Europejski nakaz aresztowania - sposób na współpracę sądową w UE

Wraz z rozwojem unijnych struktur konieczne było stworzenie instytucji karnoprocesowej, która harmonizowałaby współpracę w sądową pomiędzy państwami UE. Taką rolę spełnia europejski nakaz aresztowania (ENA) - często mylony z nakazem ekstradycji.

Instytucja Europejskiego nakazu aresztowania uregulowana została w Decyzji Ramowej 2002/584/WSiSW z dnia 13 czerwca 2002 roku w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury przekazywania osób między państwami członkowskimi. Zgodnie z jej założeniami ENA wydaje odpowiedni sąd konkretnego państwa Unii Europejskiej. Celem wydania nakazu jest doprowadzenie do aresztowania i przekazania państwu wydającemu nakaz przez inne państwo osoby, przeciwko której prowadzone jest postępowania karne, orzeczone zostało wykonanie kary lub innego środka zabezpieczającego.

Nakaz stosuje się w przypadku:

• prawomocnego skazania na karę pozbawienia wolności lub orzeczenia środka zabezpieczającego w wymiarze co najmniej czterech miesięcy;
• przestępstwa, za popełnienie którego przewidziana jest kara pozbawienia wolności lub zastosowania środka zabezpieczającego o maksymalnym wymiarze powyżej jednego roku.

Przekazanie państwu, które wydało nakaz osoby, której nakaz dotyczy, następuje pod warunkiem, że czyn o który jest oskarżona jest przestępstwem w rozumieniu prawa wykonującego nakaz państwa członkowskiego.

Przestępstwami podlegającymi w państwie członkowskim wydającym nakaz karze o wymiarze co najmniej trzech lat, mogącymi stanowić podstawę do wydania nakazu bez weryfikacji pod kątem podwójnej odpowiedzialności karnej za popełniony czyn, są między innymi: terroryzm, handel ludźmi, korupcja, udział w organizacjach przestępczych, fałszowanie walut, zabójstwo, rasizm i ksenofobia, gwałt, handel kradzionymi pojazdami, nadużycia finansowe, w tym mające negatywny wpływ na interesy finansowe Unii.

Sądownictwo: Wyrok zaoczny jest tak samo ważny

Polska a ENA

Polska jest związana Decyzją Ramową dotyczącą ENA od 1 maja 2004. Jej wprowadzenie, po wyroku Trybunału Konstytucyjnego, doprowadziło do nowelizacji art. 55 Konstytucji zakazującego ekstradycji obywatela polskiego. Obecnie ekstradycja jest możliwa, ale tylko na wniosek innego państwa lub organu międzynarodowego jeżeli możliwość taka wynika z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej lub ustawy wykonującej akt prawa stanowionego przez organizację międzynarodową, której Rzeczpospolita Polska jest członkiem, pod warunkiem że czyn objęty wnioskiem o ekstradycję:

1) został popełniony poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oraz

2) stanowił przestępstwo według prawa Rzeczypospolitej Polskiej lub stanowiłby przestępstwo według prawa Rzeczypospolitej Polskiej w razie popełnienia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zarówno w czasie jego popełnienia, jak i w chwili złożenia wniosku (art. 55 ust. 2 Konstytucji RP).

Nie przesłuchuje się podejrzanego przed wydaniem europejskiego nakazu aresztowania

Kiedy odmawia się wykonania ENA

Państwo UE nie musi wykonywać europejskiego nakazu aresztowania, jeśli jedno z państw członkowskich wydało już prawomocne orzeczenie co do tego samego przestępstwa popełnionego przez tę samą osobę. Nie wykonuje go również w sytuacji, gdy przestępstwo jest objęte amnestią w państwie członkowskim wykonującym nakaz oraz gdy osoba podlegająca nakazowi aresztowania nie może być pociągnięta do odpowiedzialności w wykonującym go państwie członkowskim z uwagi na jej wiek.

Co do zasady państwa UE nie mogą odmówić przekazania własnych obywateli, chyba że przejmą ściganie w danej sprawie lub wykonanie wyroku pozbawienia wolności w przypadku danej osoby. Podstawowym założeniem ENA jest zasada, że obywatele UE powinni odpowiadać za swoje czyny przed sądami krajowymi na terytorium UE

W sytuacji zaistnienia innych warunków, takich jak np.:

• ustawowy zakaz ścigania karnego;
• ukarania zgodnie z prawodawstwem wykonującego nakaz państwa członkowskiego;
• prawomocne orzeczenie w państwie trzecim odnośnie tych samych czynów.

wykonujące nakaz państwo członkowskie może - ale nie musi - odmówić jego wykonania.

Każda odmowa wydania nakazu wymaga odpowiedniego uzasadnienia