Subskrybuj nas na Youtube
Żona przez kilka lat prowadziła małą firmę, którą musiała zamknąć z powodu problemów finansowych. W związku z prowadzoną działalnością gospodarczą powstały spore zaległości wobec urzędu skarbowego i ZUS. Nasza sytuacja finansowa była bardzo trudna, dlatego żona wystąpiła do ZUS o umorzenie zaległych składek, powołując się na to, że opłacenie należności z tytułu składek pozbawiłoby nas możliwości zaspokojenia niezbędnych potrzeb życiowych. Niestety żona zmarła, zanim ZUS rozpatrzył ten wniosek. Co będzie z tym postępowaniem, czy jako spadkobierca ja dostanę decyzję? Czy będę zmuszony do zapłaty zaległości?
/>
Nie ma wątpliwości, że w stosunku do zmarłych nie można prowadzić postępowania administracyjnego. Wszczęcie i prowadzenie takiego wobec osoby zmarłej i w konsekwencji załatwienie sprawy przez wydanie decyzji jest rażącym naruszeniem prawa. W przypadku śmierci wnioskodawcy w trakcie toczącego się postępowania administracyjnego dalsze działania organu zależą od charakteru sprawy w rozumieniu art. 30 par. 4 kodeksu postępowania administracyjnego (dalej: k.p.a.). Zgodnie z tym przepisem w sprawach dotyczących praw zbywalnych lub dziedzicznych w razie zbycia prawa lub śmierci strony w trakcie postępowania na jej miejsce wstępują następcy prawni. Zgodnie z ogólną zasadą zbywalność prawa polega na tym, że uprawniony może je przenieść w drodze czynności prawnej na inne podmioty. Dziedziczność oznacza natomiast, że może ono przejść na spadkobiercę zmarłego.
Czy zatem uprawnienie do ubiegania się o umorzenie składek posiada cechy zbywalności? Z całą pewnością nie. Jeśli chodzi natomiast o dziedziczenie, to bez wątpienia w myśl art. 922 par. 1 kodeksu cywilnego (dalej: k.c.) oraz art. 97 par. 1 ordynacji podatkowej, stosowanym na mocy odesłania do należności z tytułu składek, spadkobiercy płatnika składek z chwilą otwarcia spadku przejmują majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy. Zatem wraz z przeniesieniem odpowiedzialności na spadkobierców za zobowiązania z tytułu składek nabędą oni uprawnienie do złożenia nowego wniosku o ich umorzenie. Nie będzie natomiast dziedziczne samo uprawnienie spadkodawcy do wystąpienia z wnioskiem o umorzenie należności z tytułu składek. Znalazło to potwierdzenie w orzecznictwie. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 7 czerwca 2000 r., sygn. akt III SA 1216/99 uznał, że prawo domagania się umorzenia zaległości podatkowych jest prawem o charakterze osobistym, związanym ściśle z osobą podatnika. Nie podlega ono dziedziczeniu w świetle k.c. ani nie podlega przejęciu przez spadkobierców w świetle art. 97 par. 1 ordynacji podatkowej. Skoro wniosek o umorzenie opiera się na konkretnych okolicznościach ściśle dotyczących wnioskodawcy, organ musi dokonać oceny sytuacji życiowej i materialnej tej właśnie osoby, a nie jej następcy prawnego. Co prawda wyrok zapadł na gruncie zobowiązania podatkowego, ale znajdzie on zastosowanie również do należności z tytułu składek.
W opisanej sytuacji śmierć wnioskodawczyni stanowi zatem podstawę do umorzenia będącego w toku postępowania jako bezprzedmiotowego. Nie zachodzą bowiem przesłanki do jego zawieszenia w trybie art. 97 par. 1 pkt 1 k.p.a. Zgodnie z tym przepisem organ zawiesza postępowanie w razie śmierci strony lub jednej ze stron, jeżeli wezwanie spadkobierców zmarłej strony do udziału w postępowaniu nie jest możliwe. a postępowanie nie podlega umorzeniu jako bezprzedmiotowe. Skoro przedmiotem postępowania jest uprawnienie do umorzenia składek, które nie jest ani zbywalne, ani dziedziczne, wyklucza to możliwość wstąpienia męża wnioskodawczyni do toczącego się postępowania. Jako spadkobierca będzie mógł oczywiście złożyć taki wniosek samodzielnie, już po formalnym przeniesieniu odpowiedzialności za składki na niego. Do tego jednak niezbędne jest ustalenie kręgu spadkobierców, który zostanie określony w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku albo w akcie poświadczenia dziedziczenia. Gdy mąż wnioskodawczyni otrzyma już decyzję, z której będzie wynikało, że został obciążony obowiązkiem zapłaty składek, będzie mógł podjąć kroki w celu umorzenia należności. Będzie musiał złożyć taki sam wniosek jak zmarła żona, opisując w nim już jednak własną sytuację materialną.
Ważne
Postępowanie, w trakcie którego strona zmarła, może być prowadzone dalej, jeśli dotyczy praw zbywalnych albo dziedzicznych
Podstawa prawna
Art. 28 ust. 1 i ust. 3a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.).
Art. 30 par. 4 i art. 97 par. 1 pkt 1 ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 267 ze zm.).
Art. 97 par. 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 613).
Art. 922 par. 1 i art. 925 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.).
