Felieton

Za nieco ponad rok wejdą w życie bardzo obszerne zmiany prawa, które w znacznym stopniu obejmą postępowanie egzekucyjne. Nowelizacja zwana informatyczną wprowadza oczywiście nowe technologie do postępowania cywilnego, ale znaczna jej część dotyczy również innych zmian, których celem jest uproszczenie, usprawnienie postępowania egzekucyjnego oraz poprawa skuteczności egzekucji i odciążenie sądów, przy zachowaniu gwarancji procesowych uczestników postępowania. Warto i o tych zmianach powiedzieć kilka słów.

Przede wszystkim bardzo istotna nowość dotyczy etapu wszczęcia egzekucji. Jako zasadę wprowadza się rozwiązanie obowiązujące obecnie przy egzekucji świadczeń alimentacyjnych – wniosek o wszczęcie egzekucji lub żądanie przeprowadzenia egzekucji z urzędu będzie umożliwiał prowadzenie jej według wszystkich dopuszczalnych sposobów, z wyjątkiem egzekucji z nieruchomości – w tym przypadku konieczny będzie wyraźny wniosek wierzyciela. Ten będzie mógł oczywiście ograniczyć zakres egzekucji, wskazując wybrany przez siebie sposób, co będzie dla komornika wiążące. Ale w przypadku niewskazania sposobów egzekucji lub wskazania więcej niż jednego to komornik, a nie – jak obecnie – wierzyciel, będzie decydował o zastosowaniu sposobu najmniej uciążliwego dla dłużnika.

Wierzyciel będzie mógł wskazać majątek dłużnika, do którego chce skierować egzekucję, a jeżeli tego nie uczyni, komornik wezwie dłużnika do złożenia wykazu majątku lub innych wyjaśnień niezbędnych do wyegzekwowania należności. To zupełnie nowe rozwiązanie. Wykaz majątku będzie składany przez dłużnika pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia, o czym dłużnik będzie uprzedzany przez komornika. Do wykazu znajdą odpowiednie zastosowanie przepisy o sądowym wyjawieniu majątku z tym, że środki przymusu w postaci przymusowego doprowadzenia lub aresztu będą stosowane przez sąd na wniosek komornika. Zatem jeżeli dłużnik bez usprawiedliwionej przyczyny nie stawi się do komornika w celu złożenia wykazu albo odmówi jego złożenia, komornik będzie mógł ukarać go grzywną lub sąd – na wniosek komornika – będzie mógł nakazać przymusowe doprowadzenie oraz zastosować areszt nieprzekraczający miesiąca. Jeżeli te działania nie doprowadzą do ustalenia majątku, wierzyciel będzie mógł zlecić komornikowi poszukiwanie majątku.

Radykalna zmiana nastąpi w przypadku zbiegu egzekucji sądowej i administracyjnej – w przypadku jego wystąpienia do tej samej rzeczy lub prawa majątkowego dalsze prowadzenie łącznie obu postępowań przejmie ten organ egzekucyjny, który jako pierwszy dokonał zajęcia, a w razie niemożności ustalenia pierwszeństwa – ten, który egzekwuje należności w wyższej kwocie. Jeżeli właściwy będzie administracyjny organ egzekucyjny, komornik sądowy zawiadomi uczestników postępowania o przekazaniu mu egzekucji sądowej. Zawiadomienie takie będzie jednak podlegało zaskarżeniu. Natomiast po uprawomocnieniu się tej czynności komornik prześle administracyjnemu organowi egzekucyjnemu sporządzony przez siebie odpis tytułu wykonawczego lub wydruk weryfikacyjny, odpis zajęcia oraz innych dokumentów niezbędnych do prawidłowego przeprowadzenia egzekucji. Analogiczne rozwiązanie wprowadzono w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Wystąpienie zbiegu egzekucji nie będzie więc – tak jak obecnie – wstrzymywało czynności. Przesądzono też, że każdy z organów będzie pobierał opłaty egzekucyjne w trybie dla siebie właściwym. Dlatego organ administracyjny – w przypadku przejęcia prowadzenia łącznie egzekucji przez organ sądowy z urzędu – będzie umarzał niewyegzekwowane opłaty.

W nowelizowanych przepisach powierzono też komornikowi niektóre czynności w egzekucji z nieruchomości, należące aktualnie do kompetencji sądu, w tym te polegające na sporządzeniu i wykonaniu planu podziału. Komornik będzie więc wzywał kupującego do zapłaty ceny po uprawomocnieniu się postanowienia o przybiciu; to on będzie również oznaczał dłuższy termin uiszczenia ceny nabycia (na wniosek nabywcy), sporządzał plan podziału i – po uprawomocnieniu się postanowienia o przysądzeniu własności – wykonywał ten plan.

Zgodnie z uchwalonymi przepisami skarga na czynności komornika będzie wnoszona do sądu za pośrednictwem komornika, który dokonał zaskarżonej czynności. Jeżeli ten uzna skargę za uzasadnioną w całości, będzie mógł ją uwzględnić, co zwolni go z obowiązku przekazania jej do sądu. Nie ulega wątpliwości, że taki tryb wpłynie na sprawniejsze rozpoznawanie skarg i odciążenie sądów – poprzez brak konieczności przekazywania skargi do komornika z żądaniem uzasadnienia czynności oraz brak konieczności umarzania postępowania w razie uwzględnienia skargi przez komornika.

To tylko niektóre spośród licznych zmian przewidzianych w postępowaniu egzekucyjnym. Ustawodawca zdecydował się w wielu przypadkach na odciążenie sądów i poszerzenie kompetencji komorników sądowych. To pierwszy krok. Należy założyć, że w przyszłości dojdzie do całkowitego odejścia od modelu egzekucji komorniczo-sądowej na rzecz egzekucji komorniczej, tj. powierzenia komornikom sądowym wszystkich czynności w postępowaniu egzekucyjnym, przy zachowaniu nadzoru judykacyjnego. 

Jeżeli komornik uzna skargę za uzasadnioną w całości, będzie mógł ją uwzględnić, co zwolni go z obowiązku przekazania jej do sądu

Wierzyciel będzie mógł wskazać majątek dłużnika, do którego chce skierować egzekucję

źródło: ShutterStock