Właściciele działek z postawionymi na nich słupami energetycznymi mogą żądać rekompensaty za utrudnienia
Przedsiębiorstwa dostarczające energię elektryczną i gaz ziemny czerpią zyski ze
sprzedaży tych towarów, budując i utrzymując infrastrukturę przesyłową na prywatnych gruntach. Do niedawna ich właściciele nie zdawali sobie sprawy, że za utrudnienia związane z posadowionymi na ich działkach słupami energetycznymi, transformatorami czy zakopanymi liniami gazowymi należy im się wynagrodzenie.
Prawa właściciela
Właściciele gruntów mogą żądać od przedsiębiorstw ustanowienia odpłatnej służebności przesyłu. Ta może powstać na podstawie umowy, ale też orzeczenia sądu. Określa ona zakres, w jakim zakład może korzystać z
nieruchomości, na której znajdują się urządzenia przesyłowe (wszelkie konstrukcje i instalacje tworzące linie do doprowadzania i odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia o podobnym przeznaczeniu). Służebność przesyłowa może zostać ustanowiona w sytuacji budowy linii energetycznych, sieci gazowych, sieci wodno-kanalizacyjnych, urządzeń telekomunikacyjnych czy rurociągów.
Żądanie ustanowienia służebności przesyłu należy skierować na drogę sądową dopiero wtedy, gdy
przedsiębiorca nie chce jej ustanowić w drodze umowy. Dochodzenie roszczeń rozpoczyna przesłanie pisma skierowanego do firmy będącej właścicielem odpowiedniego urządzenia.
We wniosku należy podać geodezyjne numery działek, na których znajduje się infrastruktura przesyłowa, i nazwę zakładu, który jest jej właścicielem. Trzeba też udokumentować prawa do gruntu poprzez załączenie odpisu księgi wieczystej. Warto zaproponować też wysokość
wynagrodzenia za wykonywanie służebności przesyłu. Powinno być ono adekwatne do stopnia uciążliwości i strat, jakie powoduje lokalizacja urządzeń przesyłowych, ich eksploatacja i konserwacja. Roszczenie przewidziane w art. 305
2 par. 1 k.c. nie ulega przedawnieniu (uchwała Sądu Najwyższego z 20 lutego 2013 r., sygn. akt III CZP 101/2012).
Wyliczenie wynagrodzenia
Podstawowym problemem związanym z ustanowieniem służebności przesyłu jest ustalenie wysokości
wynagrodzenia za jej wykonywanie. Kodeks cywilny stanowi jedynie, że ma być ono odpowiednie. Ustawodawca nie podał bliższych kryteriów określenia jego wysokości. Stawki są najczęściej wyższe przy działkach budowlanych i mniejsze przy gruntach rolnych. Wynagrodzenie ma na celu rekompensatę uszczerbku, który ponosi właściciel, np. w związku z tym, że nie może wykorzystać części działki na cele budowlane, nie może na niej sadzić drzew czy zbierać plonów. Wynagrodzenie powinno też rekompensować obniżenie wartości obciążanej nieruchomości.
Właściciel może dokonać własnych obliczeń lub zlecić je rzeczoznawcy. Takie wyliczenie nie jest wiążące ani dla przedsiębiorstwa przesyłowego (które może, ale nie musi przystać na propozycję), ani dla sądu, do którego może trafić ostatecznie sprawa. Przy sądowym ustalaniu wysokości wynagrodzenia można analogicznie zastosować zasady ustalania opłat za ustanowienie służebności drogi koniecznej.
W razie pozytywnej odpowiedzi zakładu przesyłowego należy zawrzeć z nim umowę. Źródłem służebności przesyłu powinna być umowa notarialna zawarta między przedsiębiorstwem i właścicielem gruntu, na którym są lub mają zostać zainstalowane urządzenia przesyłowe. W niej powinien się znaleźć zakres czynności, które przedsiębiorca przesyłowy może wykonywać w stosunku do nieruchomości, oraz ustalona wysokość i zasady płatności wynagrodzenia. Oświadczenie o ustanowieniu służebności przesyłu powinno być złożone przez wszystkich współwłaścicieli nieruchomości obciążonej.
Przedsiębiorstwa przesyłowe starają się znaleźć argumenty, by nie płacić za korzystanie ze służebności lub by kosztowała ona jak najmniej. Najczęstszą przytaczaną okolicznością jest długi okres, który upłynął od budowy instalacji i twierdzenia, że zakład nabył już służebność przez zasiedzenie. Zakłady podnoszą też, że byli właściciele nie sprzeciwiali się prowadzonej 30 czy 40 lat temu inwestycji. Zasiedzenie służebności nie oznacza, że zakłady nabywają własność części gruntu i są zwolnione z obowiązku płacenia wynagrodzenia. Sąd Najwyższy orzekł, że korzystanie z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym służebności przesyłu, nawet realizowane w dobrej wierze, nie wyłącza – o ile nie uczynią tego strony – uprawnienia właściciela do żądania wynagrodzenia (wyrok z 9 czerwca 2009 r., sygn. akt II CSK 49/2009).
Odmowa uznania roszczeń właściciela nieruchomości lub choćby brak porozumienia co do wysokości wynagrodzenia może skutkować skierowaniem sprawy do sądu. Właściwy jest zazwyczaj sąd rejonowy, w którego okręgu położona jest nieruchomość. Ustanowienie służebności przesyłu następuje w postępowaniu nieprocesowym. Żądanie jej ustanowienia przybiera postać wniosku i rozpoznawane jest zgodnie z regułami tego postępowania. W piśmie należy wskazać właścicieli wszystkich nieruchomości, przez które mogłaby prowadzić służebność. Przed wydaniem postanowienia sąd powinien przeprowadzić dowód z oględzin nieruchomości, chyba że istotne okoliczności są niesporne i niewątpliwe albo że przeprowadzenie dowodu z innych przyczyn nie jest potrzebne.
Rozliczenie z fiskusem
Osoby, które pobierają wynagrodzenie z tytułu ustanowionej służebności przesyłu, muszą się rozliczyć z urzędem skarbowym. Otrzymane wynagrodzenie nie korzysta ze zwolnienia od podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 120 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, a zatem podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych na ogólnych zasadach przy zastosowaniu skali podatkowej określonej w art. 27 ust. 1 ustawy jako przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 20 ust. 1 ustawy (por. pismo Ministerstwa Finansów – podsekretarza stanu z 10 lipca 2013 r., znak DD3/033/101/CRS/13/RD-70020).
Wynagrodzenie za służebność przesyłu
Co ma wpływ na wysokość opłaty:
● charakter obciążonej nieruchomości wynikający z planu zagospodarowania przestrzennego lub właściwości terenu;
● właściwości urządzeń, które uprawniony przedsiębiorca posadowił lub zamierza posadowić na obciążonej nieruchomości (wielkość, obszar oddziaływania, zasady konserwacji);
● uszczerbek poniesiony w związku z ograniczeniem możliwości korzystania z gruntu, np. utrata przeznaczenia budowlanego;
● rodzaj, powierzchnia, położenie i przeznaczenie zajętego gruntu.
Jak wyliczyć odszkodowanie*
Przez działkę budowlaną przechodzi linia 15 kV (średnie napięcie). Długość linii na terenie działki wynosi ok. 100 m. Odległość do najbliższej drogi wynosi 50 m (najkrótsza trasa od linii energetycznej do drogi). Wyliczenia: 100 m x 4 m = 400 mkw. – obszar pasa energetycznego, oraz 50 x 2,5 m = 125 mkw. – obszar drogi dojazdowej do pasa energetycznego. Razem: 525 mkw. Pozostaje ustalenie ceny miesięcznej służebności danego gruntu – opinia rzeczoznawcy. Przy założeniu, że cena będzie wynosiła 1 zł/mkw., wynagrodzenie wyniesie 525 zł/mies.
* Chodzi tutaj o przypadek bezumownego postawienia linii energetycznej na działce budowlanej.
Wzór wniosku o ustanowienie służebności przesyłu
Dębowica, 29 stycznia 2014 r.
Jan Nowak
21-404 Trzebieszów
Dębowica 124
Zakład Energetyczny Świeboda
21-404 Trzebieszów
ul. Transformatorowa 1
Wniosek o ustanowienie służebności przesyłu
Jako właściciel działki o nr ewidencyjnym 234/4 położonej w miejscowości Dębowica, gmina Trzebieszów, na której jest posadowione 15 słupów energetycznych linii 15 kV, wnoszę o ustanowienie odpłatnej służebności przesyłu na rzecz Zakładu Energetycznego Świeboda.
Art. 3051 kodeksu cywilnego dopuszcza obciążenie nieruchomości na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 par. 1 k.c., prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu).
Jako umowne wynagrodzenie za korzystanie z mojej nieruchomości proponuję kwotę 400 zł miesięcznie. Wnoszę o rozpoznanie mojego wniosku w terminie 30 dni od jego doręczenia. W razie braku odpowiedzi zawierającej stanowisko w sprawie lub kategorycznej odmowy zawarcia umowy o ustanowienie odpłatnej służebności przesyłu skieruję sprawę na drogę postępowania sądowego.
Jan Nowak
PRZYKŁADY
1. Wniosek nowego właściciela
Pan Adam zakupił w 2011 r. 4 ha gruntu częściowo przeznaczonego pod zabudowę mieszkaniową, a częściowo pod uprawy rolne. Przez działkę przebiega gazociąg wysokiego ciśnienia. Zakopana w ziemi rura ogranicza możliwość wykorzystania gruntu, gdyż zgodnie z przepisami w odległości 15 m od niej nie można stawić budynków ani nie mogą rosnąć drzewa. Pan Adam wystąpił do spółki gazownictwa o ustanowienie służebności przesyłu. Tam dowiedział się, że poprzedni właściciel działki nie wystąpił o zasiedzenie służebności przesyłu, wobec czego jego uprawnienia do wynagrodzenia przepadły. Stanowisko zakładu jest błędne. Zakup gruntu z istniejącymi tam już instalacjami nie powoduje powstania po stronie przedsiębiorstwa prawa do cudzej nieruchomości. Każdy właściciel będzie mógł żądać rekompensaty za straty powstałe na gruncie wskutek działalności zakładu. Samo zwlekanie przez właściciela z żądaniem zapłaty, chociażby przez znaczny okres czasu od zbudowania linii, nie może być rozumiane jako domniemane oświadczenie woli zrzeczenia się wynagrodzenia.
2. Zasiedzenie służebności przesyłu
Po złożeniu wniosku o ustanowienie odpłatnej służebności przesyłu i zapłatę odszkodowania za bezumowne obciążenie gruntu pan Zygmunt otrzymał odpowiedź, że pieniądze mu się nie należą. Zakład energetyczny powołał się na zasiedzenie służebności przesyłu, co w ocenie przedstawiciela przedsiębiorcy pozwala mu na nieodpłatne korzystanie z cudzych działek. Zakład energetyczny nie może się powoływać jednak na zasiedzenie służebności bez sądowego rozstrzygnięcia. Wcześniej powinien wystąpić do sądu z wnioskiem o stwierdzenie zasiedzenia i przedstawić na to dowody. Ponadto zasiedzenie służebności przesyłu nie oznacza, że zakłady nabywają własność części gruntu i są zwolnione z płacenia wynagrodzenia za utrudnienia, wyrządzone szkody i spadek wartości nieruchomości. Ten sposób nabycia prawa do obciążenia gruntu ma znaczenie i może ograniczać odszkodowanie za bezumowne korzystanie z powodu 10-letniego okresu przedawnienia roszczeń.
Art. 3051–3054 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 2014 r. poz. 121).
Art. 626 par. 3 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2014 r. poz. 101).
Subskrybuj nas na Youtube
