Osoby prowadzące działalność gospodarczą mogą zabezpieczać wierzytelności pieniężne wynikające z zawieranych umów handlowych przy użyciu weksli. Jest to jedna z najskuteczniejszych form ochrony przed nieuczciwymi kontrahentami, która w razie zwłoki w spłacie długu umożliwia szybkie i tanie uzyskanie nakazu sądowego.

Funkcje weksla

Podstawową zaletą zobowiązania wynikającego z weksla jest jego abstrakcyjność i samodzielność. Oznacza to, że jest ono oderwane od zdarzenia gospodarczego, w związku z którym weksel został wystawiony i wręczony (np. umowy pożyczki, umowy kupna-sprzedaży towarów, zapłaty kary umownej). Zobowiązany z weksla musi bezwarunkowo zapłacić kwotę na nim oznaczoną.
Weksel jest to papier wartościowy sporządzony w formie dokładnie określonej przepisami ustawy z 28 kwietnia 1936 r. – Prawo wekslowe, charakteryzujący się tym, że złożenie na nim podpisu stanowi podstawę i przyczynę zobowiązania wekslowego osoby podpisanej na wekslu (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 30 października 2012 r., sygn. akt VI ACa 697/2012).
Weksel może pełnić w obrocie gospodarczym kilka ważnych funkcji. Stanowi przede wszystkim zabezpieczenie zobowiązań pieniężnych. Może pełnić funkcję pieniądza, gdy płaci za towar lub usługę (w przypadku kredytów kupieckich), lub powodować umorzenie długów pokrytych wekslem. Może również być przedmiotem obrotu. Wynikająca z niego wierzytelność może być przenoszona na inne osoby.

Rodzaje dokumentów

Prawo wekslowe wyróżnia dwa podstawowe rodzaje weksli: trasowany oraz własny.
Istota weksla trasowanego sprowadza się do tego, że wystawca weksla, czyli dłużnik, poleca osobie trzeciej (trasatowi) zapłatę w oznaczonym terminie określonej sumy pieniężnej na rzecz wierzyciela (remitenta). Trasat odpowiada z weksla dopiero po jego przyjęciu. Po otrzymaniu weksla od jego wystawcy, wierzyciel może aż do dnia płatności udać się do trasata i zażądać zaakceptowania weksla. W przypadku odmowy wierzyciel może dochodzić zapłaty od wystawcy. W praktyce przy zawarciu np. umowy sprzedaży z odroczonym terminem płatności, kupujący podpisuje i wręcza sprzedawcy weksel, zgodnie z treścią którego sprzedawca będzie mógł żądać zapłaty za towar od wskazanej osoby trzeciej. Taki trójpodmiotowy układ występuje zazwyczaj w sytuacji, gdy wystawcę (dłużnika) łączy z trasatem określony stosunek prawny.
Weksel własny służy przede wszystkim jako zabezpieczenie udzielonego kredytu przy sprzedaży na raty, kredycie bankowym, umowie leasingu. Jego wystawca zobowiązuje się wobec posiadacza do dokonania zapłaty. Staje się tym samym głównym dłużnikiem wekslowym.
Jakie zapisy pomagają dochodzić należności od kontrahentów
Jakie zapisy pomagają dochodzić należności od kontrahentów

Zobacz również

Najczęstsze błędy

Przedsiębiorcy zazwyczaj zabezpieczają swoje wierzytelności wekslami własnymi in blanco. Weksel in blanco nie zawiera wszystkich koniecznych cech weksla. Musi znajdować się na nim jednak co najmniej podpis wystawcy złożony w zamiarze zaciągnięcia zobowiązania wekslowego. Podpis musi być umieszczony na pierwszej stronie weksla i obejmować całą jego treść. Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą podpisują weksel, same umieszczając na nim co najmniej swoje nazwisko. W przypadku osób prawnych (np. spółek z ograniczoną odpowiedzialnością) weksle mogą wystawiać osoby upoważnione do składania oświadczeń woli w ich imieniu.
Wypełniony weksel własny jest uważany za ważny, kiedy zawiera co do zasady następujące elementy:

nazwę „weksel” w samym tekście dokumentu, w języku, w jakim go wystawiono,przyrzeczenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej,oznaczenie terminu płatności,oznaczenie miejsca płatności,nazwisko osoby, na której rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana,oznaczenie daty i miejsca wystawienia wekslu,podpis wystawcy wekslu.

Jednym z najczęstszych błędów związanych z uzupełnieniem weksla in blanco jest nieprawidłowe oznaczenie daty wystawienia i określenie jej jako daty uzupełnienia weksla in blanco. Powinna to być zaś data, w której dłużnik podpisał weksel niezupełny z zamiarem zaciągnięcia zobowiązania i wydał go wierzycielowi. Taki błąd nie musi jednak od razu prowadzić do uznania jego nieważności. Automatycznie nieważnym nie staje się również weksel in blanco uzupełniony niezgodnie z zawartym porozumieniem.
Przedsiębiorcy muszą pamiętać, że mogą sporządzić weksel na zwykłej kartce papieru i nie mają obowiązku stosowania urzędowych blankietów oraz uiszczania opłaty skarbowej. Ważne jest tylko, aby w swojej treści zawierał on wszystkie określone przepisami prawa elementy. Wypisanie go na używanym niegdyś powszechnie blankiecie nie powoduje jego nieważności.

Nakaz zapłaty

Zabezpieczenie spłaty zobowiązania pieniężnego wekslem otwiera drogę do szybkiego dochodzenia roszczeń na drodze sądowej w postępowaniu nakazowym. Przy zobowiązaniu wekslowym nie trzeba wykazywać źródła roszczenia i jego wysokości. Wydany na jego podstawie nakaz zapłaty jest tytułem zabezpieczenia oraz staje się natychmiast wykonalny po upływie wskazanego przez sąd terminu zaspokojenia roszczenia.
Powództwo przeciwko zobowiązanemu z weksla można wytoczyć przede wszystkim przed sąd miejsca jego płatności (art. 371 par. 1 k.p.c.). Do pozwu powinien być dołączony oryginał weksla, dowód zawiadomienia dłużnika o jego wypełnieniu, jak również wezwanie do zapłaty. Sąd bada przede wszystkim treść weksla i wydaje również nakaz zapłaty przeciwko zobowiązanemu pod warunkiem, że jest on należycie wypełniony, a jego prawdziwość i treść nie nasuwają wątpliwości.
Dłużnicy starają się niejednokrotnie podważyć zasadność roszczenia dochodzonego na podstawie weksla. W szczególności ma to miejsce w przypadkach wypełnienia weksli in blanco. Sąd nie musi badać z urzędu, czy został on wypełniony zgodnie z porozumieniem. Ewentualne zastrzeżenia w tym zakresie pozwany powinien podnieść w zarzutach od nakazu zapłaty. Po ich wniesieniu dopuszczalne jest powoływanie się na podstawę faktyczną i prawną, wynikającą z łączącego strony stosunku prawnego, w związku z którym został wystawiony dokument. Jeżeli podniesione przez pozwanego zarzuty okażą się chybione, wydany nakaz zapłaty zostanie utrzymany w mocy.
Wydając nakaz zapłaty, sąd orzeka, że pozwany ma w ciągu dwóch tygodni od dnia doręczenia nakazu zaspokoić roszczenie w całości wraz z kosztami albo wnieść w tym terminie zarzuty. Nakaz zapłaty wydany na podstawie weksla staje się natychmiast wykonalny po upływie terminu do zaspokojenia roszczenia. W razie wniesienia zarzutów sąd może tylko na wniosek pozwanego wstrzymać wykonanie nakazu.
Roszczenia wekslowe przeciwko wystawcy weksla własnego przedawniają się z upływem trzech lat, licząc od dnia płatności weksla. Data powinna być określona w treści deklaracji wekslowej

Wzór deklaracji wekslowej do weksla własnego in blanco

Łuków, 2 czerwca 2014 r.

Deklaracja wekslowa

Jako niżej podpisany wystawca weksla własnego in blanco, Jan Kowalski, legitymujący się dowodem osobistym: seria i numer ATA 132876 wydanym przez Prezydenta m.st. Warszawy, prowadzący firmę remontowo-budowlaną BUDTOP z siedzibą w Warszawie (kod pocztowy 03-123) przy ul. Niepodległości 12, zwany dalej Wystawcą, oświadczam, że w celu zabezpieczenia roszczenia przysługującego Maciejowi Żurawskiemu, legitymującemu się dowodem osobistym: seria i numer AFX 126541 wydanym przez Burmistrza Miasta Łuków, prowadzącemu hurtownię materiałów budowlanych Łukowskie Składy Budowlane z siedzibą w Łukowie (kod pocztowy 21-400) przy ul. Międzyrzeckiej 100G, zwanego dalej Wierzycielem, o zapłatę należności z tytułu sprzedaży materiałów budowlanych z odroczonym terminem płatności – wystawiam na rzecz Wierzyciela weksel własny in blanco.

W przypadku opóźnienia się przez Wystawcę z zapłatą o co najmniej 30 dni w stosunku do terminu płatności wskazanego w fakturze VAT nr 12/05/14 wystawionej z odroczonym terminem płatności, Wystawca upoważnia Wierzyciela do uzupełnienia przekazanego mu w dniu dzisiejszym weksla in blanco w ten sposób, że:

– wpisze według swojego uznania miejsce płatności,

– ma prawo wypełnić weksel na sumę wekslową, w skład której będzie wchodziła niezapłacona kwota wynikająca z faktury VAT nr 12/05/14 wraz z odsetkami ustawowymi.

Wierzyciel poinformuje Wystawcę o wypełnieniu weksla in blanco listem poleconym, który zostanie wysłany z co najmniej 14 dniowym wyprzedzeniem przed terminem płatności na adres siedziby prowadzonej przez niego firmy i jednocześnie wezwie go do wykupu weksla. Po uregulowaniu należności zabezpieczonych przez weksel Wierzyciel zobowiązuje się do jego niezwłocznego, jednak nie późniejszego niż 14 dni od daty uregulowania należności, zwrotu bezpośrednio do rąk Wystawcy.

Wystawca Wierzyciel:

Jan Kowalski Maciej Żurawski

PRZYKŁADY

1. Zabezpieczenie obowiązku zapłaty kary umownej

Spółka Axux zajmująca się handlem stalą zakupiła od Henryka Wieniawskiego hutę. W umowie zawarła klauzulę, zgodnie z którą sprzedający przez 5 lat od daty transakcji będzie powstrzymywał się od działalności konkurencyjnej związanej m.in. z zasiadaniem we władzach spółek działających na rynku stali. W razie złamania zakazu Henryk Wieniawski miał zapłacić 1 mln zł kary, na zabezpieczenie zapłaty której wystawił weksel in blanco. Po dwóch latach spółka Axux dowiedziała się, że kontrahent został prokurentem w konkurencyjnej spółce. Wypisała więc weksel in blanco i przedstawiła go do zapłaty. Henryk Wieniawski stwierdził, że złamał zakaz konkurencji i złożył do prokuratury zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa z art. 270 par. 2 kodeksu karnego. Prokurator uznał jednak, że nie doszło do popełnienia występku polegającego na wypełnieniu blankietu weksla in blanco niezgodnie z wolą podpisanego i na jego szkodę. Wszelkie zarzuty związane z istnieniem zobowiązania do zapłaty kary umownej jako stosunku podstawowego względem zobowiązania wekslowego sprzedający może wnosić w zarzutach od nakazu zapłaty wydanego przez sąd.

2. Odpowiedzialność poręczyciela weksla

Mariola Nowak poręczyła weksel wystawiony przez jej męża, który prowadził salon ze skuterami. Miał on służyć jako zabezpieczenie zapłaty za pojazdy dostarczone przez importera. Po kilku miesiącach z salonu skradziono wszystkie motorowery, a wydarzenie to zbiegło się w czasie z orzeczeniem rozwodu pomiędzy małżonkami. W związku z brakiem zapłaty za dostarczony towar importer i brakiem odpowiedzi na wezwania do zapłaty, importer wypełnił weksel i przedstawił go do zapłaty także Marioli Nowak. Kobieta stwierdziła, że jest po rozwodzie i nie ma już obowiązku pomagać byłemu mężowi. Musi ona jednak wiedzieć, że poręczenie wekslowe nie może być odwołane i jest składane bezterminowo. Od osoby poręczającej weksel wierzyciel może się domagać zapłaty tak samo jak od wystawcy weksla – dłużnika głównego. Majątkowe relacje między byłymi małżonkami są w tym wypadku bez znaczenia.

Funkcje weksla

● Gwarancyjna – zabezpieczenie kredytu, pożyczki lub innych operacji gospodarczych

● Płatnicza – może w niektórych sytuacjach zastępować pieniądz

● Kredytowa – powoduje wydłużenie terminu płatności

● Obiegowa – obrót wekslem prowadzi do przeniesienia związanych z nim praw

● Refinansowa – kwotę weksla minus odsetki dyskontowe można otrzymać przed terminem jego płatności.

Podstawa prawna
Ustawa z 28 kwietnia 1936 r. – Prawo wekslowe (Dz.U. nr 37, poz. 282 z późn. zm.).
Ustawa z 17 września 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2014 r., poz. 101 z późn. zm.).