Subskrybuj nas na Youtube
Przepisy postępowania karnego wymieniają trzy sposoby na wyłączenie sędziego od rozpoznania sprawy. Zgodnie z art. 42 i 43 k.p.k wyłączenie może nastąpić z urzędu, na wniosek strony lub na żądanie samego sędziego.
Wyłączenie z mocy ustawy
W artykule 40 k.p.k. określono przypadki, w których następuje wyłączenie sędziego z mocy ustawy. Stanie się to zatem jeśli:
• sprawa dotyczy tego sędziego bezpośrednio;
• sędzia jest małżonkiem strony lub pokrzywdzonego albo ich obrońcy, pełnomocnika lub przedstawiciela ustawowego albo pozostaje we wspólnym pożyciu z jedną z tych osób;
• jest krewnym lub powinowatym w linii prostej, a w linii bocznej aż do stopnia pomiędzy dziećmi rodzeństwa osób wymienionych w pkt 2 albo jest związany z jedną z tych osób węzłem przysposobienia, opieki lub kurateli;
• był świadkiem czynu, o który sprawa się toczy, albo w tej samej sprawie był przesłuchany w charakterze świadka lub występował jako biegły;
• brał udział w sprawie jako prokurator, obrońca, pełnomocnik, przedstawiciel ustawowy strony, albo prowadził postępowanie przygotowawcze;
• brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia lub wydał zaskarżone zarządzenie;
• brał udział w wydaniu orzeczenia, które zostało uchylone;
• brał udział w wydaniu orzeczenia, co do którego wniesiono sprzeciw;
• prowadził mediację.
Należy przy tym zaznaczyć, iż przyczyny wyłączenia trwają również w przypadku ustania uzasadniającego je małżeństwa, wspólnego pożycia, przysposobienia lub kurateli. Co więcej: sędzia który brał udział w wydaniu orzeczenia objętego wnioskiem o wznowienie lub zaskarżonego w trybie kasacji, nie może orzekać co do tego wniosku lub kasacji.
W przypadku zajścia choćby jednej z wymienionych wyżej przesłanek, sędzia wyłącza się samodzielnie za pomocą składanego na pisma oświadczenia, które dołączane jest do akt sprawy. Na jego miejsce wstępuje automatycznie inny sędzia.
Wniosek o wyłączenie
Zgodnie z brzemieniem art. 41, jeśli zaistnieją okoliczności uzasadniające wątpliwość co do bezstronności sędziego w danej sprawie, może on sam złożyć wniosek o swoje wyłączenie. Niniejszy wniosek należy odpowiednio uzasadnić oraz zawszeć w nim informacje, które nie są znane stronie, ani o których strona nie mogła się dowiedzieć.
Z wnioskiem o wyłączenie sędziego wystąpić może również strona postępowania. Taki wniosek także powinien zawierać stosowne uzasadnienie. Dokument należy złożyć najpóźniej do dnia rozpoczęcia przewodu sądowego, czyli momentu odczytania aktu oskarżenia. W sytuacji, gdy okoliczność będąca powodem do wyłączenia sędziego ujrzy światło dzienne w kolejnej fazie postępowania, wniosek ten może zostać złożony później.
Złożenie wniosku o wyłączenie z postępowania pociągać będzie konsekwencje związane z przebiegiem postępowania sądowego. Sędzia bowiem może złożyć do akt odpowiednie oświadczenie i powstrzymać się od udziału w sprawie. Będzie musiał jednak podjąć czynności, które nie cierpią zwłoki i nie będą dotknięte wadą.
