Subskrybuj nas na Youtube
Niedługo wychodzę za mąż – pisze pani Agnieszka. – Wszystko jest w najlepszym porządku, ale niepokoję się o sprawy majątkowe. Pochodzę z zamożnej rodziny, moi rodzice zmarli kilka lat temu, a ja jako ich jedynie dziecko odziedziczyłam znaczny majątek. Jestem więc całkowicie niezależna finansowo. Mój narzeczony jest człowiekiem przedsiębiorczym, od ponad dziesięciu lat prowadzi własną firmę. Wiedzie mu się całkiem nieźle, aczkolwiek jego działalność wymaga dużych inwestycji i obarczona jest znacznym ryzykiem finansowym. Ufam mu, ale niepokoję się, że jakiekolwiek załamanie rynku lub nietrafiona inwestycja mogą spowodować, że przepadnie cały majątek, zarówno jego, jak i mój. W jaki sposób mogłabym się zabezpieczyć przed skutkami ewentualnych niepowodzeń biznesowych przyszłego męża? – zastanawia się czytelniczka.
/>
W sytuacji przedstawionej przez panią Agnieszkę najkorzystniej byłoby podpisać jeszcze przed zawarciem związku małżeńskiego umowę majątkową ustanawiającą rozdzielność majątkową (intercyzę). Musi mieć ona formę aktu notarialnego, inaczej będzie nieważna.
Umowa reguluje ustrój majątkowy obowiązujący małżonków z chwilą zawarcia małżeństwa. Jeżeli nie dojdzie ono do skutku, staje się bezskuteczna, gdyż wywiera skutki prawne tylko między małżonkami. Podpisanie takiej umowy przed ślubem powoduje, że nie dochodzi do powstania wspólności ustawowej, czyli inaczej mówiąc małżonkowie nie mają majątku wspólnego. Powstają tylko ich własne (osobiste) majątki, obejmujące zarówno te dotychczasowe, jak i nabyte od chwili powstania rozdzielności, czyli od ślubu. W czasie trwania rozdzielności majątkowej małżonkowie mogą wprawdzie wspólnie nabywać przedmioty majątkowe, lecz nie będą one objęte wspólnością ustawową, ale współwłasnością w częściach ułamkowych.
Po zawarciu umowy ustanawiającej rozdzielność majątkową każdy z małżonków samodzielnie zarządza i rozporządza całym swoim majątkiem, bez zgody drugiego. Co więcej, żaden nie ma obowiązku informowania drugiego o stanie swojego majątku, o zarządzaniu nim i o zaciągniętych przez siebie zobowiązaniach. Każdy z nich ma również prawo zaciągać zobowiązania w zakresie swojego majątku osobistego i – co oczywiste – odpowiada tylko z tej masy majątkowej oraz z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskiwanych z działalności zarobkowej, z korzyści z praw autorskich, pokrewnych, z własności przemysłowej i praw twórcy. Wyjątek stanowią zobowiązania zaciągnięte przez jednego małżonka w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny – w tym przypadku oboje są odpowiedzialni solidarnie, chyba że sąd z ważnych powodów na żądanie jednego z nich postanowi, że odpowiada za nie tylko ten małżonek, który je zaciągnął.
Umowa majątkowa małżeńska ustanawiająca rozdzielność majątkową nie wywołuje skutku trwałego w tym sensie, że gdy istniejący pomiędzy małżonkami ustrój majątkowy przestanie odpowiadać ich interesom, to mogą oni w każdej chwili umowę zmienić albo rozwiązać.
Rozwiązanie następuje wówczas, gdy uznają, że chcą wrócić do ustroju wspólności ustawowej. Zawierają wtedy kolejną umowę, której treść ogranicza się do rozwiązania istniejącej umowy majątkowej. Zmiana polega na modyfikacji treści umowy istniejącej wcześniej, w wyniku której małżonków zaczyna obowiązywać nowy lub zmodyfikowany ustrój majątkowy, ale pozostają nadal w ustroju umownym. Zarówno zmiana, jak i rozwiązanie umowy majątkowej wymagają formy aktu notarialnego.
Niezwykle ważne jest to, że zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej ustanawiającej rozdzielność przed ślubem chroni przed utratą majątku wtedy, gdy jeden z małżonków prowadzi działalność gospodarczą i zostanie przez niego ogłoszona upadłość. W takiej sytuacji do masy upadłości wejdzie tylko majątek osobisty małżonka, który ogłosił upadłość, gdyż nie ma majątku wspólnego.
Natomiast umowa majątkowa małżeńska spisana w trakcie trwania małżeństwa jest skuteczna w stosunku do masy upadłości tylko wtedy, gdy została zawarta co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
Po ustanowieniu rozdzielności majątkowej małżonkowie tracą prawo do wspólnego rozliczania podatku dochodowego, nawet jeżeli przez większą część roku podatkowego pozostawali we wspólności ustawowej.
Ustanowienie rozdzielności majątkowej nie wyłącza przepisów regulujących małżeńskie stosunki majątkowe niezależnie od ustroju majątkowego, a więc nie znosi praw i obowiązków wynikających z zasad obowiązujących w stosunkach rodzinnych, w szczególności prawa do rozstrzygania o istotnych sprawach rodziny, obowiązku wzajemnej pomocy i współdziałania dla dobra rodziny.
OPINIA EKSPERTA
Ogromną zaletą zawarcia umowy ustanawiającej rozdzielność majątkową jest przejrzystość stosunków między małżonkiem prowadzącym działalność gospodarczą a wierzycielami, gdyż nie jest on zobowiązany do uzgadniania z drugim jakichkolwiek rozporządzeń w zakresie swojego majątku osobistego. Zgodnie z art. 471 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego małżonek może powoływać się względem innych osób na umowę majątkową małżeńską, gdy jej zawarcie oraz jej rodzaj były tym osobom wiadome. Artykuł ten reguluje skuteczność umów majątkowych względem osób niebędących stronami tej umowy. Bardzo istotne jest to, że skuteczność takiej umowy względem osób trzecich (np. kontrahentów małżonków) zależy od wiedzy tej osoby o fakcie zawarcia umowy oraz jej rodzaju, ale nie od konkretnych postanowień tej umowy. To na małżonkach albo jednym z nich spoczywa obowiązek poinformowania osoby trzeciej o istnieniu takiej umowy oraz jej rodzaju i w razie kłopotów to na nich ciąży obowiązek wykazania, że osoba trzecia miała świadomość istnienia między małżonkami umownego ustroju majątkowego. Osoby prowadzące działalność gospodarczą mają obowiązek ujawnienia w ewidencji działalności gospodarczej informacji o ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej. Jeżeli osoba trzecia nie wiedziała o zawarciu umowy majątkowej i jej rodzaju, to umowa taka nie wywołuje skutków prawnych wobec tej osoby, a stosunki majątkowe małżonków względem tej osoby ocenia się wówczas tak, jakby postanowienia niekorzystne dla niej nie istniały. Zamiast postanowień umowy znajdą zastosowanie przepisy dotyczące ustroju majątkowego, jaki obowiązywałby małżonków, gdyby umowy nie zawarli.
Podstawa prawna
Art. 30, art. 47, art. 51, art. 471, art. 511 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 1964 r. nr 16, poz. 93). Art. 6 ust. 2 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 1991 r. nr 80, poz. 350).