Przede wszystkim trzeba sprawdzić, czy i jakie ograniczenia w tym zakresie zawiera umowa spółki. Jak stwierdził bowiem Sąd Najwyższy, umowa zbycia udziałów zawarta bez zezwolenia spółki z o.o. stanowi czynność bezskuteczną – zarówno wobec spółki, jak i stron takiej transakcji. Umowa zbycia może stać się skuteczna dopiero wtedy, gdy zostanie udzielone stosowne zezwolenie (wyrok SN z 7 września 1993 r., sygn. akt II CRN 60/93). Gdy zbycie udziału uzależnione jest od zgody spółki, trzeba ją uzyskać w formie pisemnej. Jeżeli zgody odmówiono, to spór między wspólnikiem a spółką rozstrzyga sąd rejestrowy, który może pozwolić na zbycie udziałów, gdy istnieją ku temu ważne powody.
Inne zawarte w umowie spółki ograniczenia mogą nakładać na potencjalnego nabywcę udziałów konieczność spełnienia określonych wymogów (np. posiadania odpowiednich kwalifikacji) bądź uzależniać transakcję od zgody wskazanej osoby, upływu ustalonego terminu lub zaistnienia określonej sytuacji. Często stosowanym mechanizmem ograniczającym zbywalność udziałów jest również wprowadzanie prawa pierwszeństwa lub pierwokupu.
Niekiedy ograniczenia sprzedaży udziałów w spółce nie wynikają z postanowień umowy spółki, ale z przepisów szczególnych, takich jak np. ustawa o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców, która zyskuje na znaczeniu, jeżeli spółka jest właścicielem nieruchomości.
Warto pamiętać także o konieczności zachowania odpowiedniej formy umowy sprzedaży udziałów. Zgodnie z treścią art. 180 k.s.h. zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części udziału bądź jego zastawienie powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisami poświadczonymi notarialnie. Zawarcie umowy w innej formie będzie skutkować jej nieważnością. To zaś oznacza, że po jej podpisaniu nie dojdzie do przejścia udziałów na nabywcę.

Stanisław Rachelski, radca prawny, wspólnik zarządzający, Kancelaria Prawnicza Rachelski i Wspólnicy