Subskrybuj nas na Youtube
Czy po śmierci dłużnika bank może wystawić bankowy tytuł egzekucyjny przeciwko jego spadkobiercom? Na to pytanie odpowie Sąd Najwyższy
/>
Zagadnienie prawne dotyczące art. 98 ust. 2 prawa bankowego (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 1376 ze zm.) zdecydował się przedstawić Sądowi Najwyższemu jeden z sądów okręgowych. Rozpatrywał on bowiem zażalenie banku na postanowienie sądu rejonowego (SR) o oddaleniu wniosku o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu (BTE) przeciwko spadkobiercy dłużnika.
Rozbieżne orzecznictwo
SR swoją decyzję oparł na art. 98 ust. 2 prawa bankowego. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli po dokonaniu czynności bankowej obowiązek spełnienia świadczenia przeszedł na inne osoby, np. w wyniku spadkobrania, podstawą egzekucji może być BTE zaopatrzony w sądową klauzulę wykonalności nadaną przeciwko spadkobiercom. Sąd I instancji uznał więc, że bank może uzyskać przeciwko następcy prawnemu klauzulę wykonalności, ale nie może przeciwko niemu wystawiać osobnego BTE. Zażalenie od tego postanowienia złożył wierzyciel.
Sąd okręgowy, do którego trafiła sprawa, uznał, że powstało zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości. Wskazał, że orzecznictwo jest w tym zakresie niejednolite. „Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 7 stycznia 2004 r. (III CZP 98/03) wskazał, że art. 98 ust. 2 ustawy – Prawo bankowe nie stanowi podstawy do wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego przeciwko spadkobiercom dłużnika banku. Stanowisko to spotkało się z akceptacją doktryny” – wskazuje sąd pytający.
W tej uchwale SN podkreślił, że pisemne oświadczenie o poddaniu się egzekucji, które jest jednym z warunków wystawienia BTE, i wynikające z niego konsekwencje dla dłużnika, nie przechodzą w drodze dziedziczenia na podmioty, które takiego oświadczenia nie złożyły.
„Art. 98 pozwala tylko na nadanie sądowej klauzuli wykonalności przeciwko innej osobie, a nie na wystawienie przeciw niej tytułu” – uznał SN.
Jednak już pięć lat później, w uchwale z 16 stycznia 2009 r. (III CZP 132/08), SN dopuścił możliwość wystawienia BTE na następcę prawnego zmarłego dłużnika i nadanie mu klauzuli wykonalności. „Następca prawny dłużnika banku wchodzi bowiem w całą sytuację prawną dłużnika i przechodzi na niego także uprawnienie banku do wystawienia tytułu egzekucyjnego” – czytamy w uzasadnieniu uchwały.
Doktryna podzielona
Art. 98 ust. 2 prawa bankowego dzieli również przedstawicieli doktryny. Pogląd o możliwości wystawienia BTE przeciwko spadkobiercom dłużnika banku jest krytykowany z kilku powodów. Jednym z nich jest wynikająca z przepisów prawa bankowego konieczność wystawienia BTE przeciwko osobie, która dokonała z bankiem bezpośrednio czynności bankowej. Zdaniem Dominiki Mróz-Krysta, autorki krytycznej glosy do uchwały SN z 2009 r., właśnie ta przesłanka „bezpośredniości” oraz konieczność wystawienia BTE zgodnie z treścią ksiąg bankowych lub dokumentów dotyczących czynności bankowej, przemawia za uznaniem, że przeciwko spadkobiercom dłużnika banku nie można wystawiać BTE.
Zupełnie inne stanowisko w tej kwestii reprezentuje natomiast Katarzyna Wróblewska, radca prawny z kancelarii Chmaj i Wspólnicy. Jej zdaniem przy interpretacji art. 98 ust. 2 prawa bankowego należy brać pod uwagę ratio legis tej regulacji, czyli uproszczenie procedury dochodzenia przez bank należności za zgodą dłużnika wyrażoną w oświadczeniu o poddaniu się egzekucji.
– Bank może wystawić BTE przeciwko spadkobiercy dłużnika, skoro jest on jego następcą prawnym ze wszystkimi tego konsekwencjami. Złożenie oświadczenia o poddaniu się egzekucji kształtuje sytuację prawną dłużnika, który rezygnuje ze zbadania sprawy przez sąd, oraz banku, który zostaje uprawniony do wszczęcia egzekucji bez wystąpienia na drogę sądową – wyjaśnia mecenas Wróblewska.
Dodaje, że w tak ukształtowany stosunek prawny wstępuje następca zmarłego dłużnika, który co prawda nie miał wpływu na treść czynności prawnej, lecz nabywa spadek, a więc prawa i obowiązki zmarłego, w kształcie określonym jeszcze za jego życia.
Bankowa praktyka
A jak z tym zagadnieniem radzą sobie banki? Okazuje się, że i one różnie interpretują art. 98 ust. 2 prawa bankowego.
– Nie wystawiamy BTE przeciwko następcom prawnym. Wierzytelności dochodzone są trybem nakazowym lub upominawczym – deklaruje Mirella Gmur z biura prasowego ING Bank Śląski S.A.
Inna praktyka stosowana jest w mBanku. Jak wyjaśnia Emilia Kasperczak z biura prasowego, mBank na podstawie tego przepisu wystawia co prawda bankowe tytuły egzekucyjne, jednak czyni to sporadycznie. Bank bowiem stara się przede wszystkim porozumieć ze spadkobiercą.
Nic nieprawidłowego w wystawianiu BTE przeciwko dziedziczącym po dłużniku nie widzi natomiast Związek Banków Polskich.
– Następca prawny – spadkobierca – wchodzi w ogół praw i obowiązków spadkodawcy, co nie jest modyfikowane przez art. 98 ust. 2 prawa bankowego, a wręcz przeciwnie: wprost znajduje się w nim wskazanie odnośnie przejścia obowiązku spełnienia świadczenia w wyniku spadkobrania, co powinno rozwiewać wątpliwości – twierdzi Tomasz Białek, dyrektor zespołu prawno-legislacyjnego ZBP.
