Bezpłatna pomoc tylko dla wybrańców. Krąg odbiorców jest zbyt wąski apelują eksperci

Helsińska Fundacja Praw Człowieka krytykuje rządowy projekt ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej i informacji prawnej. Przede wszystkim, zdaniem fundacji, krąg osób, które będą faktycznie mogły skorzystać z poradnictwa prawnego, jest zbyt wąski. Projekt zakłada, że uprawnionymi mają być tylko osoby korzystające ze świadczeń opieki społecznej.

Ministerstwo Sprawiedliwości tłumaczy jednak, że kryterium dochodowe nie jest jedynym warunkiem objęcia pomocą prawną. Po pierwsze projekt przewiduje możliwość przyznania pomocy prawnika np. w sytuacji klęsk żywiołowych czy zdarzeń losowych. Po drugie zgodnie z ustawą o pomocy społecznej udziela się jej także w przypadku np. niepełnoprawności, przemocy w rodzinie czy alkoholizmu.

– Mimo wszystko są to albo sytuacje ekstremalne, albo zdarzające się relatywnie rzadko. Tymczasem z naszego doświadczenia wynika, że osoby zwracające się po takie wsparcie w zdecydowanej większości nie spełniają warunków do otrzymania świadczeń z pomocy społecznej – mówi Michał Szwast, prawnik HFPC. – Są to zwykle osoby, których dochód przewyższa progi otrzymania świadczeń opieki społecznej, a jednocześnie jest na tyle niski, że nie pozwala na zaangażowanie profesjonalnego prawnika. Takie osoby projekt wyklucza. Obejmuje natomiast stosunkowo mało liczną grupę osób żyjącą w skrajnym ubóstwie, które i tak na podstawie art. 46 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej mogą korzystać z poradnictwa prawnego.

Fundacja zestawia rządowe propozycje z rozwiązaniami przyjętymi w niemieckiej ustawie o pomocy prawnej (Beratungshilfegesetz). U naszych zachodnich sąsiadów pomoc prawna przyznawana jest osobom, których warunki ekonomiczne lub osobiste nie pozwalają na poniesienie kosztów porady i która nie ma możliwości uzyskania jej w inny sposób.

HFPC krytykuje też przyjęty w projekcie katalog form udzielanego wsparcia. Zdaniem ekspertów nie powinno się wykluczać możliwości pomocy w sporządzaniu prostych pism procesowych w zakresie postępowań przygotowawczych, sądowych i sądowoadministracyjnych. Doświadczenia fundacji wskazują, że stanowią one często główny przedmiot zainteresowania osób poszukujących nieodpłatnej pomocy prawnej. W przesłanej do resortu opinii HFPC ma też zastrzeżenia do wyłączenia z darmowego poradnictwa spraw dotyczących prawa podatkowego. MS tłumaczy to istnieniem Krajowej Informacji Podatkowej. Zdaniem fundacji KIP spełnia jednak raczej funkcję jedynie informacji prawnej, a z uwagi na to, że sprawy podatkowe są często bardzo trudne i zawiłe, to efektywniejszą formą byłaby możliwość udzielania bezpośredniego poradnictwa także w tym zakresie.

Etap legislacyjny

Projekt w konsultacjach