Zgodnie z ustawą o funkcjach konsulów Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2015r., poz. 389) konsulem jest kierownik konsulatu generalnego, konsulatu, wicekonsulatu i agencji konsularnej, jak również wydziału konsularnego przedstawicielstwa dyplomatycznego. Jest to przede wszystkim pracownik Polski, który ma pomagać polskim obywatelom przebywającym za granicą.

Spektrum spraw, z jakimi potrzebujący może zgłosić się do oficjela jest niezwykle szeroki. W zakresie kompetencji konsula leżą:
• występowanie przed sądami lub innymi władzami państwa trzeciego oraz podejmowanie czynności, niezbędnych dla ochrony praw i interesów obywateli,
• czuwanie nad pozbawionymi wolności oraz respektowaniem ich praw,
• sprawowanie opieki nad obywatelami lub ich mieniem, gdy pozostaje bez opieki,
• udzielanie pomocy finansowej, umożliwiającej potrzebującemu powrót do kraju,
• wykonywanie czynności notarialnych, między innymi: poświadczanie wpisów, poświadczanie podpisów, dokumentów. Jeżeli uzyska stosowne upoważnienie Ministra Sprawiedliwości może nawet sporządzać akty notarialne,
• tłumaczenie i poświadczanie dokumentów,
• legalizowanie dokumentów urzędowych,
• przyjmowanie w depozyt dokumentów lub rzeczy,
• wydawanie paszportów,
• udzielanie wiz,
• przyjmowanie zgłoszeń o uszkodzonych lub utraconych dowodach osobistych,
• prowadzenie postępowań związanych z przyznaniem Karty Polaka,
• przyjmowanie oświadczeń o wstąpienie w związek małżeński, nazwisku małżonków ich dzieci,
• pomaganie w zgłoszeniu w polskich urzędach faktu urodzenia i zgonu,
• przyjmowanie oświadczeń o uznaniu dziecka.














We wszystkich działaniach konsulowie podlegają służbowo Ministrowi Spraw Zagranicznych. Istotnymi ograniczeniami w jego działaniach jest przestrzeganie prawa lub zasad współżycia społecznego.