Tylko wówczas gdy za popełnienie przestępstwa grozi kara nieprzekraczająca ośmiu lat, sąd może wymierzyć karę ograniczenia wolności. Skazany nie trafia wprawdzie do zakładu karnego, ale musi poddać się rygorom ograniczającym swobodę osobistą. Może to być zobowiązanie do nieodpłatnej pracy na cele społeczne, zakaz zmiany miejsca stałego pobytu lub potrącenie z wynagrodzenia
Czy są sankcje za uchylanie się od obowiązków
Czytelniczka martwi się, bo jej syn, skazany na karę ograniczenia wolności, odmawia pracy polegającej na sprzątaniu uliczek osiedla, na którym mieszka cała rodzina. Twierdzi, że wstydzi się, bo w ich małym mieście jest powszechnie znany, więc takie zajęcia go ośmieszają. Wolałby zapłacić grzywnę albo nawet dostać karę pozbawienia wolności w zawieszeniu. Czy sąd skontroluje skazanego i ukarze go za niewłaściwe wykonywanie obowiązków?
TAK
Nadzór nad wykonywaniem kary pozbawienia wolności należy do sądu rejonowego, w którego okręgu jest ona wykonywana lub ma być wykonywana. Natomiast sądowy kurator zawodowy nie tylko organizuje, ale również kontroluje jej wykonanie oraz rozlicza skazanego z nałożonych na niego obowiązków. Dlatego skazany musi udzielać wyjaśnień, jak przebiega odbywanie kary, gdy sąd lub kurator wezwą go w tym celu do osobistego stawiennictwa.
Jeśli skazany uchyla się od odbywania tej kary, sąd zarządzi wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności. Gdyby jednak skazany już wykonał część kary ograniczenia wolności, to zastępcza kara zostanie orzeczona tylko w wymiarze odpowiadającej części do wykonania. Może się zdarzyć, że za konkretne przestępstwo nie przewidziano kary pozbawienia wolności. Wtedy zastępcza kara nie może być dłuższa niż sześć miesięcy. Natomiast już w trakcie wykonywania tej zastępczej kary skazany ma prawo oświadczyć na piśmie, że chce nadal pracować w ramach kary ograniczenia wolności i poddać się rygorom, które się z nią łączą. Wtedy sąd wstrzyma wykonywanie kary zastępczej.
Podstawa prawna
Art. 34 par. 2 ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. nr 88, poz. 553 ze zm.).
Art. 55, art. 65, art. 65a, art. 66 ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. nr 90, poz. 557 ze zm.).
Czy ograniczenie wolności wyklucza emigrację
Syn pani Agaty jest podejrzany o popełnienie przestępstwa i nie uda się mu uniknąć skazania. Adwokat, który prowadzi sprawę, twierdzi, że sąd wymierzy mu prawdopodobnie karę ograniczenia wolności, więc będzie ją odbywał w systemie wolnościowym. Na czym więc te ograniczenia mają polegać? Syn zamierza wyemigrować z kraju. Czy może to zrobić w trakcie odbywania kary?
NIE
Jedną z dolegliwości nałożonych przez sąd na osobę skazaną na karę ograniczenia wolności jest obowiązek pozostawania w miejscu stałego pobytu lub w innym wyznaczonym miejscu z zastosowaniem dozoru elektronicznego.
Wprawdzie syn pani Agaty będzie karę odbywał w systemie wolnościowym, tzn. nie trafi do zakładu karnego, ale musi liczyć się z ograniczeniami swobody osobistej. O tym, jakie konkretnie dotkną go dolegliwości, zadecyduje sąd w wyroku. Wskaże w nim również, jak długo będzie ta kara trwała. Może wymierzyć ją najkrócej na miesiąc, a najdłużej na dwa lata, określając ją w miesiącach i latach.
W ramach kary ograniczenia wolności skazany może mieć obowiązek nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne. Natomiast zawsze w czasie jej odbywania nie może bez zgody sądu zmieniać miejsca stałego pobytu, nawet na terenie kraju. Aby uzyskać taką zgodę, trzeba wystąpić do sądu z wnioskiem i uzasadnić go np. koniecznością zmiany pracodawcy, warunkami rodzinnymi itp. Dlatego podczas wykonywania kary nie może też być mowy o wyjeździe za granicę. Sąd zapewne na taki wyjazd nie pozwoli, bo przecież tam skazany nie świadczyłby pracy, do której zostałby zobowiązany.
Po wysłuchaniu skazanego sąd określa, ile godzin w ciągu miesiąca (od 20 do 40) będzie zatrudniony. Gdy skazany jest zatrudniony i dostaje regularnie co miesiąc wynagrodzenie, to zamiast obowiązku pracy na cele społecznie użyteczne sąd ma prawo orzec o dokonywaniu potrąceń z jego wynagrodzenia od 10 do 20 proc. miesięcznie na rzecz Skarbu Państwa albo na cel społeczny. Przez ten okres skazany nie może rozwiązać stosunku pracy bez zgody sądu. Potrącenia z wynagrodzenia są również możliwe tylko od pracujących w kraju.
Podstawa prawna
Art. 32–35 ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. nr 88, poz. 553 ze zm.).
Art. 1 pkt 5 lit. a ustawy z 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 396).
Czy sąd może zobowiązać do każdej pracy
Pan Roman został skazany na karę ograniczenia wolności i świadczenie nieodpłatnej pracy na cele społecznie użyteczne. Wprawdzie wyrok jeszcze nie uprawomocnił się, bo czytelnik zaskarżył go, ale chce już teraz dowiedzieć się, jaka to miałaby być praca. Czy sąd musi uzyskać jego zgodę na to zatrudnienie?
NIE
Zgoda skazanego nie jest potrzebna. Nie decyduje on również o tym, jaką pracę, gdzie i w jakim wymiarze chciałby wykonywać. W wyroku sąd określa, ile godzin w miesiącu skazany powinien zarezerwować na tę nieodpłatną pracę przeznaczoną na cel społeczny. Natomiast konkretny cel wybiera zawodowy kurator sądowy już po uprawomocnieniu się orzeczenia sądu. Wtedy do niego trafiają akta sprawy, a on po zapoznaniu się z nimi i wysłuchaniu skazanego podejmuje decyzję. Powinien też brać pod uwagę miejsce zamieszkania skazanego, aby nie miał on do pracy za daleko, a także jego sytuację życiową. Kara powinna być wykonywana w miejscu stałego pobytu albo zatrudnienia skazanego bądź w niewielkiej odległości od tego miejsca. Chodzi też o to, aby praca na cele społeczne nie kolidowała z jego pracą zawodową albo nauką. Dlatego skazany musi liczyć się z tym, że na cele społeczne będzie pracował np. w soboty i niedziele, aby miesięcznie wykonać wskazaną liczbę godzin.
Najczęściej praca powinna być świadczona w placówce służby zdrowia albo opieki społecznej, bądź w instytucji lub organizacji charytatywnej albo na rzecz społeczności lokalnej. Często skazani na karę ograniczenia wolności wykonują prace porządkowe, pielęgnują zieleń, sprzątają, odśnieżają, a nawet robią drobne remonty (np. malowanie) i inne prace gospodarcze w szkołach, żłobkach, przedszkolach, domach pomocy, szpitalach, zakładach komunalnych, urzędach miejskich i gminnych, stowarzyszeniach, schroniskach dla zwierząt, placówkach opiekuńczo-wychowawczych i na cmentarzach miejskich. Natomiast miejsca, w których może być wykonywana praca, wyznacza wójt, burmistrz lub prezydent miasta.
Podstawa prawna
Art. 32–35 ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. nr 88, poz. 553 ze zm.).
Art. 1 pkt 5 lit. a ustawy z 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 396).
Art. 56 ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. nr 90, poz. 557 ze zm.).
Czy kara może być odroczona
Sąd wymierzył pani Monice karę ograniczenia wolności, ale nie zgodził się na jej zawieszenie. Następnie kurator wezwał ją do siebie, wskazał, jaką pracę ma wykonywać, i pouczył o konsekwencjach związanych z uchylaniem się od obowiązków. Pani Monika musi opiekować się ciężko chorą matką. Czy może domagać się odroczenia wykonania kary?
TAK
Pani Monika powinna zwrócić się do zawodowego kuratora sądowego, ponieważ na podstawie jego decyzji będzie możliwa zmiana rodzaju, miejsca lub terminu rozpoczęcia pracy, którą ma świadczyć w ramach kary ograniczenia wolności. Jest to możliwe w szczególnie uzasadnionych wypadkach i dlatego we wniosku złożonym w tej sprawie powinna powołać się na chorobę matki i przedstawić potwierdzające ten fakt dokumenty.
Sąd może odroczyć wykonanie kary ograniczenia wolności na czas do 6 miesięcy. Zrobi to, jeśli natychmiastowe wykonanie pociągnęłoby dla skazanego albo dla jego rodziny zbyt ciężkie skutki. Gdy zaś przyczyna ustanie, sąd odwoła to odroczenie. Zrobi to także, gdy skazany skorzysta z odroczenia niezgodnie z celem, dla którego zostało udzielone (np. gdyby pani Monika nie opiekowała się ciężko chorą matką albo gdyby matka zmarła i zapewnienie jej opieki nie byłoby już potrzebne). Sąd może udzielić przerwy (do roku) w wykonywaniu kary ograniczenia wolności. Natomiast w większym wymiarze może jej udzielić ze względu na stan zdrowia skazanego. Zaś w szczególnie uzasadnionych wypadkach może zmienić formę wykonywania pracy na potrącanie z wynagrodzenia za pracę. ©?
Podstawa prawna
Art. 57, art. 62–63b, art. 64a ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. nr 90, poz. 557 ze zm.).