p.c., zgodnie z którym mediacji się nie prowadzi, jeżeli strona w terminie tygodnia od dnia doręczenia lub ogłoszenia postanowienia nie wyraziła zgody na prowadzenie postępowania mediacyjnego.
PRZYKŁAD
Możliwa odmowa
Sąd doręczył pozwanemu pozew o zapłatę. Pozwany wniósł odpowiedź na pozew. Po upływie kilku dni otrzymał z sądu postanowienie o skierowaniu sprawy do mediacji, w którym sąd zobowiązał go do poinformowania, czy wyraża zgodę na prowadzenie postępowania mediacyjnego. Pozwany nie ma prawnego obowiązku wyrażenia zgody na poddanie się mediacji, ale może taką zgodę wyrazić.
Za bezzasadną odmowę zapłaci nawet wygrany
Od 1 stycznia 2016 r. strona może ponieść ograniczone, ale negatywne konsekwencje „oczywiście bezzasadnej odmowy” podjęcia mediacji. Zgodnie ze znowelizowanym art. 103 par. 2 k.p.c. sąd – niezależnie od wyniku sprawy – może obciążyć stronę obowiązkiem zwrotu tych kosztów, które zostały wywołane jej niesumiennym lub niewłaściwym postępowaniem. Jako przykład takich kosztów podaje się koszty spowodowane oczywiście nieuzasadnioną odmową poddania się mediacji. W porównaniu z obecnie obowiązującym stanem prawnym zmiana jest istotna, gdyż de facto wynika z niej, że strona, która odmawia poddania się mediacji, jeżeli jest to w sposób oczywisty nieuzasadnione, może być obciążona kosztami wywołanymi swoim postępowaniem. Literalna wykładnia tego przepisu w porównaniu z jego brzmieniem przed nowelizacją prowadzi do wniosku, że powyższy ograniczony obowiązek dotyczy również sytuacji, w której strony nie zawarły wcześniejszej umowy o mediacji. Przykłady oczywiście nieuzasadnionej odmowy poddania sprawy mediacji powinny zostać dopiero wypracowane w orzecznictwie.
PRZYKŁAD
Nieuzasadniona odmowa to wyższe koszty, nawet w razie wygranej
Okoliczności przytoczone w pozwie przez powoda – będącego przedsiębiorcą reprezentowanym przez profesjonalnego pełnomocnika – zostały poparte przez niego bardzo dużą liczbą czasochłonnych i kosztownych w przeprowadzeniu środków dowodowych, jak np. przesłuchanie wielu świadków mieszkających w znacznej odległości od sądu. Pozwany, konsument działający bez profesjonalnego pełnomocnika, na posiedzeniu niejawnym wyraził wolę pozasądowego rozwiązania sporu i nawet zaproponował ugodę, w której gotów jest zgodzić się z większością żądań powoda, oczekuje jednak „wyjaśnienia pewnych kwestii”. Sędzia – widząc, że stanowiska stron są zbliżone – wydał postanowienie o skierowaniu sprawy do mediacji. Powód bez uzasadnienia odmówił poddania sprawy mediacji i domagał się od pozwanego albo całkowitego uznania powództwa, albo przeprowadzenia pełnego postępowania sądowego. Pozwany nie zgodził się i przeprowadzane było czasochłonne postępowanie dowodowe, które prowadziło do rozstrzygnięcia zgodnego z proponowanym przez pozwanego rozwiązaniem sporu.
W tej sytuacji sąd mógł uznać, że odmowa poddania sprawy mediacji była w sposób oczywisty nieuzasadniona, dlatego – mimo wygrania przez powoda sprawy w znacznej części – mógłby obciążyć powoda częścią lub całością kosztów postępowania wywołanych odmową poddania sprawy mediacji.
2. Nowe uprawnienia sądów
Na mocy ustawy sądy zostały wyposażone w bardziej rozbudowane uprawnienia, które pozwolą wywierać wpływ na strony, aby skłonić je do rozwiązania sprawy pozasądowo poprzez zawarcie ugody w postępowaniu mediacyjnym
Artykuł 1838 k.p.c. będzie stanowił, że sąd może skierować strony do mediacji na każdym etapie postępowania. Dotychczas było to możliwe jedynie do czasu zamknięcia pierwszego posiedzenia wyznaczonego na rozprawę. Ustawodawca słusznie wyszedł z założenia, że po przeprowadzeniu części postępowania strony mogą się zreflektować i okazać bardziej skłonne do pozasądowego rozwiązania sporu.
W celu skierowania stron do mediacji sąd może wydać stosowne postanowienie na posiedzeniu niejawnym. Postanowienie takie doręcza się stronom. W postanowieniu sąd wyznacza mediatora mającego stosowną wiedzę oraz umiejętności oraz określa czas trwania mediacji, nie dłuższy jednak niż trzy miesiące.
Na zgodny wniosek stron lub z innych ważnych powodów termin prowadzenia mediacji może zostać przedłużony, jeżeli sprzyja to ugodowemu załatwieniu sprawy.
W celu oceny, czy sprawa nadaje się do mediacji, sąd ma możliwość wezwania stron do udziału w postępowaniu informacyjnym dotyczącym polubownych metod rozwiązywania sporów, a w szczególności mediacji. Spotkanie informacyjne może być prowadzone przez referendarza sądowego, urzędnika sądowego lub stałego mediatora.
Strony mogą zostać także wezwane na posiedzenie niejawne celem ich wysłuchania, aby sąd mógł ocenić, czy kierować strony do mediacji. Każda ze stron powinna stawić się na takie posiedzenie. Jeżeli nie stawi się bez uzasadnionej przyczyny, to może zostać obciążona kosztami stawiennictwa strony przeciwnej.
Warto zwrócić uwagę, że czasu prowadzenia mediacji nie wlicza się do czasu prowadzenia postępowania sądowego. Dzięki temu sędziowie nie będą obawiać się skarg na przewlekłość postępowania. Powyższe rozwiązanie jest całkowicie uzasadnione. Mediacja jest pozasądowym sposobem rozwiązania sporu i nie powinna prowadzić do wydłużania czasu postępowania sądowego.
3. Aspekty finansowe
Istotną zmianą są finansowe zachęty do podejmowania mediacji. Między innymi orzekając o wysokości przyznanych stronie kosztów procesu, sąd będzie mógł uwzględnić czynności podjęte w celu pozasądowego rozwiązania sprawy nawet przed wniesieniem pozwu.
Powstaje pytanie: jaki jest koszt udziału w postępowaniu mediacyjnym w przypadku mediacji ze skierowania sądowego.
Udział w postępowaniu mediacyjnym może wiązać się z koniecznością poniesienia kosztów mediacji lub zwiększonych kosztów zastępstwa procesowego strony przeciwnej lub własnego pełnomocnika.
Sąd uwzględni
Ustawa przewiduje zmiany w zakresie kosztów procesu przyznawanych stronie reprezentowanej przez profesjonalnego pełnomocnika (adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego), a ponoszonych w celu pozasądowego rozwiązania sporu (np. poprzez udział w postępowaniu mediacyjnym). W obecnym stanie prawnym brakowało jasnej podstawy umożliwiającej sądowi uwzględnianie przy obliczaniu wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika czynności podjętych w celu pozasądowego rozwiązania sprawy.
Znowelizowany art. 109 par. 2 k.p.c. stanowi, że orzekając o wysokości przyznanych stronie kosztów procesu, sąd bierze pod uwagę celowość poniesionych kosztów oraz niezbędność ich poniesienia z uwagi na charakter sprawy. Przy ustalaniu wysokości kosztów poniesionych przez stronę reprezentowaną przez pełnomocnika będącego adwokatem, radcą prawnym lub rzecznikiem patentowym, sąd bierze pod uwagę niezbędny nakład pracy pełnomocnika oraz czynności podjęte przez niego w sprawie, w tym czynności podjęte w celu polubownego rozwiązania sporu, również przed wniesieniem pozwu, a także charakter sprawy i wkład pełnomocnika w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia. Przepis powyższy stanowi podstawę do uwzględniania celowych i niezbędnych kosztów profesjonalnego pełnomocnika poniesionych na czynności podjęte w celu polubownego rozwiązania sporu nawet przed wniesieniem pozwu.
Utrzymane zostały dotychczas obowiązujące zasady, zgodnie z którymi koszty postępowania mediacyjnego, które odbywa się ze skierowania sądowego, stanowią koszty procesu cywilnego (art. 981 k.p.c.). Obecnie obowiązujące rozporządzenie przewiduje, że na koszty mediacji prowadzonej ze skierowania sądowego składa się wynagrodzenie mediatora oraz zwrot określonych wydatków mediatora. Wynagrodzenie mediatora zależy od rodzaju sprawy. W największym uproszczeniu można powiedzieć, że wynosi ono jeden procent wartości przedmiotu sporu, nie więcej niż 1100 zł netto (w przypadku gdy mediator uzyskuje dostęp do akt sprawy). Koszty działania mediatora (sala, środki komunikacji) mogą wynieść ok. 200 zł, w zależności od liczby spotkań mediacyjnych. Zatem koszt mediacji ze skierowania sądowego nie powinien przekroczyć jednego procentu wartości przedmiotu sporu, ale nie więcej niż 1300 zł netto.
Mediacje zamiast sądu? Od stycznia zaczną obowiązywać nowe przepisy
Mediacje zamiast sądu? Od stycznia zaczną obowiązywać nowe przepisy

Zobacz również
Wydatki sądowe
Ustawa w sposób istotny zmienia kwalifikację kosztów mediacji. Od 1 stycznia 2016 r. koszty mediacji staną się wydatkami sądowymi, co oznacza, że będą mogły być one tymczasowo wykładane przez Skarb Państwa, a osoby niezamożne będą mogły być zwolnione z ich ponoszenia. W obecnym stanie prawnym nawet w przypadku skierowania sprawy do mediacji przez sąd strony musiały pokryć koszty mediacji na podstawie porozumienia z mediatorem.
Jaki zatem może być koszt dodatkowy dla strony w przypadku wyrażenia zgody na udział w postępowaniu mediacyjnym ze skierowania sądowego, które nie spowodowało zawarcia ugody? Obrazuje to poniższy przykład.
PRZYKŁAD
Decyzja obarczona ryzykiem
Przedsiębiorca pozwał swojego kontrahenta o naprawienie szkody poprzez zapłatę 100 000 zł. Sąd po doręczeniu pozwu pozwanemu wydał postanowienie o skierowaniu sprawy do mediacji. Na tym etapie powód może nie wyrazić zgody na mediację. Przed podjęciem decyzji powód rozważa, o ile mogą wzrosnąć koszty procesu w przypadku prowadzenia postępowania mediacyjnego, którymi to kosztami może zostać obciążony w przypadku ostatecznego przegrania sprawy. Koszty te mogą wzrosnąć o ok. 1300 zł netto (jeżeli mediator będzie zapoznawał się z aktami sprawy). Dodatkowo, jeżeli druga strona jest reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, sąd może zwiększyć jego wynagrodzenie lub zwrot kosztów z uwagi na jego udział w postępowaniu mediacyjnym. Powód, wyrażając zgodę na mediację ryzykuje, że w razie przegrania sprawy koszty procesu, które będzie musiał zwrócić drugiej stronie lub Skarbowi Państwa, wzrosną o powyższe kwoty.
Co można z kolei zyskać, zgadzając się na postępowanie mediacyjne na podstawie skierowania sądowego i na zawarcie ugody?
Celem postępowania mediacyjnego jest zawarcie ugody przed mediatorem. Dzięki zawarciu ugody strony unikają prowadzenia procesu sądowego oraz ryzyka niepewności rozstrzygnięcia sądowego. Jednakże największą korzyścią wynikającą z zawarcia ugody jest to, że ugody zazwyczaj są dobrowolnie wykonywane przez strony, a ponadto prowadzą do wygaszenia sporu, co zwykle nie następuje po wydaniu wyroku sądowego.
Zachęta: zwrot opłaty
Niezależnie od powyższych niewątpliwych korzyści ustawodawca pozwala na uzyskanie zwrotu opłaty sądowej. Opłata sądowa jest to obowiązkowa opłata, która musi być uiszczona przez stronę wnoszącą pismo do sądu. W przypadku procesu jest to opłata od wniesienia pozwu, która stanowi określony procent (ok. 5 proc.) wartości przedmiotu sporu, jednak nie więcej niż 100 000 zł. Powód rozpoczynający postępowanie sądowe zobowiązany jest uiścić tę opłatę, a w razie przegrania procesu nie podlega ona zwrotowi na rzecz powoda. W przypadku zawarcia ugody przez rozpoczęciem rozprawy przed sądem pierwszej instancji opłata sądowa podlega zwrotowi w całości. W przypadku gdy ugoda zostanie zawarta przed mediatorem, to nawet po rozpoczęciu rozprawy zwrotowi podlega 3 wniesionej opłaty sądowej. W przypadku zamiaru zawarcia ugody po rozpoczęciu rozprawy strony powinny dążyć do zawarcia jej przed mediatorem, ponieważ w przypadku zawarcia ugody po rozpoczęciu rozprawy i bez udziału mediatora sąd dokonuje zwrotu jedynie połowy opłaty sądowej.
Koszty mediacji ze skierowania sądowego i zakończonej ugodą znoszą się wzajemnie, o ile strony nie postanowiły inaczej. Od 1 stycznia 2016 r. wniosek o zatwierdzenie przez sąd ugody zawartej przed mediatorem poza postępowaniem sądowym jest zwolniony z opłat sądowych. Rozwiązanie powyższe jest kolejną zachętą dla stron mającą skłonić je do zawierania ugody.
Przepisy podatkowe
Ustawa przewiduje korzystne zmiany w ustawach podatkowych i wprowadza możliwość rozliczania w bieżącym okresie rozliczeniowym faktur skorygowanych w wyniku zawarcia ugody.
4. Stali mediatorzy z listy
W rozwiązaniu sporów pomogą mediatorzy. Ich lista prowadzona będzie w każdym okręgu sądowym.
Stałym mediatorem może zostać osoba fizyczna, która ma pełną zdolność do czynności prawnych i korzysta w pełni z praw publicznych. Osoba taka musi mieć wiedzę i umiejętności w zakresie prowadzenia mediacji i znać język polski, nie może być prawomocnie skazana za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe. Stałym mediatorem nie może zostać sędzia, nie dotyczy to jednak sędziów w stanie spoczynku.
Wpis na listę
Kolejnym warunkiem, którego spełnienia wymaga się przez kandydata na stałego mediatora, jest wpis na listę stałych mediatorów.
Wpis na listę stałych mediatorów będzie dokonywany przez prezesa sądu okręgowego w drodze decyzji wydawanej na wniosek ubiegającej się osoby. Na liście stałych mediatorów zamieszcza się następujące dane:
1) imię i nazwisko stałego mediatora,
2) rok urodzenia,
3) adres do korespondencji,
4) informację dotyczącą wykształcenia stałego mediatora i przebytych prze niego szkoleń,
5) informacje dotyczące specjalizacji stałego mediatora.
Na wniosek mediatora na liście stałych mediatorów zamieszczane będą także takie dane mediatora, jak:
1) numer telefonu stałego mediatora,
2) adres poczty elektronicznej stałego mediatora,
3) informacja o wpisie stałego mediatora na listę mediatorów prowadzoną przez organizacje pozarządowe oraz uczelnie, które mogą prowadzić listy mediatorów i tworzyć ośrodki mediacyjne.
W wielu okręgach
Lista stałych mediatorów prowadzona jest dla obszaru właściwości danego okręgu sądowego.
Istnieje możliwość, że stały mediator wpisany już na jedną listę stałych mediatorów będzie mógł być wpisany na listę prowadzoną przez prezesa innego sądu okręgowego. W takim przypadku nie będzie konieczne, aby stały mediator ponownie wnosił o wpis na listę stałych mediatorów. Wystarczająca będzie posiadana już przez niego prawomocna decyzja o wpisie na listę stałych mediatorów, która będzie stanowiła podstawę do wpisania mediatora na listę stałych mediatorów prowadzoną w innym sądzie okręgowym na wniosek tego mediatora złożony do prezesa sądu.
Publiczny dostęp
Lista stałych mediatorów będzie dostępna publicznie.
Prezes sądu okręgowego aktualną listę mediatorów udostępnia sądom oraz innym podmiotom w siedzibie sądów oraz zamieszcza w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej sądu.
Czym ta instytucja różni się od arbitrażu i postępowania pojednawczego
● W polskim systemie prawnym mediacja jest jednym ze sposobów pozasądowego rozwiązywania sporów cywilnych, który cechuje się dobrowolnością, poufnością oraz udziałem osoby trzeciej, tj. mediatora, którego rolą jest wspieranie stron w formułowaniu przez nie propozycji ugodowych lub wskazanie na zgodny wniosek stron propozycji rozwiązania sporu, które jednakże nie są dla stron wiążące. Mediacja może być prowadzona przed momentem poddania sprawy pod rozstrzygnięcie sądu lub w toku postępowania sądowego.
● Mediacja może zostać zainicjowana przez stronę sporu, zazwyczaj działającą na podstawie zawartej umowy o mediację, lub przez sąd rozstrzygający sprawę poprzez wydanie postanowienia sądowego – tzw. mediacja ze skierowania sądowego.
● Postępowanie mediacyjne kończy się zawarciem ugody przez strony lub bez zawarcia ugody. W przypadku zawarcia ugody przed mediatorem ugoda taka zgodnie z art. 18315 k.p.c. po zatwierdzeniu przez sąd ma moc ugody zawartej przed sądem, a jeżeli zatwierdzenie następuje poprzez nadanie klauzuli wykonalności, to uzyskuje ona walor tytułu wykonawczego.
● Postępowanie mediacyjne należy odróżniać od postępowania przed sądem polubownym, w którym rozstrzygnięcie sporu następuje poprzez wydanie orzeczenia, którym strony są związane.
● Postępowanie pojednawcze jest zbliżone do mediacji, ponieważ ma charakter dobrowolny i nie dochodzi w nim do wydania wiążącego orzeczenia rozstrzygającego spór. Postępowanie takie jest wszczynane i odbywa się przed sądem. W obecnej praktyce sądowej postępowanie pojednawcze – z uwagi na ograniczone możliwości zaangażowania sądu i brak mediatora – nie może pełni tej samej roli, co mediacja.