Stosowanie wobec tej samej osoby za ten sam czyn odpowiedzialności i za przestępstwo, i za wykroczenie narusza konstytucję oraz prawo międzynarodowe – uważa rzecznik praw obywatelskich. Prof. Irena Lipowicz złożyła w tej sprawie wniosek do Trybunału Konstytucyjnego.
Skarga dotyczy art. 10 par. 1 kodeksu wykroczeń. Przewiduje on, że jeżeli czyn jest jednocześnie wykroczeniem i przestępstwem, orzeka się karę za jedno i drugie, natomiast wykonuje surowszą. W przypadku, gdy wcześniej wykonano łagodniejszą – zalicza się ją na poczet tej bardziej rygorystycznej. Naruszeniem art. 2 i 45 konstytucji jest, zdaniem RPO, wymierzenie dwóch kar za ten sam czyn. Jest to też niezgodne z Konwencją o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz Międzynarodowym Paktem Praw Obywatelskich i Politycznych.
– Uważam, że wniosek RPO jest całkowicie zasadny. W przypadku, kiedy czyn stanowi dwa wykroczenia, karę orzeka się za jedno, w przypadku przestępstw jest tak samo. Dlatego niezrozumiałym jest regulacja odmienna w przypadku zbiegu wykroczenia z przestępstwem – ocenia dr Piotr Kładoczny, karnista z Uniwersytetu Warszawskiego.
RPO nie zgadza się z poglądem doktryny, jakoby negatywne konsekwencje skarżonego przepisu były eliminowane poprzez zastrzeżenie, że wykonuje się jedynie karę surowszą. Zaznacza, że takie rozwiązanie jedynie łagodzi skutki podwójnego karania.
W opinii prof. Lipowicz naruszeniem jest już samo prowadzenie dwóch postępowań w tej samej sprawie. Powołuje się w tym miejscu na orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. W wyroku z 6 czerwca 2002 r. (skarga nr 38237/97, sprawa Sailer przeciwko Austrii) stwierdził on, że naruszenie art. 4 ust. 1 protokołu nr 7 do konwencji „ma miejsce nie tylko wówczas, gdy sprawca został skazany dwukrotnie za ten sam czyn, ale już wtedy, gdy drugie postępowanie o to samo zostało wszczęte”.
Doktor Kładoczny zastrzega jednak, że dojście do stanu zgodnego z prawem będzie bardzo trudne.
– Problem polega na tym, że samo uznanie przepisu za niezgodny z konstytucją nie rozwiąże problemu. Nie można bowiem pozostawić poza regulacją przypadków, w których dana osoba zostanie ukarana najpierw za wykroczenie karą łagodniejszą, a tym samym uniemożliwione będzie nałożenie na nią kary surowszej za stwierdzone później przestępstwo – wyjaśnia ekspert.
RPO wskazuje, że również w orzecznictwie sądów powszechnych widoczne są wątpliwości co do zgodności art. 10 par. 1 k.w. ze wskazanymi we wniosku wzorcami konstytucyjnymi i międzynarodowymi. Obecne brzmienie przepisu obowiązuje od 17 października 2001 r.

TK wielokrotnie wskazywał, że podwójne karanie narusza zasadę proporcjonalności reakcji państwa