Subskrybuj nas na Youtube
Wiele nowych obowiązków sądu, związanych z likwidacją martwych spółek, wpłynie negatywnie na sprawność postępowań o wpis do KRS
Na podstawie poselskiego projektu Sejm uchwalił nowelizację ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym. Projekt odpowiadał części rządowych założeń, do których zgłaszano wiele uwag. Bardzo istotne zgłosili np. prezesi Sądu Okręgowego w Warszawie czy Sądu Apelacyjnego w Poznaniu, wskazując, iż obciążenie sądów nowymi obowiązkami wymagać będzie wzmocnień kadrowych. Przedstawiono zresztą alternatywne sposoby rozwiązania problemów, jakie wynikają z istnienia martwych spółek, jak nieostateczne ich wykreślenie bez przejmowania majątku przez Skarb Państwa czy też wpisanie w KRS wzmianki o braku aktywności podmiotu. Krytyczną ocenę przesłali również Sąd Najwyższy i prokurator generalny.
Wątpliwości budzi zasadność wielu rozwiązań, jak np. przejmowania majątku wykreślanych podmiotów przez Skarb Państwa czy wprowadzenia dwuetapowego postępowania likwidacyjnego, obciążającego nowymi powinnościami sąd rejestrowy i starostów. Postępowanie to ma mieć na celu poszukiwanie majątku zbywalnego podmiotów martwych.
Co z kognicją
Budząca poważne wątpliwości kwestia to ukształtowanie dodatkowej kognicji sądów rejestrowych. Normują to dodawane do ustawy o KRS art. 25a, 25b i 25d, a art. 25c wskazuje na możliwość zwrócenia się o udzielenie informacji niezbędnych do ustalenia, czy podmiot posiada zbywalny majątek i czy faktycznie prowadzi działalność. Istotny jest art. 25d wskazujący, że sąd zarządzi wykreślenie podmiotu z KRS po ustaleniu, iż nie posiada on zbywalnego majątku i nie prowadzi faktycznie działalności.
Co to oznacza dla kognicji sądu rejestrowego? Została ona w art. 23 ustawy o KRS określona dwojako. Zawsze sąd obowiązany jest zbadać dołączane do wniosku, wskazane przez ustawodawcę dokumenty. W pozostałym zakresie badania dokonuje, o ile poweźmie uzasadnione wątpliwości. W przypadku nowej regulacji nie ma natomiast stopniowania. Bezwzględnie wskazano, iż przesłanką wykreślenia jest ustalenie braku majątku. Jak je poczynić? Wydaje się, że wymaga to albo przesłuchania osób reprezentujących dany podmiot i ustalenia na podstawie ich zeznań braku majątku, albo (w razie niemożliwości przesłuchania) zwrócenia się do wszystkich instytucji mogących posiadać informacje o majątku podmiotu. Tylko to da względną pewność. Na podstawie samego art. 25d należałoby przy tym zakreślić krąg takich instytucji: od podmiotów prowadzących księgi wieczyste po banki. Pamiętajmy przy tym, że majątek może być zarówno w Polsce, jak i za granicą. A ustalenie jego braku wynikać musi z dowodów, chyba że ustawa zezwala na przyjęcie domniemania. Można zastanawiać się, na ile poprzez art. 231 k.p.c. (domniemanie faktyczne) można przyjąć, że z ustalenia np. braku majątku w księgach wieczystych wynika brak majątku zbywalnego w ogóle. O ile stosowanie art. 231 k.p.c. będzie konieczne, to nie wydaje się, aby z braku ujawnienia majątku w księgach i rejestrach można było wyciągnąć wniosek np. o braku kont bankowych i środków na nich.
Wątpliwe przy tym, czy zakres badania ograniczyć może się do czynności określonych w art. 25c. Jeżeli nie uda się odebrać zeznań od osób reprezentujących podmiot, to powstanie pytanie, czy niewymienienie w art. 25c banków oznacza niemożliwość zwrócenia się do nich z żądaniem podania informacji, czy podmiot posiada konta i majątek? Wniosek taki oznacza, że posiadanie rachunków – poza ewentualnym przesłuchaniem – nie będzie objęte badaniem. Tyle, że jeżeli kwestia posiadania rachunków bankowych nie miała być badana, to należało wskazać to wprost. Konsekwencją braku możliwości ustalenia tej kwestii może być umorzenie postępowania. Brak możliwości dokonania niezbędnych ustaleń oznacza bowiem, że wydanie orzeczenia jest niedopuszczalne. Przecież jeżeli sąd zbyt pochopnie wykreśli podmiot, a potem okaże się, że posiada on majątek przejęty przez Skarb Państwa, to mogą pojawić się zarzuty niedopełnienia obowiązków i żądania odpowiedzialności odszkodowawczej.
Co z numerami
Twierdzić można oczywiście – jak w uzasadnieniu projektu – że dokonanie tych ustaleń będzie prostym postępowaniem na bazie wzoru pisma w systemie informatycznym. O braku skomplikowania sprawy nie przesądza jednak to, czy istnieje w systemie wzór pisma. W tym przypadku poszukiwanie majątku za łatwe uznane być nie może, skoro ustawa nie pozwala na zastosowanie domniemania. Czy zmieni coś wprowadzenie do ksiąg wieczystych jako elementu opisu podmiotów numeru KRS? Nie żartujmy. Od ponad 10 lat podmioty wpisane w księgach oznaczane są numerami REGON, a nadal szacuje się, że oznaczono w ten sposób jedynie połowę. Z uzupełnieniem numerów KRS lepiej nie będzie.
Zauważyć trzeba zresztą, że projektodawcy zapomnieli wskazać, że sąd rejestrowy powinien dokonywać ustaleń również w ramach KRS. W końcu wykreślane podmioty mogą być np. wspólnikami innych spółek.
Trudno więc odpowiedzieć na pytanie, jak ukształtuje się kognicja sądów rejestrowych w tych sprawach. Z treści przepisów to nie wynika. Jasne wydaje się za to, że sądy rejestrowe będą likwidatorami martwych podmiotów, ale wiele obowiązków z tym związanych wpłynie negatywnie na sprawność postępowań w sprawach o wpis do KRS.
Ważne
Artykuł 231 k.p.c. stanowi, że sąd może uznać za ustalone fakty mające istotne znaczenie dla sprawy, jeżeli wniosek taki można wyprowadzić z innych ustalonych faktów (domniemanie faktyczne)