Osoby powiadamiające o popełnieniu przestępstwa mogą złożyć zażalenie na umorzenie śledztwa, nawet jeśli nie są pokrzywdzonymi w sprawie. Jest to możliwe wtedy, gdy wskutek czynu zabronionego doszło do naruszenia ich praw.

Czy mogę złożyć zażalenie na umorzenie

Złożyłem zawiadomienie o podrobieniu mojego podpisu na umowie o świadczeniu usług telekomunikacyjnych. Sprawa została umorzona, gdyż nie udało się ustalić sprawcy, który sfałszował mój podpis. Nie zgadzam się z tą decyzją. Czy mogę złożyć zażalenie?

Jeszcze do 23 lipca 2013 r. złożenie zażalenia na postanowienie o umorzeniu dochodzenia lub śledztwa w takiej sprawie mogło skutkować odmową jego przyjęcia z uwagi na złożenie skargi przez osobę nieuprawnioną. To dlatego, że podrobienie umowy jest przestępstwem przeciwko wiarygodności dokumentów. Czytelnik może nie zostać uznany za pokrzywdzonego, mimo że na skutek działania sprawcy będzie miał kłopoty. Obecnie na postanowienie o umorzeniu śledztwa lub dochodzenia przysługuje zażalenie nie tylko stronom postępowania, lecz także instytucji państwowej lub samorządowej, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie. Prawo do złożenia zażalenia mają też osoby, które złożyły zawiadomienie o przestępstwach, których katalog został wskazany w art. 306 par. 1a pkt 3 k.p.k. Zaliczają się do nich takie czyny jak m.in. podrobienie dokumentu, kradzież, złożenie fałszywych zeznań, oszustwo. Prawo do złożenia zażalenia przysługuje tylko wtedy, gdy postępowanie karne wszczęto w wyniku zawiadomienia skarżącego, a jednocześnie wskutek tego przestępstwa doszło w jakikolwiek sposób do naruszenia jego praw.
Ustawodawca uzasadnił potrzebę wprowadzenia takiej zmiany m.in. tym, że definicja pokrzywdzonego zawarta w art. 49 k.p.k. eliminuje z kręgu pokrzywdzonych osoby, których dobro prawne zostało naruszone lub zagrożone przez przestępstwa w przypadku braku spełnienia kryterium bezpośredniości. W rezultacie, statusu pokrzywdzonego nie ma często osoba, której dobro zostało naruszone przez przestępstwo, lecz pomiędzy tym przestępstwem a naruszeniem bądź narażeniem da się wyodrębnić co najmniej jedno ogniwo pośrednie.
Zawiadamiający ma też prawo złożyć zażalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa (dochodzenia), jeżeli wskutek przestępstwa doszło do naruszenia jego praw.
Podstawa prawna
Art. 1 ustawy z 22 marca 2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. poz. 480).

Czy mogę przejrzeć akta sprawy

Policja umorzyła sprawę o kradzież przewodów elektrycznych z piwnic w moim bloku. Postępowanie było prowadzone z mojego zawiadomienia. Chciałbym zaskarżyć tę decyzję, jednak nie wiem, co zostało ustalone w sprawie. Czy mogę przejrzeć akta sprawy?

W przypadku kradzieży mienia należącego do spółdzielni mieszkaniowych, to właśnie ta osoba prawna może zostać uznana w postępowaniu karnym za bezpośrednio pokrzywdzoną. Spółdzielca składający zawiadomienie o przestępstwie jako współwłaściciel majątku spółdzielni ma jednak prawo złożenia zażalenia na decyzję o umorzeniu dochodzenia lub śledztwa, gdyż wskutek przestępstwa doszło do naruszenia jego praw. Zgodnie z obowiązującymi od 23 lipca 2013 r. zmianami w kodeksie postępowania karnego wszystkim uprawnionym do złożenia zażalenia na postanowienie o odmowie lub umorzeniu śledztwa przysługuje prawo przejrzenia akt. Nie oznacza to jednak, że zawiadamiający ma prawo natychmiastowego wglądu do akt na każde żądanie. Odbywa się to w miejscu i czasie uzgodnionym z prowadzącym postępowanie. Zdarzyć się może, że z uwagi na realizację czynności procesowych lub nadanie biegu zażaleniu innej osoby uprawnionej materiały sprawy zostały przekazane do sądu lub innej jednostki policji lub prokuratury.
Podstawa prawna
Art. 306 par. 1b ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. nr 89, poz. 555 z późn. zm.).

Czy za niezłożenie zawiadomienia grozi kara

Widziałem, jak mój sąsiad prowadził samochód pod wpływem alkoholu. Czy muszę zawiadomić o tym policję i czy jeżeli tego nie zrobię, to grożą mi jakieś konsekwencje?

Chociaż w takiej sytuacji kodeks postępowania karnego nakłada na obywateli obowiązek zawiadomienia organów ścigania o podejrzeniu popełnienia przestępstwa ściganego z urzędu, to za jego niewypełnienie nie grozi odpowiedzialność karna. Zgodnie z procedurą, każdy dowiedziawszy się o popełnieniu takiego czynu, ma społeczny obowiązek zawiadomienia o tym prokuratora lub policji. Tak więc nie tylko pokrzywdzony lub świadek przestępstwa, ale każda osoba dysponująca informacjami na temat jego popełnienia powinna zawiadomić o tym organy ścigania. Przepis art. 304 par. 1 k.p.k. wskazuje jednak jasno, że obowiązek złożenia zawiadomienia ma charakter społeczny, a nie prawny. Oznacza to, że niepodporządkowanie się takiemu nakazowi nie pociąga za sobą sankcji karnych. Obowiązek złożenia zawiadomienia nie ma zastosowania w przypadku przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego (np. naruszenie nietykalności cielesnej) i ściganych na wniosek (groźby karalne, uszkodzenie mienia).
Społeczny obowiązek zawiadomienia o przestępstwie ciąży na każdej osobie fizycznej, która dowiedziała się o popełnieniu przestępstwa. Instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swoją działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, są zobowiązane do niezwłocznego zawiadomienia prokuratora lub policji. Art. 240 k.k. zawiera katalog przestępstw (np. zabójstwo, bezprawne pozbawienie człowieka wolności), o których należy zawsze zawiadomić pod groźbą odpowiedzialności karnej.
Podstawa prawna
Art. 304 par. 1 ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. nr 89, poz. 555 z późn. zm.).

Czy rozpoznawane są anonimowe zawiadomienia

Chcę złożyć zawiadomienie na policję, gdyż moi sąsiedzi od lat znęcają się nad dziećmi. Nie chcę, by wyszło jednak na jaw, że to ja przekazałem takie informacje. Czy jeżeli złożę anonimowe zawiadomienie, to zostanie ono sprawdzone?

Wszczęcie śledztwa lub dochodzenia na skutek anonimowego zawiadomienia może nastąpić tylko po uprzednim sprawdzeniu przytoczonych w nim okoliczności. Za anonim zostanie uznana przez organy ścigania każda informacja, której autor nie jest znany i prawdopodobnie taki chce pozostać. Forma złożenia anonimu też może być różna: informacja telefoniczna bez podania danych osobowych, informacja w formie pisemnej bez podpisu. Będzie nim także zawiadomienie z podaniem nieprawdziwych danych personalnych lub też celowo nieczytelnie podpisane.
Anonimowe zawiadomienie nie może zostać zbagatelizowane przez policję czy prokuraturę. Każda informacja o przestępstwie, która dotarła do organów ścigania, powinna być potraktowana tak samo poważnie, jak zawiadomienie opatrzone danymi osobowymi osoby informującej. W granicach swoich zadań policja w celu rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw oraz wykroczeń wykonuje czynności operacyjno-rozpoznawcze, dochodzeniowo-śledcze i administracyjno-porządkowe. Sprawdzenie danych zawartych w anonimowym zgłoszeniu może być dokonane zarówno w drodze czynności operacyjnych, jak i w ramach postępowania sprawdzającego określonego w procedurze karnej.
Zawiadamiający powinni też pamiętać, że jeżeli zachodzi wobec nich lub osób im najbliższych uzasadniona obawa użycia przemocy lub groźby bezprawnej w związku z ich czynnościami, mogą oni zastrzec dane dotyczące miejsca zamieszkania do wyłącznej wiadomości prokuratora lub sądu. Pisma procesowe doręcza się wówczas do instytucji, w której zawiadamiający jest zatrudniony, lub na inny wskazany przez niego adres.
Podstawa prawna
Art. 14 ustawy z 6 kwietnia 1990 r. o Policji (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 287, poz. 1687 z późn. zm.).
Par. 105 rozporządzenia ministra sprawiedliwości z 25 listopada 2008 r. – Regulamin wewnętrznego urzędowania wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury (t.j. Dz.U. 2013 r. poz. 990).

Czy syn odpowie za fałszywe zawiadomienie

Mój pełnoletni syn złożył zawiadomienie o uprowadzeniu swojej koleżanki. W rzeczywistości wyjechała ona z chłopakiem w góry i nie chciała, żeby dowiedzieli się o tym rodzice. Sprawa wyszła na jaw i został on wezwany na policję w celu złożenia zeznań. Czy może ponieść jakieś konsekwencje?

Każdy, kto zawiadamia o przestępstwie lub przestępstwie skarbowym organ powołany do ich ściągania, wiedząc, że przestępstwa nie popełniono, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 2 lat. O tego rodzaju konsekwencjach muszą pouczyć przyjmujący zawiadomienie o przestępstwie funkcjonariusze policji. Odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego zawiadomienia podlegają wyłącznie osoby, które ukończyły 17. rok życia (w świetle prawa karnego są one traktowane jako osoby dorosłe). Osoba zawiadamiająca organ powołany do ścigania przestępstw lub przestępstw skarbowych podlega odpowiedzialności zarówno za to, że informuje o zdarzeniu, którego w ogóle nie było, jak i z uwagi na to, że przedstawia zdarzenie prawdziwe jako przestępstwo cięższe przez podanie nieprawdziwych okoliczności. Niezbędnym elementem jest tutaj zawsze świadomość sprawcy co do fałszywości składanego zawiadomienia.
Podstawa prawna
Art. 234 ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny. (Dz.U. nr 88, poz. 553 z późn. zm.).

Czy otrzymam informację o losach zawiadomienia

Złożyłam na policji zawiadomienie dotyczące znęcania się nad kotami mieszkającymi w piwnicy naszego bloku. Czy powinnam zostać poinformowana o losach toczącej się później sprawy?

Niezwłocznie po otrzymaniu zawiadomienia o przestępstwie organ powołany do prowadzenia postępowania przygotowawczego obowiązany jest wydać postanowienie o wszczęciu bądź o odmowie wszczęcia śledztwa. O wszczęciu, odmowie wszczęcia albo o umorzeniu postępowania karnego zawiadamia się także osobę, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie. Zawiadamiający musi więc zostać pisemnie poinformowany o losach złożonego zawiadomienia. Jeżeli nie jest on jednocześnie stroną postępowania (pokrzywdzonym), nie może jednak wymagać, aby na bieżąco informować go o krokach podejmowanych w sprawie czy dopuścić go do udziału w czynnościach procesowych. Procedura karna przewiduje, że jeżeli osoba, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie, nie zostanie w ciągu 6 tygodni powiadomiona o wszczęciu albo odmowie wszczęcia śledztwa (dochodzenia), może wnieść zażalenie do prokuratora nadrzędnego albo powołanego do nadzoru nad organem, któremu złożono zawiadomienie.
Podstawa prawna
Art. 305 par. 1 i 4 oraz 306 par. 3 ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. nr 89, poz. 555 z późn. zm.).